Kjósum konur - 03.12.1982, Qupperneq 9

„Við viljum ekki þjálfa
hugsunarlausa páfagauka...“
Heimsókn í skólabókasafn
Þegar við Kvennaframboðskonur
vorum í barnaskóla, var skóla-
bókasafn í hugum okkar flestra
herbergi fullt af bókum - yfirleitt
lokað eða nokkrar hillur með
bókum í inni í einni kennslustof-
unni. Eina erindið sem við áttum í
þetta bókasafn var að fá lánaða
eins og eina spennandi skáldsögu
til að fara með heim að lesa.
Nú höfum við hins vegar frétt
að starfsemi skólabókasafna sé
orðin heldur viðameiri en áður.
Til að kynnast þeirri starfsemi
nánar var litið inn á skólabóka-
safn Oddeyrarskóla.
Já - það er af sem áður var.
Þarna var saman kominn hópur
barna. Nokkrir hreiðruðu um
sig í hægindastólum með bækur
fyrir framan sig, aðrir sátu við
borð, unnu verkefni, lásu eða
skrifuðu, enn aðrir stóðu á
gólfinu og teiknuðu stóra mynd
með hjálp myndvarpa. Sumir
unnu einir aðrir í hópum.
Astríður Guðmundsdóttir
bókasafnsfræðingur Oddeyrar-
skóla var tekin tali.
- Hvernig fer starfsemi skóla-
bókasafna fram?
Henni má skipta í 3 aðalþætti;
- Kennsla í notkun safnsins
og í frumatriðum bókasafns-
fræðinnar.
- Kennsla í efnissöfnun.
Þjálfa þarf nemendur í notkun
ýmiss konar handbóka s.s. orða-
bóka, alfræðirita og almanaka.
Einnig þarf að þjálfa nemendur í
að meta gildi handbókanna t.d.
að athuga aldur upplýsinga og
sannleiksgildi þeirra.
- Útlán á safninu til einstakl-
inga eða bekkja. Útlán í bekkina
eru í formi bekkjarbókasafna,
lesflokka, efnissafna (safn bóka
og annarra námsgagna um
ákveðið efni) og sérgreinasafna
(handbækur og fræðibækur í
ákveðinni grein sem eru lánaðar
í sérgreinastofur).
- Er mikið um önnur gögn en
bækur í skólasafni?
Bækur eru að sjálfsögðu í
miklum meirihluta. Það er
skáldrit, barnabækur, kennslu-
bækur og handbækur fyrir nem-
endur og kennara. En að auki
eru svo kölluð nýsigögn, bæði
aðkeypt og unnin í skólanum.
Þetta eru t.d. skuggamyndir,
glærur, segulsnældur, kvik-
myndir og filmuræmur. Nýsi-
gögn hafa þann kost að höfða til
annarra skynfæra en hið talaða
og prentaða mál og getur því
nýst vel þeim sem eiga við mál-
eða lestrarörðugleika að stríða.
I lögum um grunnskóla (1974,
42. gr.) er bent á mjög mikilvæg-
an punkt þar sem segir „að
öllum nemendum séu gefin sem
jöfnust tækifæri til náms, jafn-
Ef trén gœtu ta/að
þá gœti ég talað við þau
setið á greinum þeirra
og spjallað við þau
og þá mundi ég ekki vera
einmana.
Skúli 10 ára.
framt því sem skólinn komi til
móts við og viðurkenni mismun-
andi persónugerð, þroska, getu
og áhugasvið nemenda“.
Einmitt í þessu sambandi er
skólabókasafn ákjósanlegt
hjálpartæki. Þ.e.a.s. taka tillit til
einstaklingsins hvort sem hann
er skarpari eða lakari en mið-
lungsnemandinn sem námsskrá-
in miðar við.
- Hver er svo tiigangurinn með
skólasöfnum?
I grunnskólalögum (1974, 22.
gr.) segir m.a. að skólabókasöfn
skuli vera þannig búin „að þau
geti gegnt því hlutverki að vera
eitt af meginhjálpartækjunum í
skólastarfinu.“ Tilgangurinn er
því margþættur en ég vil gera
grein fyrir 5 meginþáttum.
- Þekkingarflóðið ergífurlegt
og eitt af markmiðum grunn-
skólans hlýtur að vera að gera
nemendum grein fyrir hversu
lítið þeir vita í raun og veru þótt
þeir hafi lokið prófi í einhverri
námsgrein, en jafnframt að
vekja löngun til sjálfstæðrar
þekkingarleitar og veita leikni í
öflun upplýsinga. Nemendur
verða að læra að nota bókasöfn
því þeirrar kunnáttu er krafist af
þeim þegar þeir koma ofar í
skólakerftð og svo út í lífið
seinna meir.
- Sjálfstæð þekkingarleit.
Skólasafn á að hafa itarleg efni
tengt hverri námsgrein þannig
að nemendur geti leitað nánari
upplýsinga og hópar eða ein-
, staklipgar unnið verkefni í
tengslum við skólastarfið. Mjög
æskilegt er að þjálfa nemendur í
að nota aðra miðla en hið ritaða
orð, t.d. myndir, hljóðritun og
glærur. Við lifum á öld þar sem
þessir upplýsingamiðlar eiga æ
ríkari þátt í okkar daglega líft og
skólinn þarf að fylgjast með
tímanum og bjóða upp á þjálfun
í umgengni við slík tæki. Mark-
miðið með kennslu í efnissöfnun
er að nemendur geti mótað
spurningar, leitað upplýsinga,
fengið nýjar hugmyndir og
unnið úr upplýsingum. Því
sjálfstæðari sem nemandi er í
þekkingarleit þeim mun virkari
er hann í námi sínu.
- Þjálfun í samvinnu. Bóka-
safnið er mjög heppilegur vett-
vangur til að þjálfa samvinnu
nemenda. En þegar verið er að
þjálfa nemendur í hópvinnu
þarf mikinn undirbúning og
passa þarf vel að allir í hópnum
séu virkir. Markmið með hóp-
vinnu er m.a. að nemendur geti
unnið með öðrum, látið í ljós
skoðanir sínar og samþykkt
skoðanir annarra.
- Þjálfun í að gera grein fyrir
niðurstöðum sínum. Heimildar-
vinna á að þjálfa nemendur í að
finna aðalatriðin og gera grein
fyrir þeim. Við viljum ekki
þjálfa hugsunarlausa páfagauka
heldur fólk sem vegur og metur,
dregur ályktanir og umfram allt
er virkt.
- I fimmta lagi er tilgangur
skólasafna sá að bjóða upp á
lestrarhvetjandi rit með tilliti til
mismunandi þarfa nemanda.
Kona - hver er ráttur þinn?
1. janúar 1981 gengu í gildi
ný lög um fæðingarorlof.
Frá þeim tíma eiga allar
konur rétt á einhverri
greiðslu i fæðingarorlofi,
ýmist frá atvinnurekanda
eða úralmannatryggingum.
Fastráðnir ríkis- og bæjar-
starfsmenn í bönkum eiga
rétt á óskertum launum í
þrjá mánuði. Þær konur
sem ekki eiga rétt á óskert-
um launum eiga rétt á
greiðslum úralmannatrygg-
ingum. Þetta nýja fyrir-
komulag leysir af hólmi
greiðslur atvinnuleysisbóta
í fæðingarorlofi, og leysir
jafnframt aðra atvinnurek-
endur en riki og sveitarfélög
og banka undan greiðslum
á samningsbundnu fæðing-
arorlofi, sem voru áður 3ja
vikna laun í flestum tilvik-
um.
Lögin tryggja konum leyfi
frá störfum í þrjá mánuði og
leggja þær skyldur á at-
vinnurekendurað veitakon-
um það. í lögunum er tekið
fram að óheimilt sé að segja
barnshafandi konu uþþ
störfum og sama gildir um
Fæðingarorlof
foreldri í fæðingarorlofi. Þó
er sá fyrirvari gerður að
uppsögn geti verið heimil ef
gildar og knýjandi aðstæð-
ur eru fyrir hendi. Ekki hefur
reynt á þetta ákvæði svo
vitað sé.
Eins og áðursegireiga nú
allar konur rétt á greiðslu i
fæðingarorlofi, einnig þær
sem ekki stunda vinnu á
almennum vinnumarkaði,
heimavinnandi konur, nem-
ar og fleiri. Hins vegar fer
uþphæðin eftir vinnu utan
heimilis. Full vinna eru 1032
dagvinnustundirs.l. árogef
konan hefur unnið þá fær
hún 9.957 kr. á mánuði. Séu
stundirnar 516 og að 1031
fær hún greiddan 2/3 hluta
upphæðarinnar eða 6.638
kr. á mánuði. Fyrir þær sem
ekki ná516stundum og þær
sem eru heimavinnandi er
upphæðin 1/3, eða 3.319 kr.
á mánuði. Það er sú upp-
hæð sem öllum konum er
tryggð.
Ef barnið er sjúkt eða
þegar fæðast fleirburar er
hægt að sækja um auka-
mánuð.
Kjör- og fósturforeldrar
eiga rétt á tveggja mánaða
fæðingarorlofi ef þau taka
barn yngra en 5 ára.
Nýmæli í lögunum er að
nú getur faðir átt rétt til
greiðslu í fæðingarorlofi í
einn mánuð. Hann á þá rétt
á leyfi frá störfum þann
tíma, en þarf að tilkynna at-
vinnurekanda að hann ætli
að taka orlofið með minnst
21 dags fyrirvara. Það er
aðeins síðasti mánuðurinn
af þremur sem kemur til
greina, því móðirin á undan-
tekningalaust rétt á greiðslu
fæðingarorlofs fyrstu tvo
mánuðina. Samþykki móð-
ur þarf til að faðir geti neytt
þessa réttar síns. Faðir fær
greidda sömú upphæð og
móðirin átti rétt á og fram-
lag hans á vinnumarkaði
skiptir ekki máli.
Stuðst við bækling frá
Tryggingastofnun og bók-
ina „Nýi kvennafræðarinn",
Mál og Menning 1981.
Ástríður Guðmundsdóttir, bókasafnsfræðingur
Nemendur eru mjög misvel á
vegi staddir. Langt er frá því að
allir passi inn í mót meðal-
nemans sem námsskráin er
miðuð við. Skólasafnið á að
bjóða upp á úrval bóka fyrir öll
börn. Þar eiga einnig að vera á
boðstólum ýmisskonar gögn
sem höfða til annarrar hæfni en
lestrarhæfni og auðvitað verður
börnunum að vera treystandi til
að handfjatla þessi gögn.
- Viltu segja okkur eitthvað frá
starfseminni í Oddeyrarskóla?
Já, síðastliðinn vetur fór fram
safnkynning í nokkrum bekkj-
um. Hún gaf góða raun og nú er
svo komið að bókasafnsfræði er
kennd í 9. bekk. Sú nýlunda var
tekin upp í fyrra að 6 ára bekk-
irnir komu í stutta safnkynningu
Höfð var fyrir þá sögustund og
þeir fengu lánaðar bækur í
fyrsta sinn. Nokkrir bekkir
komu reglulega til að fá lánaðar
bækur og nokkrum sinnum var
komið með bekk í frjálsa stund á
safninu.
Skrá sem gerð var yfir útlán
bóka síðastliðinn vetur sýnir að
vinsælasti bókaflokkurinn var
skáldsögur. Talsvert var lesið af
flokkunum: Tungumál - raun-
vísindi - tækni, framleiðsla -
iðngreinar, listir - skemmtanir
og saga - landafræði - ævisögur.
Aðrir bókaflokkar voru lesnir
minna og enginn nemandi fékk
lánaða bók úrflokknum, heims-
speki - sálfræði. Efnisflokkarnir
eru misaðgengilegir fyrir börn
og ræður það eflaust einhverju
um val bóka. Greinilegt var að
nemendur nýttu sér safnið mun
meira en kennarar en að mínu
mati mættu kennarar nota
safnið í miklu ríkara mæli en nú
er.
Af ofangreindu má sjá að
nemendur hafa tekið vel þessu
nýja hjálpartæki sem skólasafn-
ið er. En það er eins með þetta
hjálpartæki og önnur, að það
þarf tíma og vinnu til að læra að
nýta sér það sem best.
- Hvernig er ástand skóla-
bókasafna almennt?
Það er mjög misjafnt. í
mörgum skólum er einhver
hreyfing í átt að þessu nýja
hlutverki skólabókasafna.
Nokkur söfn gegna nú þegar því
hlutverki að vera eitt af megin-
hjálpartækjum skólastarfsins.
Þá á ég við að nemendur með
mismunandi getu og áhugasvið
finni sér allir gögn sem geta
hjálpað þeim við námið. En víða
er þó pottur brotinn í þessari
þróun og til þess að skólasöfn
komist í viðunandi horf alls
staðar, þarf fullan innbyrðis
skilning og samstöðu þeirra sem
innan skólanna starfa.
- Einhver lokaorð Ástríður?
Það er ljóst að skólasafn er
allólíkt þeirri bókasafnsmynd
sem við velflest höfum vaxið
upp við. Þ.e.a.s. „musteri þekk-
ingarinnar" sem geymir leyndar-
dóma mannlegrar þekkingar í
dökkum og virðulegum bókum
og þar sem umfram allt ríkir
grafarþögn.
Skólasafn er hvorki undra-
meðal sem leysir allan vanda
skólastarfsins né „vandræða-
barnið" í skólanum heldur eðli-
legur og nauðsynlegur þáttur í
nútíma skólastarfi sem við
verðum öll að læra að vinna með
og aðlagast jafnframt því sem
við aðlögum það þörfum skól-
ans og þjóðfélaginu sem er „í
sífelldri þróun“.
Srtjórinn er bara eitl kafaldskóf
heflarnir ýta það er mesta þóf
hjá veðurguðunum er veisluhóf
en í skólann verður maður að komast, þetta litla hróf
Gunnlaugur, 10 ára.
Snjórinn er eins og hvít ábreiða
sem bílar festa sig stundum í.
Þegar stormur er heldur fólk sig inni
svo það verði ekki undir ábreiðunni.
Anna, 10 ára.
Það er vont veður í dag
stormurinn blæs sitt á hvað.
Lítil börn með vettlinga og húfur
ganga yfir stórar þúfur.
Anna, 10 ára.
Elín heitir kennarinn,
sem kennir mér allan daginn,
ég er sjálfur nemandinn
og gengur allt í haginn.
í fjórða bekk við erum mörg
en ekki veit ég hversu.
Úr öllum stofum heyrast görg,
en gaman er þó að þessu.
Ásta Hrund, 10 ára.
KJÓSUM KONUR-9