Norðurslóð - 22.01.1985, Blaðsíða 3

Gestur Vilhjálmsson 90 áira
Gestur Vilhjálmsson í Bakka-
gerði átti 90 ára afmæli á þriðja
dag jóla, 27. desember. Hann
fæddist í Jarðbrúargerði og ólst
þar upp og í Ölduhrygg til 10 ára
aldurs, er foreldrar hans fluttu í
Bakka. Við Bakka og síðan
Bakkagerði hefur nafn hans
verið tengt æ síðan, svo að í
hugum okkar, sem hér höfum
búið samtímis honum eru þessi
nöfn, Gestur og Bakkagerði,
nánast sem samstæð orð, sem
illa verða sundur slitin.
Gestur varð búfræðingur frá
Hólaskóla liðlega tvítugur, gekk
að eiga grannkonu sína Sigrúnu
Júlíusdóttur í Syðra-Garðs -
horni árið 1915, bjó um skeið á
Vémundarstöðum í Ólafsfirði,
en flutti heim og hóf búskap í
Bakkagerði 1919. Þar bjuggu
þau hjón í meir en hálfa öld litlu
en notadrjúgu búi og eins og
landkostir framast leyfðu.
Árið 1976 andaðist Sigrún og
skömmu síðar fluttist Gestur til
Dalvíkur, fyrst til Kristínar
dóttur sinnar en síðan inn í
Dalbæ heimili aldraðra.
Börn þeirra hjóna eru 5,
Björn á Björgum í Hörgárdal,
Ríkharður og Kristín á Dalvík
og Hlíf og Jóhanna María í
Reykjavík.
Gestur var ágætur liðsmaður í
hvers kyns félagsmálum hér í
hreppnum langt íram eftir aldri.
Þar fyrir utan hefur hann lagt
sig mikið eftir að safna og skrá-
setja ýmiskonar sögulegan fróð-
leik tengdan svarfdælskri byggð.
Einkum mun hann hafa snúið
hug sínum og hönd að slíkum
fræðiiðkunum, þegar aldur tók
að færast yfir hann og tími og
næði gafst meira til. Það er þessi
árátta, sem prófessor Jón Helga-
son kallar í frægu kvæði
„Fýsnin til fróðleiks og skrifta“
og Gesti hefur eins og fleirum
fundist ,,úr duftinu huganum
lyfta“.
Nokkuð af afrakstri þessarar
iðju hans hefur komið á prent
t.d. bæði í Heima er best og í
Byggðum Eyjafjarðar og ber
hvortveggja vott um ágæta stíl-
hæfileika höfundarins.
Þessi sagnfræðilegi áhugi
hefur enst Gesti svo vel, að
jafnvel nú á þessu herrans ári
Huldar vættir . . .
verið grafið upp það sumar, og
fundust þar bein úr miðaldra
konu, og ýmislegt haugfé
(skrautnæla, hringprjónn
snældusnúður og járnbútar), og
var sent Þjóðminjasafni án
greinargerðar. Frá þessu er
greint í bók Kristjáns Eldjárns:
Kuml og haugfé, (Rvík.1956),
bls. 113-114.
Það mun vera fremur fátítt,
að kuml finnst á álfhólum.
Athyglisvert er, að þarna ákona
í hlut, enda hafa konur haft mun
meiri samskipti við álfa en
karlar hér á landi, og oft verið í
miklu vinfengi við álfafólk.
Þótt lítið sé nú hægt að bæta
fyrir eyðileggingu Álfhólsins á
Hrísum, langar mig að viðra þá
hugmynd, að Náttúruverndar-
nefnd Dalvíkur eða annar
áhugasamur aðili, beiti sér fyrir
því, að þær leyfar sem enn eru
eftir af hólnum, verði snyrtar,
mölinni etv. ýtt upp í dálítinn
hól, og á hann settur bauta-
steinn, til minningar um forna
álfabyggð og „völvuna“ á
Hrísum.
Framh.
Höfundur óskar eftir athuga-
semdum kunnugra ef eitthvað
orkar tvímælis í fræðum þessum.
1984 hefur hann skráð minn-
ingar og frásagnir af löngu
liðnum atburðum, sem gott er,
að nú hefur verið bjargað frá
gleymsku..
Eina stutta grein af þeim
meiði birtum við hér sem sýnis-
horn um leið og við sendum
Gesti í Bakkagerði bestu
kveðjur og árnaðaróskir nú
þegar hann leggur af stað inn á
tíunda tug æviára sinna.
Gleðilegt nýtt ár.
H.E.Þ.
Kirkjurokið
Kirkjurokið sem kallar er, var 20.
september árið 1900. Foreldrar
mínir bjuggu þá í Ölduhrygg og
nú ætla ég að segja frá því sem
enn tollir í minni mínu frá þeim
degi, en ég var þá á sjötta ári.
Um morguninn var gott
veður, sunnan gola og sæmilega
hlýtt. Kýrnar voru látnar út og
fóru þær niður á tún. Innan
skamms hvessti til muna svo
talið var að ekki væri hægt að
hafa kýrnar lengur úti. Fóru því
systkini mín sem voru tveimur
og þremur árum eldri en ég, að
sækja þær.
Nú þótti mér súrt í broti að fá
ekki að fara með þeim, og
læddist fram.
Einhvern veginn tókst mér að
opna útidyrahurðina og komast
út. Eg var ekki langt kominn,
þegar mér varð ljóst að veðrið
var mér algert ofurefli.
Lagðist ég því fyrir, og reyndi
jafnvel að skríða í áttina heim,
en það gekk víst heldur seint. Þá
kom mamma og bjargaði mér,
og það var víst heldur lágreistur
kúasmali sem kom inn í bæinn í
það sinn. Og víst var um það, að
hvorki kýrnar né við krakkarnir
fóru meira út þann daginn.
Þennan dag var verið að reka
markaðsfé til Akureyrar og við
það voru margir menn héðan úr
sveitinni. Einn þeirra var
Þorgils bóndi á Sökku. Þá voru
ennfremur nokkrir farnir til
sjóróðra á Dalvík og því fátt
fullorðinna karlmanna heima á
bæjum, vísast hvar.
bæjum, víðast hvar.
Til allrar hamingju var faðir
minn heima, en hann stundaði
þá enn sjó frá Dalvík, haust og
vor. Árni á Sökku, sem þá var
ungur maður þar heima, fór
daginn áður ofan til sjóróðra.
Því var liðfátt þar á Sökku.
Enn herti veðrið og var nú
komið, mátti heita, óstætt
fárviðri.
Nú fór að rífa torf af heyjum
og allt sem lauslegt var, fór af
stað.
Þótt ekki væri kvenna veður,
voru mamma og aðkomukona,
sem ætlaði aðeins að dvelja fáa
daga, alltaf úti til aðstoðar föður
mínum og tókst þeim með
sameinuðum kröftum að verja
heyin skemmdum. Þau báru
grjót og spýtur á heyin og bundu
svo með reipum, þar sem því
varð við komið. Þegar þau voru
að enda við síðasta heyið, kom
Siggi á Sökku (Sig. Þorgilsson)
skríðandi að mestu suður eftir til
að biðja pabba um hjálp. Hann
mun hafa verið 10-11 ára. Pabbi
lofaði drengnum, að strax og
hann gæti skyldi hann koma
þeim til hjálpar.
Fljótlega fór hann svo úteftir.
Þar var heldur liðfátt, tveir
drengir um fermingu og roskin
vinnukona. Þau voru við það að
gefast upp, en tóku til starfa af
ótrúlegum dugnaði, þegar þau
fengu hjálp. Þegar faðir minn
hafði gengið svo frá á Sökku
sem hægt var, kom hann heim
og þá gafst heldur á að líta, því
farið var hálft þakið af baðstof-
unni, sem auðvitað var torfþak.
Loft var í baðstofunni og var
það óskemmt og stóð því ekki
stormurinn inn. En þá fór að
rigna af sama ofsanum, sann-
kallað Nóaflóð.
Rann vatnið í gegnum loftið
og niður á gólf. Þvottabali var
hafður undir loftgatinu og tók
hann við mesta vatninu.
Þegar hann var orðinn fullur,
var hann borinn fram í bæjar-
dyr, bærinn opnaður og helt úr
balanum út um dyrnar. Þá
þurfti ekki að fara út.
Þá var ekkert eldstæði, nema
hlóðir og ekki talið vogandi að
kveikja upp eld. Enginn hafði
borðað á meðan mestu ósköpin
stóðu yfir, en nú var farið að rífa
þorskhausa og man ég enn hvað
þeir voru góðir.
Allir sátu inni á meðan mesta
veðrið gekk yfir. Pabbi sat þá
með okkur þrjú eldri krakkana,
það er að segja sat með tvö og
hafði það þriðja á bakinu.
Mamma sat með það yngsta.
Svo leið dagurinn, en um
kvöldið dró mikið úr veðrinu.
Skaðar urðu á heyjum og
húsum, einkum á torfþökum.
Var því nóg að gera næstu daga,
víðast hvar.
Þennan dag fuku kirkjurnará
Upsum og Urðum. Kurluðust
báðar í spón.
Vallarkirkja færðist til á
grunninum en hékk þó uppi.
Tjarnarkirkja stóð af sér bylinn
og sagt var að séra Kristján
Eldjárn, sem þá var prestur á
Tjörn, hefði lengi dags staðið
fram í bæjardyrum, horft á
kirkjuna og beðið Guð almátt-
ugan að hlífa henni, og hún stóð
af sér rokið. Um áratuga skeið
voru tvö tré sperrt við kirkjuna
norðanverða.
Fyrir nokkrum árum voru
þau tekin burt og búið um
kirkjuna á annan hátt.
Skip frá Siglufirði, sem hét
Kári, fór um morguninn á stað
til Akureyrar.
Það var komið inn undir
Hrísey þegar því hlekktist
eitthvað á. Rak það norður með
eynni og^ fórst út hjá Eyjar-
hölum. Á því fórust nokkrir
menn, þar á meðal ein kona. Þá
varð annað þörmulegt slys. Á
Rauðuvík á Árskógsströnd fauk
íbúðarhúsið út á sjó. I því voru
tvö ung börn og fórust þau
bæði.
Danska - Danska!
Áhugasamir þátttakendur hafi samband við
mig sem fyrst.
Steinunn Hafstað
Laugasteini sími 61430
Géstur Vilhjálmsson.
Forstöðumaður
Staða forstöðumanns Dalbæjar, heimilis
aldraðra Dalvík, er laus til umsóknar.
Umsóknum er greina aldur, menntun og
fyrri störf, skal skilað eigi síðaren 31. janúar.
Allar nánari upplýsingar veitir forstöðu-
maður Gunnar Bergmann í síma 96-61378
eða Helgi Jónsson stjórnarformaður í síma
96-61313.
Dalbær, heimili aldraðra
620 Dalvík.
Frá bæjarsjóði Dalvíkur:
Fyrirframálagningu útsvara og aðstöðugjalda
1985 er nú lokið. Gjalddagar eru fimm, 1. feb., 1.
mars, 1. apríl, 1. maí og 1. júní.
Álagningu fasteignagjalda 1985 er einnig lokið
og eru gjalddagar á þeim nú einnig fimm og þeir
sömu og á útsvörum og aðstöðugjöldum.
Eindagi verður nú 35 dögum eftir gjalddaga og
því verða í lok fimmta hvers mánaðar reiknaðir
dráttarvextir á þau gjöld sem í vanskilum eru.
Bæjarsjóður Dalvíkur.
NORÐURSLÓÐ - 3