Norðurslóð - 27.03.1981, Síða 4

Svarfdælsk byggð & bær
Úr pokahorni Unnar í Svæði
Notaleg heimsókn í stórhríðinni
Laugardaginn 21. mars - á
sautjánda bróður öskudags -
fórum við Jón Halldórsson á
skíðum upp í Svæði. Jón til að
fá sér magál, ég til að fræðast af
Unni um jarðveg þann sem hún
er sprottin úr. Hafði heyrt getið
um hetjulyndar konur í móður-
ætt hennar, þær SnjólauguJóns
dóttur frá Bakkagerði er átti níu
börn með Sigurði Jónssyni
bónda og útgerðarmanni á
Böggvistöðum 1848-1871 (eða
1872) og dóttur þeirra Ingi-
björgu í Svæði. Um þessar
konur má lesa í Dalvíkursögu I,
í þætti Sigurðar Jónssonar og
Upphaf byggðar á Dalvík,
Ingibjörgu einnig í Árabáta-
útvegurinn 1880-1905. En sitt-
hvað mætti Unnur muna fleira.
Úr norðanbylnum var okkur
boðið inn íhlýjan bæinn af þeim
hjónum Guðjóni og Unni. Jón
fékk reyndar engan magálinn,
heldur það sem betra var og
fágætara, döndul vænan og
laufabrauð í ofnaálag. Á ýmsu
fleira lumaði Guðjón bóndi sem
hann gæddi Jóni á en ég þóttist
ekki mega smakka. Taldi viss-
ara að vera allsgáð við að nema
af fróðleiksbrunni húsfreyju.
Gefum henni orðið:
- Ójá, ég man vel eftir henni
Snjólaugu ömmu minni, hún
var hjá mömmu síðustu árin sín.
Hún gekk teinrétt alveg fram til
hins síðasta, hafði þetta dökka
síða hár sem hún sícipti í miðju
og fléttaði, eiginlega ekkert
farin að grána nema aðeins
fremst í vöngunum.
ég var náttúrlega svo lítil
þegar hún dó, mig minnir það
vera um 1922 eða ’23, en ekki
man ég eftir að hafa heyrt hana
tala með neinni beiskju um
sambýlið við Sigríði konu Sig-
urðar afa míns á Böggvisstöðum.
Sgríður var nú líka mjög
heilsuveil síðustu árin sem hún
lifði og sáu vinnukonurnar
alveg um hana. ömmu þótti
mjög vænt um Sigurð og var
það áreiðanlega gagnkvæmt.
Hann bjó alla tið mjög vel að
henni, sá t.d. um að hún væri
alltaf fallega klædd. Eftir að
Sigríður dó sinnti hann ekki um
aðrar konur en ömmu. En ég
vissi að henni sárnaði afskap-
lega að þau skyldu ekki giftast
að Sigríði látinni. Þrisvar sinn-
um stóð það til, en Baldvin á
Böggvisstöðum tengdasonur
Sigurðar og Sigríðar kom alltaf
í veg fyrir það. -Auðvitað hefur
það verið vegna skipta á
Böggvisstaðajörðinni.
Þegar Sigurður dó fluttist
amma frá Hálsi í Garðakot, sem
var skammt utan við Valla-
garðinn. Var hún um hríð í
vinnumennsku hjá hjónunum
Kristjáni og Jóhönnu er þar
bjuggu. Jafnframt vann hún að
tóvinnu o.fl. fyrir sr. Tómas og
maddömu Valgerði á Völlum.
Síðan flytst hún inn á Strönd,
hvort það var vegna þess að
Sigurlaug dóttir hennar veiktist
af holdsveiki veit ég ekki, en vel
gæti hugsast að hún hefði farið
til að sjá til með heimilinu þar í
Ási.
Ingvörum (konu Hjörleifs
Jóhannssonar). Þau bjuggu eitt
misseri á Hamri, þá eitt ár á
Skáldalæk en fluttust síðan inn í
Skjaldarvík. Þar voru þau í
nokkur ár en síðasta árið sem
Guðjón lifði bjuggu þau í
Samtúni í Kræklingahlíð. Að
Guðjóni látnum fluttist mamma
með börnin þeirra fjögur hingað
út á Böggvisstaðasand, ófrísk af
tvíburum sem fæddust skömmu
síðar.
Hún hafði þrjú barnanna hjá
sér en kom hinum í fóstur. Geta
má nærri að lífsbaráttan hafi
verið hörð hjá henni, en hún var
dæmalaust léttlynd og dugleg.
Hún gekk til allra verka sem
hún mögulega gat til að fram-
fleyta þeim, tók fisk af hinum og
þessum í verkun og reri t.d.
þrjár vorvertíðir, eina með
Hjörleifi á Ingvörum og tvær
með Lofti á Böggvisstöðum.
Ekki man ég til að hafa heyrt
hana tala mikið um erfiðleika
Unnur Sigurðardóttir.
Mamma fæddist 1880, tvíburi
við Björn sem veiktist ungur af
holdsveiki og dó úr henni. Hún
var strax látin í fóstur þriggja
nátta gömul og ólst alfarið upp>
hjá þeim Hamarshjónum Ingi-
björgu Ólafsdóttur og Árna
Arnasyni hómópatalækni (for-
feðrum svon. Hrísaættar). Fyrri
maður hennar var Guðjón
Jóhannsson bróðir Rósu á
Tímamót
MERKISAFMÆLI
Þann 10. mars varð 70 ára Jónína Vigfúsdóttir í „Runni“,
Skíðabraut 1 Dalvík. Hún er fædd á Þverá í Skíðadal dóttir
heiðurshjónanna Soffíu Jónsdótturog Vigfúsar Björnssonar.
Þann 24. mars varð fimmtugur oddviti Svarfaðardalshrepps,
Halldór Jónsson bóndi á Jarðbrú.
Norðurslóð árnar afmælisbörnunum heilla og hamingju.
DÁNARDÆGUR
Þann 5. mars andaðist Eiður Sigurðsson fyrrum bóndi á
Krosshóli, Ingvörum og víðar hér í sveit. Hann fæddist 26.
nóvember 1890 á Skjaldarstöðum í öxnadal. Árið 1912
kvæntist hann Valgerði Stefaníu Júlíusdótturfrá Hverhóliog
fluttist þá hingað úteftir, þar sem hann bjó á ýmsum stöðum
uns hann að lokum gerðist vistmaður í Dalbæ. Valgerður
andaðist árið 1959. Þau eignuðust 7 börn. Eru 6 þeirra á lífi,
öll búsett hér í Eyjafirði, en elsti sonurinn, Steingrimur bóndi
á Ingvörum, lést fyrir nokkrum árum.
Eiður var jarðsunginn frá Dalvíkurkirkju, en greftraður í
Tjarnarkirkjugarði við hlið konu sinnar.
Guðjón Sigurðsson.
sína á þessum árum, hún var
ekki mikið fyrir að barma sér
hún mamma. Hún var alla tíð
mjög einörð og kjarkmikil og
varð sjaldan orðlaus held ég.
Einhvern tíma hafði Guð-
mundur Hannesson læknir á
Akureyri verið sóttur til sjúkl-
ings frammi í sveit og fékk
mamma far með bátnum til
baka inneftir. Árný hálfsystir
mín var með henni, svolítil
stelpa (kona Valdimars Krist-
jánssonar). Þetta var að vorlagi
og mjög heitt í veðri. Guð-
mundur var kominn í bátinn á
undan þeim mæðgum og þegar
hann sér að þær ætla með segir
hann í kerskni við mömmu:
,,Það er nú svo kona góð að
piltarnir ætla að róa berir, og ef
kvenmaður ætlar með verður
víst að binda fyrir augun á
honum.“ Mamma svarar að
bragði: „Mínvegnaer þaðílagi.
Ég hef nú farið höndum um það
marga menn, bæði dauða og
lifandi, að ekki held ég þurfi að
binda fyrir augun á mér.“
Guðmundi munu hafa falliðvel
tilsvörin og sagði mamma að
hann hefði skrafað við sig alla
leiðina inneftir. Bauð hann
henni að koma heim til sín
næsta dag með litlu telpuna að
sjá tvo apakettu sem hann ætti,
og þáðu þær það. (Innskot:
Unnur segist ekki hafa fyrr
heyrt sögu þá sem sögð er í
Dalv.sögu um orSaskipti Ingi-
bjargar og Steingr. Matthías-
sonar bls. 263.)
Einhverju sinni fór mamma
til Þorsteins Jónssonar og bað
hann um úttekt. Segir hún við
hann: „Ég borga þér þá hinum
megin ef ég get það ekki í þessu
lífi.“ „Þú þarft ekki að borga
mér þar, því þar á ég nóg inni,“
svarar Þorsteinn. Þá gegnir Jón
á Hreiðarsstöðum, sem stóð
álengdar og heyrði orðaskipti
þeirra: „Það er nú ekki gott að
segja hver þar á mest inni.“
Faðir minn var Sigurður
Jóhannsson og voru foreldrar
Jóhanns Rögnvaldur Rögn-
valdsson bóndi í Dæli og Osk
Þorleifsdóttir, hún ættuð úr
Húnavatnssýslu. Pabbi ólst upp
á Brimnesi, þeir voru systkyna-
synir hann og Stefán Jónsson.
Guðrún föðuramma mín var hjá
okkur í Höfn. Pabbi byggði
Höfn 1905, og er það sama
húsið sem enn stendur. Mamma
flutti til hans 1906 og þar
fæddist ég 12. júlí 1908. Þar
bjuggu þau uns við fluttum í
Brimnes á Langanesi, ég var þá
5 og /2 árs. Pabbi stundaði þar
sjósókn. Haustið 1914 komum
við hingað heim en fórum
austur á Langanes aftur haustið
1915. Vorum við eitt ár á
Læknisstöðum og á Skálum til
1919. Þegar við vorum á Skál-
um gekk mikill mislingafar-
alduryfir. Mamma var lagin við
að hjúkra sjúkum og var
gjarnan sótt til að vera yfir fólki
sem var að deyja. Oft aðstoðaði
hún við að kistuleggja. Nú
þarna dóu átta manns úr
mislingunum.' Mamma hjúkr-
aði því öllu og bjó til hinstu
hvílu. Svo söng hún yfir því líka,
því presturinn á Sauðanesi var
raddlaus og söng aldrei við
athafnir. Mömmu varð ein-
hvern tíma að orði við hann:
„Hvernig getið þið verið prestar
þegar þið getið ekki sungið eitt
einasta lag?“
Árið 1919 flytjum við endan-
lega að austan, vorum fyrst um
sinn hérna á Sandinum í sjóhúsi
í eigu Jóns Stefánssonar. Haust-
ið 1920 kaupir pabbi Svæði og
við flytjum uppeftir rétt fyrir
jólin. Síðan hefi ég átt heima
hér.
Mamma og pabbi giftust
aldrei en voru alla tíð mjög
samhent, má segja að þau hafi
verið sem einn maður. Þau voru
bæði mjög músíkhneigð,
mamma kunni sjóð af kvæðum
og sálmum og söng mikið, fyrir
nú utan allar lausavísurnar sem
hún átti hjá sér. Það var ekki til
það tækifæri að hún kynni ekki
vísu við hæfi. Pabbi keypti fiðlu
1916 og spilaði oft á hana, ekki
þó opinberlega svo ég muni.
Hann lét mig oft syngja heima
með fiðlunni og lét mig kenna
sér ný lög sem ég lærði í
skólanum hjá Tryggva Kristins-
syni. Ég á reyndar fiðluna hans
hérna, segir Unnur, fer inn og
nær í hana að sýna mér.
Gripurinn er vel varðveittur,
Unnur er nýlega búin að láta
lappa upp á hana hjá viðgerðar-
manni á Akureyri. Hann fór
alltaf svo vel með hana, hún var
jafnan ofan við dyrnar í stof-
unni og við krakkarnir máttum
ekki snerta hana. Hann lærði
gripin hjá Hjörleifi á Ingvörum.
Svo átti pabbi líka harmoniku
sem hann fór með á böll að spila
fyrir dansi.
Pabbi var ágætlega hagmælt-
ur þótt hann flíkaði því ekki.
Hann var alltaf hóglátur og
dulur. Eftir að hann dó fann ég
vísur í dótinu hans á alls konar
sneplum. Ekki veit ég hins vegar
hvort mamma bjó til vísur sjálf.
Það var ekki hægt að henda
reiður á því, slík ósköp sem hún
kunni af alls kyns kveðskap.
Jón Halldórsson tekur undir
það með Unni, og þau minnast
hnyttinna tilsvara hennar við öll
tækifæri.
„Manstu þegar við sóttum
hana eitt sin hér uppeftir,“ segir
Jón. „Hún var þá orðin blind og
þegar við vorum að klæða hana
í svarta kápu í forstofunni gellur
í þeirri gömlu:“ „í hvaða mussu
er ég nú komin? Ætli þaðsé
mussan af honum Móases?,, -
Unnur hlær. Já, þetta var úr
vísu sem hún hafði oft yfir:
Mussan af honum Móases,
mín er brók af Heródes.
Sokkarnir af Samsoni
og svartir skór af Júdasi.
Mamma var hjá mér þar til
hún dó. Hún hélt sínum andlegu
kröftum til hins síðasta. Það er
best ég segi þér frá orðaskiptum
þeirra Þórarins á Tjörn eitt sinn
svona í lokin. Hann Hjörtur
hefur gaman af því.
Við heyjuðum lengi frammi á
Grundarbökkum héðan úr
Svæði, og mamma er einn dag
að leggja af stað heim úr
flekknum með hrífuna. Þegar
hún er komin upp á brautina
neðan við Ingvarir kemur Þór-
arinn ríðandi framan að með
berbaka hest í taumi, á leið til
Akureyrar. Hann stansar hjá
henni og segir: „Má bjóða
frúnni á bak?“ Mamma var alla
tíð grannvaxin og létt á sér. Hún
tók hann á orðinu, hélt hún gæti
nú ennþá riðið berbakt. Þegar
þau eru komin niður að Árgerði
þar sem leiðir skiljast, vindur
mamma sér af baki og segir: „Ja
hérna. er ekki blessuð skepnan
kófsveitt undir mér.“ Þá segir
Þórarinn: „Já, það leynist ein-
hversstaðar í þér mörinn.“
Sitthvað fleira bar á góma í
Svæði sem ekki verður tíundað
að þessu sinni en eflaust síðar.
Hjónin fá bestu þakkir fyrir
móttökurnar, Jón magál úr
kaupfélaginu fyrir samfylgdina.
Brynja.
Dalvíkingar - Svarfdælingar
Þriðjudaginn 31. mars frá kl. 10-18
verður seldur
KARLMANNA og
FERMINGARFATNAÐUR
frá HERRADELD K.E.A.
í útibúi K.E.A. á Dalvík.
HERRADEILD
HAFNAflS"R. íl-ÍS - AKUREYRI - SÍMI (96) 21400