Kvennalistinn í Hafnarfirði - 01.02.1986, Blaðsíða 3

Kvennalistinn
Sigurveig Guðmurtdsdottir:
Kvennalistar voru hugsjón frumherja
Fyrsta konan sem talaði á pólitískum
fundum hér á landi var Þorbjörg Sveinsdóttir
Ijósmóðir. Hún var slíkur agítator að í
Reykjavík þýddi engum að bjóða sig fram
án hennar stuðnings, hvort heldur voru
prestskosningar eða til bæjarstjórnar. En
auðvitað hafði hún ekki kosningarétt fremur
en aðrar konur á hennar tíð. Hún stofnaði
Hið íslenska kvenfélag 1895 með fóstur-
dóttur sinni Ólafíu Jóhannsdóttur. Baráttu-
mál þeirra voru fyrst og fremst sjálfstæði
íslands, stofnun háskóla og aukin réttindi
kvenna. Eftir dauða Þorbjarnar og brottför
Ólafíu úr landi koðnaði Hið íslenska kven-
félag niður.
Kom þá til sögunnar hin mikla kona Bríet
Bjarnhéðinsdóttir, hinn eiginlegi frumherji
íslenskrar kvenréttindabaráttu. Hún var
fyrsta konan sem skrifaði grein í blað 1885
og hélt opinberan fyrirlestur 1887. Hún
stofnaði Kvenréttindafélag íslands árið
1907 og hún var aðalhvatamaður að stofn-
un hins fyrsta kvennalista til bæjarstjórnar í
Reykjavík 1908. — Mikið gekk á fyrir þessar
kosningar og óvenju margir listar komu
fram. — Átján listar yfir dundu — eins og
sagði í gamanvísum. Aðrir listar buðu þeim
Bríeti sæti hjá sér en þau voru það neðar-
lega að Bríet og félagar hennar héldu sínu
fram um kvennalistann.
Allar fjórar konurnar á þessum fyrsta
kvennalista komust að. Er þetta mesti póli-
tískur kosningasigur sem íslensk kvenna-
samtök hafa unnið allt fram á þennan dag.
Þessi dugnaður kvennanna hafði mikil
áhrif á framvindu kvenfrelsismála. Árið
1915 hlutu konur hér kosningarétt og kjör-
gengi.
Næsti kvennalisti kom fram fyrir Alþingis-
kosningarnar 1922, með Ingibjörgu H.
Bjarnason forstöðukonu Kvennaskólans í
Reykjavík í forsæti. Náði hún kjöri fyrst
kvenna til Alþingis. Baráttumál hennar voru
einkum stofnun Landsspítala og aukin
menntun kvenna.
Alþingismenn voru auðvitað allsóvanir að
hafa konu í sölum sínum og brugðust mis-
jafnlega við. Sumir stríddu Ingibjörgu, eink-
um Jónas Jónsson frá Hriflu, frægasti mað-
ur Framsóknarflokksins. Ingibjörg þoldi lítt. í
rauninni átti þessi fyrsta alþingiskona nauð
mikla í sínu embætti hin fyrstu ár. Jón Þor-
láksson formaður íhaldsflokksins var kænn
stjórnmálamaður og sá í hendi sér að hin
einmana alþingiskona gat orðið jafngildur
liðsmaöur og aðrir þingmenn. Bauð nú Jón
Ingibjörgu stuðning ef hún gengi í flokk
hans. Þetta boð þáði hún og varð seinna
einn af stofnendum Sjálfstæðisflokksins.
Þegar nú Ingibjörg H. Bjarnason hafði lát-
ið fjötrast í flokksböndum karlmanna þá
þótti mörgum kvenréttindakonum illt í efni.
Við Alþingiskosningarnar 1926 bauð Kven-
réttindafélag fslands fram lista með Bríeti
Bjarnhéðinsdóttur í efsta sæti. Hún var þó
orðin sjötug en samt barðist hún með ofur-
mannlegum krafti í kosningaslagnum. Ekk-
ert dugði og Bríet féll. Sárnaði henni mest
að konurnar skyldu bregðast henni.
Þessi ósigur Bríetar dró það rækilega all-
an kjark úr konum að rúm hálf öld leið áður
en kvennalisti sæi dagsins Ijós.
íslenskt þjóðfélag hefur tekið stórbreyt-
ingum undanfarna áratugi. Konurnar hafa
verið kallaðar út í atvinnulífið í langtum
ríkara mæli en áður þekktist — án þess að
séð hafi verið nógu rækilega fyrir þörfum
barna hinna útivinnandi mæðra. Alvarlegast
er þó að íslenskar konur virðast vera orðnar
láglaunastétt í sínu eigin þjóðfélagi. Ekki
virðist duga sú smávegis fjölgun þeirra á Al-
þingi og í bæjarstjórnum.
Hér verða konurnar sjálfar að taka til
hendinni. Hugsjón frumherja íslenskrar
kvennabaráttu var í upphafi sjálfstæðir
kvennalistar sem gæfu konum í hendur þau
sjálfsögðu pólitísku völd og þátttöku í
ákvörðunum á sviði þjóðmálanna sem þeim
aö réttu ber.
Konur eru nú reyndar helmingur þjóðar-
innar.
Þess vegna kjósa forsjálar
konur Kvennalistann, sjálfum
sér til farsældar og Hafnarfirði
til heiðurs.