Norðurslóð - 27.01.1987, Síða 5

Haraldur Zophoníasson
Fæddur 5. 9. 1906
Dáinn 22. 12. 1986
Kveðja
- Motto:
Þráu mér ódur yndi lér,
- eins og bróðir náinn.
Mér í blóðid borin er
blessuð Ijóðaþráin.
H.Z.
Halli Zóp. er allur; sú röddin
hljóðnuð sem í hvað dýrustum
hendingum hefur kveðið óð
Svarfdælum og svarfdælskri
byggð.
Eg minnist þess að hafa í
bernsku heyrt og lært vísur eftir
einhvern Harald frá Jaðri og
vissi að hann var maður á
Dalvík sem var góður að yrkja.
Lítið meira vissi ég um hann og
ekki þekkti ég hann í sjón. - Ég
átti þó eftir að kynnast honum
ofurlítið betur síðar.
Haraldur Zóphoníasson fædd-
ist í Tjarnargarðshorni 5.
september 1906. Foreldrar hans
voru Zóphonías Jóhannsson og
Soffía Jóhanna Jónsdóttir. Með
þeim flutti hann til Dalvíkur
árið 1927 og við heimilið þar,
Jaðar, er Haraldur oft kenndur.
Hann var einn af stofnendum
Ungmennafélagsins Þorsteins
Svarfaðar og þegar hann kom
til Dalvíkur nutu Verkalýðs-
félagið og Leikfélagið krafta
hans.
Eftir 20 ára dvöl. á Dalvík
stofnuðu þau Þuríður Magnús-
dóttir heimili og bjuggu lengst
af á Barði. Þau eignuðust ekki
börn saman en ólu upp tvær
dætur hennar af fyrra hjóna-
bandi, Þórönnu og Hildi Hansen.
Haraldur stundaði almenna
vinnu. Eitthvað var hann til sjós
en vann þó lengst af í landi, - á
frystihúsinu.
Tæp þrjú árerusíðan Harald-
ur kenndi þess meins er endaði
ævi hans hinn 22. desember
síðastliðinn.
Tómasdóttir Reykjavík, Jóhanna og
Óttar Akureyri, Guðný Rögnvaldsdóttir
Reykjavík, Steinunn Daníelsdóttir Dal-
vik, Hanna Kr. Hallgrímsdóttir Reykja-
vík, Páll Helgason Akureyri, Fjölskyld-
an Sunnubraut 3 Dalvík, Hartmann
Eymundsson Akureyri, Sigrún Dagbjarts-
dóttir Neskaupstað, Svanfríður Jóns-
dóttir Dalvík, Freygarður Þorsteinsson
Uppsölum, Halla S. Jónasdóttir Reykja-
vík, Þóra Rósa Geirsdóttir Dalvík,
Hrefna Haraldsdóttir Dalvík, Loftur
Baldvinsson Reykjavík, Hildur Lofts-
dóttir Dalvík, Kristinn Þorleifsson Dal-
vík, Anton Ármannsson Dalvík, Ásta
Aðalsteinsdóttir Dalvík, Lilja Kristjáns-
dóttir Reykjavík, Erna Kristjánsdóttir
Hnjúki, Gunnar Friðriksson Dalvík,
Þórunn Eiríksdóttir Kaðalsstöðum
Mýras., Steinunn H. Hafstað Hafnar-
firði, Arndís Baldvinsdóttir Kristnesi,
Kristín Hjaltadóttir Reykjqvík, Hanna
og Halli Urðum, Jóhanna Sigurðardóttir
Akureyri Kristin Brynjarsdóttir Önguls-
stöðum, Kristjana Björgvinsdóttir Dal-
vík, Hlíf Gestsdóttir Reykjavík, Helen
og Stefán Dalvík.
Þetta er hátt í 50 ráðningar,
mikill meiri hluti frá konum. Af
þessu má Iíklega draga þá
ályktun að krossgáturáðning sé
að meirihluta tómstundagaman
kvenna og er þarna rannsóknar-
efni fyrir félagsfræðinga.'
Lausnarvísan er svohljóðandi:
Brátt af degi birta fer,
bréf í umslag hendi.
Léttri gátu lokið er,
lausnina nú sendi.
Gátuhöfundur dró sjálf út
vinningshafann og kom upp
hlutur Þórunnar Eiríksdóttur á
Kaðalsstöðum. Hún fær því
bráðum í pósti bókina Viðsjál er
vagga lífsins eftir Mary Higgins
Clark. Við óskum Þórunni til
hamingju og vonum, að hún
kunni að meta krassandi spennu-
sögu.
Á menntaskólaárunum vann
ég á sumrum hjá Jonna í Hvoli.
Jonni hafði mörgjárn í eldinum;
hann var að byggja Dalvíkina
og var með allstóran vinnu-
flokk, bæði faglærða og ófag-
lærða. Oft var í flokki Jonna
hópur skólastráka og því ósjaldan
býsna glatt á hjalla. Þar kynnt-
ist ég Haraldi fyrst. Ekki urðu
þó persónuleg kynni okkar
mikil en mér þó eftirminnileg.
Haraldur vann við að jafna
og þekja lóð Dalvíkurkirkju
meðan Jonni, Toni Sigurjóns,
Sveinn í Efstakoti og Bjössi frá
Hóli lögðu síðustu hönd á húsið
sjálft og Steini Bergs og Páll
málari gáfu kirkjunni hvítan lit
á veggi, gulan á glugga og þak-
skeggjum þann heiðbláma sem
ýmisir gagnrýndu harðlega á
þeirri tíð. Þetta var glaður
hópur og ekki alltaf talað það
guðsbarnamál sem staðnum
hæfði. Haraldur tók lítinn þátt í
blaðri okkar enda manna hlé-
drægastur og dagfarsprúðastur.
Þó held ég hann hafi nokkurt
gaman haft af óábyrgu gaspri
ungviðisins. Eitthvað vorum við
strákarnir að reyna að yrkja en
við gættum þess vandlega að
Haraldur yrði ekki var við það;
vissum sem var að seint mynd-
um við ná með tær þar sem hann
hafði hæla í þeirri íþrótt. Hins
vegar kryddaði hann tilveru
okkar óspart með kviðlingum.
Kæmi eitthvað spaugilegt fyrir
sagði Haraldur ekkert - en
kímdi. Stuttu síðar leit hann
upp, kumraði eins og honum
einum var lagið og ætíð þýddi
að nú mætti eiga von á stöku:
„Mér datt í hug vísa.“
Oft leið mér þá eins og þeim
>em vildu kveðið hafa Lilju
Eysteins munks, - þótt efnið-
væri ólíkt. Haraldur hafðihreint
ótrúlega hæfileika til þess að
draga fram hið spaugilega í
hversdagslegustu atburðum og
fella þá í meitlaða stöku.
Þrátt fyrir erfiðisvinnu á
langri ævi liggur mikið ljóðmál
eftir Harald. Mér býður í grun
að oftsinnis hafi hann þurft að
klípa af hvíldartíma sínum til að
sinna þeirri þörf sem kveð-
skapurinn var honum. Ein
ljóðabók hefur komið út eftir
Harald. ,,Fléttur“, sem Fagra-
hlíð gaf út árið 1975. íeinkunnar-
orðum bókarinnar, ferskeytl-
unni við upphaf þessara orða,
lýsir höfundur hinni sterku
ljóðhvöt sinni.
Þótt Haraldur sé fundvís á
hið kímilega í amstri daganna er
alvaran meira áberandi í kveð-
skap hans og af þeim toga er
flest hið besta sem hann hefur
ort. Til margra orti hann hinstu
kveðju, annað hvort persónu-
lega eða fyrir hönd syrgjenda.
Þar yrkir næmt og geðríkt
skáld, oft undir fornum bragar-
háttum:
Sár er söknuður
í sejá heiium,
nístir sorg
negg í barmi.
Mœdd og máttvana
má ég þreyja.
Titrar Jyrir sjónum
táramóða.
Haraldur vildi ekki láta kalla
sig skáld. Hins vegar hafði hann
ekki á móti hagyrðingsnafninu.
Jóhannes Óli Sæmundsson setur
hann á bekk alþýðuskálda í
eftirmála „Fléttna". Þennan
forlið held ég hann hafi samþykkt.
Landið er Haraldi kært og sá
bletturinn kærastur sem svarf-
dælskur fjallahringur markar.
Heimabyggðinni vann hann
langa ævi og lifði ærnar breyt-
ingar þar til betra mannlífs.
Þessu verður best lýst með hans
eigin orðum:
Munið þetta, þjóðhátíðargestir,
þó að hajið góðra kosta völ:
AlltaJ' verða heimahagar bestir
hvarsem eigið bið ogstundardvöl.
Þar sem standa ykkar œttarrœtur,
œskubyggð og lífsins starjasvið.
Þar má líka Jinna bölvabœtur
bestar, þegar mikið liggur við.
Svarfdælir voru að vonum
glaðir þegardr. Kristján Eldjárn
hlaut glæsilega kosningu til
embættis forseta íslands og
fögnuðu sveitunga sínum og
konu hans heils hugar hinn 19.
ágúst 1969. Að sið fornra kappa
við konungahirðirflutti Harald-
ur þjóðhöfðingja sínum kveðju
frá heimabyggð, dróttkveðna,
og skrikar lítt fótur á túni Braga
þótt erfiður sé hátturinn. Veit ég
að heillaóskir þær sem alþýðu-
skáldið frá Tjarnargarðshorni
orðaði fyrir hönd sveitunga
sinna hafa ekki spillt fyrir dr.
Kristjáni í háu og krefjandi
embætti:
Farðu i ranni Jórsetanna
Jremstur í röð á Bessastöðum.
Halli’ ei sœmd, en heillir allar
hópist kringum Svarfdœlinginn.
Orðslír þinn um allar storðir
uppi Ijómi að þjóðardómi
meðan glóir ígrœnku ogsnjóum
geislabrim um Stól og Rimar.
Haraldur er ekki maður
langra og flókinna kvæða.
Honum þykir vænt um fer-
skeytluna. Knappt form hennar
brýnir hann til að fella að
lögmáli hennar tjáningu tilfinn-
inga sinna og skoðana:
Ríms- og stuðla refskák i
reynir á hyggjumáttinn.
Glaður við ég g/imi á ný
gamla bragarháttinn.
Meðan vej'ur lögur láð
og Ijós i norðri vaka,
kynngimögnuð J'egurð fáð
Jérhend lijir staka.
Hún er mörgum aUt og eitt,
á sér lendur kunnar.
Var og er og verður breitt
vœnghafJ'erskeytlunnar.
Fyrr og síðar J'laug ’ún hátt,
Jjörgar blóð í œðum.
Brestur ekki meginmátt
móti bestu kvœðum.
Vítt um lendur hnattahrings
hreima ei sendir lœgri.
Lijir hending hagyrðings
heims að endadœgri
Haustið 1984 hitti ég Harald
á Tungurétt. - Hann var klædd-
ur ljósum stakki. - Við tókum
tal saman. Ég spurði hann hvort
ekki væri fleira von frá honum á
prenti, einkum stökum. Hann
tók lítt undir það, - sagðist vera
orðinn gamall:
Falla allir J'yrr eða síðar.
Fallið gel ég innan tíðar.
Hangir enn á heljarklakknum
Haraldur á hvíta stakknum.
Aftur hitti ég Harald á
Tungurétt á næstliðnu hausti.
Aðspurður um stökur á prent
sagðist hann hafa verið heilsu-
tæpur undanfarið, sem engin
furða væri þó, - hann væri
nýorðinn áttræður. Hann tók í
handlegginn á mér og tók mig
ofurlítið afsíðis: „Ég þarf að
lofa þér að heyra vísu:“
Bráðum verður ráðin rún;
rúnin allra mála.
Fer að styttast J'ram á brún
J'eigðarstapans hála.
Ekki datt mér í hug þá hve
sannspár Haraldur var. Nú er
rúnin sú ráðin; fleiri verða
ferskeytlurnar ekki hérna megin
grafar.
Ég votta fjölskyldu hans
innilegustu samúð.
Aldni Ijóðsnillingur! Hafðu
kæra þökk fyrir samfylgdina og
gakktu heill á guðs vegum.
Þórir Jónsson
frá Jarðbrú.
Hann Haraldur er dáinn, sagði
röddin í símanum. Æ nei ekki
strax svaraði ég. Ég var ekki
tilbúin til að sætta mig við að
hann væri í'arinn frá okkur,
okkur öllum sem þótti svo vænt
um hann.
Við vissum þó að hann myndi
ekki fá bata af þeim sjúkdómi
sem búinn var að herja á hann
undanfarin ár.
En Haraldur bar sig eins og
hetja, hann kvartaði aldrei og
gerði lítið úr veikindum sínum,
þó margar ferðirnar væri hann
búinn að fara til og frá sjúkra-
húsinu á Akureyri.
En síðustu dagarnir sem hann
dvaldi heima voru þungbærir
fyrir hann og ekki síður fyrir
okkur sem horfðum uppá hann
farinn af kröftum. En við
vildum hafa hann heima eins
lengi og unnt væri. Það var svo
5. des. sem Haraldur fór sína
síðustu ferð á sjúkrahúsið.
Þegar hann fór í sjúkraköríúna
leit hann til okkar ogsagði: „Nú
læt ég þá ekki senda mig heim
aftur fyrr en ég er orðinn
góður."
En því miður, það voru erfiðir
dagar sem í hönd fóru og
Haraldur kvaddi þennan heim á
miðjum degi þann 22. des.
Ég ætla ekki að rekja æfiferil
Haraldar, hann var sérstakur
persónuleiki. Allir sem þekktu
liann vissu hversu góður hag-
yrðingur hann var og lætur
hann eftir sig mikið magn af
allskyns skáldskap.
Fyrir fáum árum var honum
úthlutað listamannalaunum og
þá varð þessi vísa til.
Hvernig á suma sæmd er eytt
sýnist harla skritið.
Að þessu sinni voru veitt
verðlaun Jýrir lítið.
Þegar Haraldur orti þurfti
hann hvorki blað né penna til að
skrifa vísur sínar með og á, hann
notaði bara fingurinn til að
skrifa með og þá á sængina sína
eða bara lærið á sér.
Haraldur var allt í senn, mjög
vel gefinn maður, vel lesinn,
prúðmenni, snyrtimenni og
umfram allt góðmenni.
Dýravinur var hann mikill og
meðan hann átti kindur held ég
að hann hafi talað meira við þær
en mannfólkið, svo ekki sé
minnst á hana kisu sem var
honum svo kær. Fárveikur á
sjúkrahúsinu bað hann að sjá til
þess að hún amma ætti alltaf
nóg af korni til að gefa smá-
fuglunum.
Ég veit ekki hvort Haraldur
hefur átt marga vini. En ég veit
fyrir víst að hann átti enga óvini
og orðvarari mann en Harald er
vart hægt að finna.
Fyrir um það bil 40 árum lágu
leiðir móðir minnar og Haraldar
saman og bjó ég hjá þeim í
nokkur ár og alla tíð síðan í
næsta nágrenni við þau. Þetta
voru góð ár í návist Haraldar.
í öll þessi ár man ég ekki til
þess að okkur hafi orðið sundur-
orða og var hann alltaf svo
spenntur fyrir því hvað ég var að
gera eða fara. Stundum orti
hann fyrir mig vísur eða þulur,
sem ég notaði við hin ýmsu
tækifæri innan míns félagsskapar.
Við leiðarlok þakka ég
Haraldi alla hans vináttu,
hjálpsemi og elskulegheit við
mig og mína.
Vertu sæll vinur.
Far þú í Jriði
J’riður guðs þig b/essi
hajðu þökk J'yrir allt og allt.
Þóranna.
Ástvinakveðja
Hver biður ei klökkur á kveðjustund
um kraji til að þakka og minnasl.
Hver leitar ei hljóður að liðinni tíð
þar sem IjúJ'ustu myndirnar Jinnast.
Við hlýðum því kalli, sem kveður sér hljóðs
vegna kvaða sem líjið varðar.
Þegar haustkulið J'ellir sitt J'ölnaða lauj',
íj'aðm hinnar þöglu jarðar.
Guð J'ylgi þér vinur að heiman og heim
þá hverjur þti aldrei úr sýnum.
Að Jórna I hljóði með huga og liönd
var hamingja í lifsdraumi þínum.
Hver samverustund vejur Ijóma og lit
um líj'strú hins góða og sanna.
Hún vakir hjá okkur viðkvœm og hlý
í vorbirtu minninganna.
(V.H.H.)
NORÐURSLÓÐ - 5