Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.05.2004, Side 15

GREIN
Fátækt og heilsufar á Islandi
Hringferli fátæktar og heilsufars (The Cycle of Poverty and Pathology)
Llr bókinni Fátækt á islandi viö upphaf nýrrar aldar, bls. 46"
börnin. Oft á fólk einnig erfitt með að sækja
þann rétt sem því ber í kerfinu, t.d. örorku-
bætur. Einn viðmælandinn í bókinni segir: „Ég
var búin að vera heilsulaus í fleiri ár áður en sótt
var um örorkubætur, ég hætti að geta unnið um
fimmtugt og fékk örorkustyrk í 15 ár. Eg var 65
ára þegar ég fékk fullar örorkubætur. Mínar að-
stæður voru þær að ég var heilsuskert og gat ekki
stundað fulla vinnu, en ég vann smávegis við
skúringar. En tekjurnar voru ekki meiri en það á
mánuði að ég gat ekki veitt mér að kaupa
súkkulaðipakka á þessum árum.“
„Það að búa við langvarandi fátækt hefur niður-
brjótandi áhrif á þá sem við þau kjör búa og
skömmin, sem ætti að vera skömm samfélagsins,
fylgir þeim,“ segir Harpa Njáls. Hún bendir á að
margir fái ómælda aðstoð frá vinum og fjöl-
skyldu. Harpa segir samfélagið vera að búa til
vandamál með því að hafa stóran hóp undir fá-
tæktarmörkum og bendir á að á árunum 1986-
1995 hafi um 10% þjóðarinnar verið undir fá-
tæktarmörkum. „Þetta er smánarblettur á ís-
lensku samfélagi," segir Harpa. Hún bendir á að
þeim sem lenda t.d. í slysum sé kippt út úr sam-
félaginu án nokkurs fyrirvara, í öllum tilfellum
hefur það veruieg áhrif á fjármálin, fólk lendir í
vanskilum og missir iðulega húsnæði sitt.
Heilsubresturinn leiðir þannig til fátæktar.
Langvarandi fátækt dregur úr lífsánægjunni, sumum er ráð-
lagt að taka inn þunglyndislyf, jafnvel börnum, og aðrir missa
lífslöngunina eins og fram kemur hjá einum viðmælandanum.
„Ég hef oft hugsað út í það - það er eins gott að skaparinn læt-
ur ekki annað hvort okkar falla frá og deyja - við eigum ekki
fyrir jarðarförinni. Það var líka fyrst eftir að ég lenti í þessu,
þá kom það nokkrum sinnum fyrir að ég var að hugsa um að
svipta mig lífi - það er engin launung á því. En það hefði ekki
leyst neinn vanda því þá hefði hún setið eftir í súpunni, bless-
unin.“
Harpa Njáls bendir á að stjórnvöld á Islandi hafa ekki útfært
hvað lágmarksframfærsla kostar þó raunverulega sé miðað við
að fólk hafi lífeyri/tekjur til að standa undir Iágmarksfram-
færslu. Hún segir að það liggi fyrir á öllum Norðurlöndum
hvaða framfærsluþættir eru taldir nauðsynlegir til að fólk
komist af. Hér á landi eru þessir þættir útfærðir í opinberum
gögnum félagsmálaráðuneytisins frá 1996, þ.e. “Leiðbeining-
ar um reglur sveitarfélaga um fjárhagsaðstoð sbr. 21. gr. Iaga
nr. 40/1991 um félagsþjónustu sveitarfélaga.“ Þar kemur skýrt
fram að lágmarksfjárþörf fjölskyldu skal taka mið af fram-
færslukostnaði, þ.e. nauðsynlegum færsluþáttum sem einnig
eru skilgreindir. Þar segir enn fremur að lágmarksfjárþörf
skuli taka mið af bótum frá Tryggingastofnun ríkisins og fram-
færslukostnaður miðast við hámarkslífeyristekjur Trygginga-
stofnunar. Samkvæmt þessari skilgreiningu ættu lífeyris-
greiðslur Tryggingastofnunar ríkisins að duga til að standa
undir framfærslukostnaði fólks.
Timarit hjúkrunarfræöinga 2. tbl. 80. árg. 2004