Norðurslóð - 25.01.1983, Síða 4

Mannfellirinn mikli
eftir Eið á í>úfnavölliim
Grænlenskur söngkór í þjóðbúningi
Grænlandsvísur
Eftirfarandi kvæði sendi Ingólfur Davíðsson grasafræð-
ingur frá Stóru-Hámundarstöðum ,,til gamans“ eins og hann
segir i bréfi til blaðsins.
í tilefni Grænlandshátíðar 1982
I.
Brauahlíð var haldin mesta höfðingssetur,
Eiríkur réði öllu er viidi
utan sinni komu Hildi.
Fyrrum undi fé á beit í fríðum högum,
haf og elfur full af fiskum,
fœðuval á öllum diskum.
Náhvalstönn og rostungsreipi rekkar seldu,
sígi/d vara suður í löndum,
sitthvað fleira af Grœnlands ströndum.
Vaskir drengir viðarfarn til Vínlands sóttu,
veiðifálka furstum sendu,
fríðarorð í Görðum kenndu.
Aldir hðu, ís og fjendur að þeim þrengdu,
engin sig/ing, grafnir, gleymdir.
gömu! sögn og þættir geymdir.
II.
Að lifa af er lífsins dyggð,
leitað margs í föngum.
Uti fyrir Eystri-byggð
ísinn rekur löngum.
Sífellt virtist syrta að,
sagan rök'kri hulin.
Sigraði ísinn, seg mér það?
svör í jörðu dulin.
Sjórœningjar, ís og pestir, Eskimóar?
Fór að vetur freramestur?
Flúðu Grænlendingar vestur?
Leyna fornar rústir ennþá bókfellsblöðum
lúndruklaka ísskáp i?
Ekki líkur fyrir því.
Eskimóar erfðu landið Eiríks rauða.
Af þjóð lians fáar sögur sögðu,
um samskiptin að mestu þögðu.
Margt er skráð í Grœnlandsjökul ótal aldir.
Liggur kannske lausnin þar,
lykill að gátum fortiðar?
Ingólfur Davíðsson.
Ég ætla að segja frá því, þó að
enginn hafi spurt, að ég var að
blaða mig í gegnum bókina hans
Eiðs á Þúfnavöllum og Arna frá
Hallfríðarstöðum, sem hefur séð
um útgáfuna.
Þeir hafa valið bókinni nafnið
Mannfellirinn mikli, og ekki að
ófyrirsynju. í bókinni er fyrst
héraðslýsing eða sveitarlýsing
hins forna Hörgárdalshrepps,
en þar er nánast allur Hörgár-
dalur með Öxnadal þ.e. frá
Skógum á Þelamörk eins og leið
liggur fyrir dalabotnana og
niður að Stóra-Dunhaga. Þetta
eru nú tveir heilir hreppar og
hluti af þeim þriðja. Síðasti kafl-
inn er búendatal frá því laust
fyrir 1800.
En það er miðkafli bókarinn-
ar, sem mesta eftirtekt mína
vakti. Þar segir frá þeirri útreið
sem þessi byggð fékk í Móður-
harðindunum. Það er einhver sú
hroðalegasta lesning, sem ég hef
séð. Menn vita það líklega ekki
almennt, að Norðurlandið varð
jafnvel meir fyrir barðinu á ösku
fallinu en aðrir landshlutar að
V-Skaftafellssýslu e.t.v. undan-
skilinni. Og afleiðingarnar urðu
ægilegar. Veturinn eftir gosið
1783-4 féll búféð að mestu,
síðan fór mannfólkið að falla úr
hor og harðrétti þannig að á
tveimur árum þ.e. 1784 og 5 dóu
168 manns i hreppnum eða
meira en þriðji hver maður.
Dauðaskráin er hrikaleg,
einkum voru það börn og
gamalmenni, sem urðu að láta í
minni pokann fyrir sulti og
seyru. Börnin sem dóu í hreppn-
um þessi 2 ár voru 68 talsins,
þ.á.m. nálega öll þau sem voru
svo óheppin að fæðast i heiminn
á þessum voðalegu árum. Hér
koma dæmi um ástandið:
,,A Bryta (nú eyðibýli á Þela-
mörk) voru í ársbyrjun 1784 7
börn hjónanna, auk þess voru
þar 3 konur, ein þeirra ung
stúlka, en hinar rosknar. Konur
þessar féllu allar og 6 börnin,
svo að aðeins eitt þeirra hélt
lífi“.
I Fagranesi (eyðibýli í Öxna-
dal) áttu hjónin „margt barna
og voru fátæk. 4 barnanna féllu,
og voru 3 þeirra jörðuð sama
daginn, að Bakka“.
„Fyrra dauðaárið dóu á
Þúfnavöllum (góðbýli að fornu
og nýju) hjá þeim Bjarna og
Guðrúnu, dóttir þeirra, smá-
barn, og roskin ekkja, sem hét
Margrét Pétursdóttir. Árið eftir
Rjúpnaskyttan
raunamædda
Hér segir frá erfiðri veiðiferð,
sem farin var rétt fyrir jólin
Um helgina gerði ég frœknlega ferð
í fjallið, með byssu af Westminster gerð
því nú skyldi rjúpnafang reyna.
Veðrið var skaplegt og skilyrðin góð
og skyttan var komin í orrustumóð
og skreið milli skafla og steina.
Nú hafði ég arkað í einhverja stund
án þess að sjá nokkurn ..málaðan hund",
er rjúpurnar birtust í röðum.
Eg lagðist á magann og morðvopnið skók
og miðið af festu og öryggi tók
og spennti með handtökum hröðum.
,,Mér virðist það sýnt að ei færri en fimm
falli í valinn ef heppnin er grimm
því rjúpurnar liggja í línu“.
Nú tók ég í gikkinn, en byssan hún brást
og bræðin og gremjan í augum mér sást
þegar klikkaði í morðtóli mínu!
En aftur í skyndingu hólkinn ég hlóð
og hagrœddi byssunni uns stefnan varð góð
,,já nú skyldu fjaðrirnar fjúka".
En byssan í annað sinn allsengu skaut
og andskotans rjúpurnar flugu á braut
með sína bragðgóðu búka.
En þegar ég hundsvekktur heim á leið gekk
með hastarlegt tilfelli af veiðimansskrekk
og sálin í svartnætti djúpu.
Þá sé ég í fönninni för eftir mann
og finn litlu neðar svo verk eftir hann
einmana, andvana rjúpu.
Góðlyndur sveinninn nú greip feginn við.
Gatskotinn fuglinn hann dregur úr lið
,,þótti dauður sé, drepa má betur“.
Byrjað’ að plokka og peysu upp braut
og potti með brosi á hlóðirnar skaut
og rislága rjúpuna étur.
K.E.Hj.
dó þar unglingspiltur, sem var á
sveitarframfæri". Þettavar valið
nánast af handahófi og orðin í
svigunum eru skýringar blaðs-
ins.
Hvað um Svarfaðardalshrepp?
Manni verður óhjákvæmilega
hugsað, við lestur þessarar bók-
ar: Hvernig reiddi fólki af hér í
Svarfaðardalnum? Varla þarf að
efa, að öskufallið hafi verið
svipað hér eins og innfrá.
Þó hef ég grun um að afleið-
ingar gossins hafi ekki orðið eins
hörmulegar hér. Ef það er rétt,
má láta sér detta i hug, að
greiðari aðgangur Svarfdæla
heldur en Hörgdæla að sjófangi
hafi gert hér gæfumuninn.
Það væri nú fróðlegt ef
einhver hnýsinn maður hér í
byggð tæki að sér að rýna i
gamlar kirkjubækur til að sjá,
hvernig ástandið var hér í sveit-
inni með öllum sínum smákot-
um á þessum válegu tímum fyrir
réttum 200 árum síðan.
Sennilega þarf ekki að fara
lengra en í Héraðsskjalasafnið á
Dalvík til að ná í fullnægjandi
heimildir. H.E.Þ.
Dalvíkingar
Nærsveitamenn
Ef þið þurfið að láta
mála, þá hafið samband
við Híbýlamálun sf.
Símar 61424 (Gunnar)
og 61574 (Sigurgeir).
Dalvíkingar -
- Svarfdælingar
Höfum hrefnukjöt til
sölu. Heildsöluverð.
Sólrún hf. Árskógs-
strönd, sími 63146.
Auglýsing
um námskeið
Dönskunámskeið er að
hefjast í Laugasteini.
Áhugasamir hafi sam-
band við undirritaða
sem fyrst, en hún gefur
allar nánari upplýsing-
ar.
Steinunn P. Hafstað.
Auglýsing frá stjóm
Verkamannabústaöa á Dalvík
Könnun á húsnæðisþörf
í athugun er að byggja verkamannabústaði í
sumar og er því hér með auglýst eftir viljayfir-
lýsingu frá væntanlegum umsækjendum um
íbúðir. Eyðublöð fást áskrifstofu Dalvíkurbæjar.
Rétt til kaupa á íbúðum eiga þeir sem hérsegir:
A. Eiga lögheimili á Dalvík.
B. Eiga ekki íbúð fyrir eða samsvarandi eign í
öðru formi.
C. Hafa haft meðaltekjur pr. ár þrjú síðastlið-
inn ár áður en úthlutun fer fram eigi hærri
upphæð en sem svarar kr. 91.500.- hjá ein-
hleypingi eða hjónum og kr. 8.100,- fyrir
hvert barn á framfæri innan 16 ára aldurs.
Ekki mega vinnustundir á ári vera færri en
516 (1/2 staða).
Heimilt er að víkja frá ákvæðum B. liðar
þegar um er að ræða umsækjendur er búa
við ófullnægjandi húsnæðisaðstöðu.
Kaupskilmálar:
Kaupandi greiðir 10% af verði íbúðar sem greið-
ist í tvennu lagi. 90% er lánað til 42ja ára með
0,5% vöxtum og að fullu verðtryggt.
Umsóknum sé skilað fyrir 10/2 1983 á skrifstofu
Dalvíkurbæjar, þar sem einnig verða veittar allar
nánari upplýsingar.
Dalvík, 10. janúar 1983.
F.h. stjórnar.
Helgi Jónsson.
Þorramatur
Þorramatur
Veitingastofan HRÍSALUNDUR í Hrísey minnir
á sinn vinsæla og viðurkennda þorramat. í
bökkum, sem stofan sendir viðskiptavinum, er
m.a. alvörusúrmatur, Strandahákarl og vest-
firskur harðfiskur.
Mönnum er óhætt að treysta gæðunum.
Hringið í síma 61766 í Hrísey eða í síma 61199 í
versluninni Víkurtorgi á Dalvík, þar sem tekið er
á móti pöntunum og allar upplýsingar gefnar.
4 - NORÐURSLÓÐ