Norðurslóð


Norðurslóð - 17.12.1979, Blaðsíða 4

Norðurslóð - 17.12.1979, Blaðsíða 4
Stefán Björnsson. I 8. tölublaði var spurst fyrir um afdrif gömlu dráttarvélar Búnaðarfél. Svarfdæla. Sagt var, að hún hefði verið keypt 1930. Hið rétta er þó, að hún kom hingað ári síðar. Þetta hefur orðið Stefáni Björns- syni fyrrverandi plæginga- manni og bónda á Grund tilefni til neðanskráðrar frá- sagnar. Það er alltaf leiðinlegt að vera staðinn að ónákvæmni, í frásögn þótt það hendi margan manninn. Það er þó bót í máli þegar slíkt hefur í för með sér svo bráðskemmti legan eftirmála sem hér er raunin á. - H.E.Þ. Síðari hluta sumars 1925 komu í fyrsta sinn í Svarfaðar- dal vanir plægingamenn með fulltamda plóghesta. Þetta voru þeir Kristinn Guðmundsson, seinna bóndi á Mosfelli í Mos- fellssveit og Páll Sigurðsson, búnaðarmálastjóra. Svarfdælskir bændur höfðu áður sléttað allmikið í túnum sínum með undirristuspaðan- um, og höfðu þá eitthvað borið við að plægja ofanafrist flög, með óvönum hestum og óvön- um manni. Heyrt hef ég sagt að plóg hafi verið brugðið í flagmóana fyrir ofan Dalvíkina (Böggvisstaða- móa) með lélegum árangri, og gerðist það áður en hér er komið sögu. Vorið 1930 eru fluttar inn nokkrar amerískar dráttarvél- ar, (og voru kallaðir traktor- ar). Mér er sagt að Hermann Jónasson hafi staðið að þess- um innflutningi, og hefursenni- lega haft sér til fulltingis ein- hverja af starfsmönnum Búnað- arfélags íslands. öllum þessum mönnum var það vel ljóst, að íslenskir bændur voru mjög illa á vegi staddir í ræktunar- málum. í flestum sveitum lands- ins var túnþýfi ótrúlega mikið, þannig að segja mátti að ekki væri farið að slétta eina einustu þúfu á mörgum jörðum. Vél- arnar áttu að gefa bændum tæki færi, ekki einungis til að slétta túnþýfið, heldur til að brjóta nýtt land til ræktunar á hrað- virkari hátt. Rúts þáttur Þorsteinssonar Tvær af þessum vélum komu í Eyjafjarðarsýslu. Önnur fór fram fyrir Akureyri, en hina keypti Rútur Þorsteinsson, síð- ar bóndi í Engimýri í Öxnadal. Vél Rúts vann meðfram Eyja- firði að vestan og alla leið út í Svarfaðardal. Hafði hún mikið verkefni og vann nótt og dag. í Svarfaðardal mun hún hafa komið um mánaðarmótin júlí- ágúst. Mestu erfiðleikar Rúts voru vegleysurnar. T.d. hér í Svarfaðardal var þannig ástatt, að brúin undan Árgerði var komin fyrir 2 árum, enginn vegur frá henni að austanverðu og enginn vegur um allan aust- urkjálkann. Brýrnar inni í dalnum voru trébrýr, byggðar fyrir aldamót og ekki færar slíkum tækjum. Þessi nýja brú við Árgerði var því eina brúin sem unnt var að 4 - NORÐURSLÓÐ Þegar Surtur kom í Svarfaðardal aka vélinni yfir. Rútur vardug- legur maður og þrátt fyrir vegleysur fór hann um megin- hluta sveitarinnar. Sá er hér segir frá, fór í slóð Rútssumarið eftir, og sá hvar hann hafði farið og voru það vægast sagt trölla- vegir. Mjög var um þessa nýju tækni talað og þótti öllum mikið til koma, og sannleik- urinn er sá, að þrátt fyrir erfiðleika og fátækt, þá lyftist brúnin á mörgum bóndanum, við að sjá þessi nýju vinnu- brögð. „Surtur kom sunnan“ Eftir að Rútur var farin héðan haustið 1930 með vél sína, tóku forystumenn svarf- dælskra bænda að ræða um það. að Búnaðarfélag Svarf- dæla þyrfti að eignast slíkt tæki. Eftir allmiklar umræður og vangaveltur, mun hafa verið ákveðið rétt fyrir jólin, að kaupa dráttarvél með tilheyr- andi tækjum, sem gæti komið næsta vor. Að sönnu var enginn pening- ur til fyrir slíku tæki., en í sambandi við þennan innflutn- ing hafði ríkið stofnað sjóð, sem mig minnir að héti vélasjóður. Tilgangur sjóðsins var sá, að lána búnaðarfélögum hinna ýmsu sveitarfélaga fé til drátt- arvélakaupa. Lánsfjárupphæð- in var svipuð og verð dráttar- vélarinnar sjálfrar, en fé til kaupa á tilheyrandi tækjum varð að koma annars staðar frá. Vorið 1931 þegar vitað varað umrædd vél væri komin til Reykjavíkur, búið að taka hana úr umbúðum og setja hana saman, þurfti að ákveða hvar hentugast myndi að taka hana í land, hér við Eyjafjörð. Akur- eyri var eins og ætíð, ágæt höfn, og þar þurfti ekki annað en setja hana beint úr skipinu á haf- skipabryggjuna. Nú náði akvegur ekki lengra en út að Fagraskógi. Árskógs- strönd var veglaus og enginn vissi hvar Rútur hafði farið vfir Þorvaldsdalsá. Sumir sögðu niður við sjó, en aðrir sögðu langt inn í dal. Það varð því að ráði að fá vélina sjóveg hingað til Dalvíkur, og freista þess að koma henni hér á land. Erfið landtaka Svo var það eitt vorkvöld í blíðskaparveðri, að einn Foss- inn liggur djúpt út af Böggvis- staðasandi. Skipið var með dráttarvélina á dekkinu, og nú blasti það verkefni við að koma henni í land. Á þessum tíma var Þorsteinn Jónsson afgreiðslu- maður Eimskips hér á Dalvík. Hann átti uppskipunarbát í stærra lagi, kallaður norski bát- urinn. Bátur þessi var þannig byggður að þiljað var yfir kjalsogið, og var því pallur í botni hans. Á þessum palli átti nú vélin að standa og snúa aftur og fram í bátnum. Tveir menn voru undir árum og Þorsteinn stóð sjálfur á pallinum hjá vélinni, þegar búið var að hífa hana niður í bátinn. Þetta var á kvöldflóðinu, engin tæki í landi til að hífa vélina upp úr bátnum, þess vegna tilgangslaust að fara upp að bryggju, heldur var bátnum róið upp í sandinn. Sjór var sléttur og landtakan tókst vel. Báturinn tók niðri í sandinum, þar voru til taks 4-5 menn, sem studdu við bátinn, svo hann færi ekki á hliðina. Þannig var beðið, meðan sjórinn féll út undan bátnum. Ekki er því að neita að mikið veltum við vöngum yfir því, meðan sjórinn fjaraði út, hvern- ig við ættum að ná vélinni út úr bátnum, án þess að skemma hann. Þessar vélar voru mjög stöðugar og þoldu mikinn halla, því þyngdin var mest á botn- inum, en yfirvigt lítil. Þegar sjór var nokkurnveg- inn fallinn undan bátnum, höll- uðum við honum svo mikið sem mögulegt var, án þess að vélin rynni út í síðuna, létum svo timbur inn að hjólum á vélinni. Náði þetta timbur upp á borð- stokkinn. Með vogastöng gát- um við svo lyft vélinni, fyrst að framan upp á timbrið, síðan að aftan. Var það okkur erfitt, því afturendinn var svo þungur. Þannig færðum við hana smám- saman út yfir borðstokkinn í sandinum. Að þessu vorum við alla nóttina, og rétt fyrir fóta- ferðatímann var Surtur keyrður fyrir eigin vélarafli upp á kambinn fyrir austan Þorsteins- húsið, eins og það var kallað í daglegu máli, og þar með var hann kominn í Svarfaðardal.... Og svo hófst starfið í ýmsum æfintýrum lenti Surtur á ferðalagi sínu um sveitina þetta fyrsta sumar. En aldrei fór hann af hjólunum, þó litlu munaði stundum. En árnar voru honum erfiðastar. Þá var ekkert til bjargar nema vog- stöngin og hvílupunkturinn. Það er ótrúlegt nú á dögum að vogstöng og hvílupunktur væri ekki allstaðar til, eða eitthvað, sem nota mátti í þá hluti, en svo var nú ekki ætíð. Því var trékassinn utan af skilvindunni hans Rögnvaldar í Dæli, hreinasti kjörgripur nótt eina í Skíðadalsánni á Dælis- eyrum. Nokkrum dögum síðar reif Surtur þýft land á Dælis- engjum með þeim ágætum, að dómi bóndans, að brennivíns- glasið kom út úr skápnum að skilnaði. S iglufjarðarförin Hættulegasta atvikið sem kom fyrir Surt á hans fyrstu misserum hér, gerðist vorið 1932. Þá hékk hann í bómuvír póstbátsins yfir hafnarbakk- anum á Siglufirði. Vírinn slitn- aði, að vísu var fallið ekki hátt. en viðbrögð skipstjórans sýndu alvöru augnabliksins. Surtur stóð á hjólunum á bakkanum og þegar gengið var í kringum hann sást ekkert á honum, utan það að lakkið á miðjum fram- draganum hafði svolítið sprungið. í gang fór vélin á fyrsta hálfsnúning og í gegnum síldarbæinn var hann keyrður, til mikillar ánægju fyrir ungu kynslóðina, sem aldrei hafði séð slíkt farartæki. Aftur á móti var förin lögreglunni til lítillar gleði, sem varð að fylgjast með hópnum. Áfangastaður var Mjólkurbú Siglfirðinga á Hóli, þangað var komið um kvöldið. Daginn eftir átti að hefja vinnu með vélinni. En þegar farið var yfir fyrstu þúfuna, sem á vegi hennar varð, vallt annað framhjólið undan henni. Öxull- inn í hjólinu var brotinn. Skemmdirnar voru því meiri en maður hélt. Ekkert varastykki var til í landinu, en slyngur vél- smiður á Siglufirði sauð öxul- inn saman og tókst það svo vel í annarri tilraun, að það dugði alla vertíðina. Varaöxullinn kom seint um haustið. Hann var ekki lánlaus, Surt- ur, því hvað hefði gerst, ef bómuvírinn hefði slitnað morg- uninn, sem skipið tók hann hérna við gömlu Bjarma- bryggjuna? Þá hugsun hef ég aldrei þorað að hugsa til enda. BIRNA FRIÐRIKSDOTTIR: Við áramót Litadýrðin leikur í ljósum áramóta. Ánægjunnar allir við elda þessa njóta. En oft er skammvinnt skinið og skuggi á tjaldið málar. Því gleðin sanna er gefin frá geislum eigin sálar. Áhugalaus aldrei eigum hér að vaka, eða aringlæðum að eigin köku raka. Ef enginn ber á eldinn efni í nýjar glóðir, brennur allt til ösku, allir tæmast sjóðir. Vandamálin víða á vegi okkar standa. Ef höldum höndum saman hræðumst engan vanda. Leggjum ljós og gleði og líf í athöfn hverja, það beinir okkar báti boðans milli og skerja. Hvert áratak sem endar í eilífð tímans rennur. Kyndill kærra stunda í kvöld til ösku brennur. Árið út er runnið. Aftur ljómar dagur. Við biðjum þess hann brosi bjartur, heiður, fagur. Menn fylgja stormi og straumi, standa hvergi á verði. Bera enga ábyrgð að þótt skuldir herði. Sóa meiru og meiru, marka dýpri slóðir. Lifa hærra og hærra, horfa á aðrar þjóðir. Það gleymist oft sem okkar afar nefndu dyggðir, að færa dug til frægðar, fegra og auðga byggðir. Að vaka og standa á verði vinnulangan daginn, og bera fyrir brjósti bús- og þjóðarhaginn. Vöðum ekki í villu, til vinnings saman stöndum. Fjölda af verkum færum framtakssömum höndum. Opnist blindra augu, uppljúkist hvert hjarta, svo öll við lítum ljómann af landinu næturbjarta. Ég bið þig, guð, að gefa gleði á nýju ári. Að þerra tregatárin, taka kvöl úr sári. og þinn kærleikskraftur kveiki von og hlýju. Beri landsins byggðum birtu á ári nýju. Birna Friðriksdóttir. Dalvíkingur r forseti Islands- deildar Kiwanis Frá Chicago í Bandaríkjunum barst blaðinu nýlega meðfylgj- andi mynd og fylgdi henni svofelldur texti ásamt með ósk um að hvortveggja yrði birt í ,,héraðsblaðinu.“ Hilmar Daníelsson, Dalvík íslandi, forseti íslandsdeild- ar Kiwanishreyfingarinnar með tekur heillaóskir alþjóðaforset- ans Mark A. Smiths Jr. Atlanta Georgia við afhendingu á skír- teini um kjör hans til starfsins þann 29. september á ársþingi hreyfingarinnar í Chicago.

x

Norðurslóð

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðurslóð
https://timarit.is/publication/1253

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.