Norðurslóð - 30.06.1992, Qupperneq 2

2 _ NORÐURSLÓÐ
NORÐURSLOÐ
Útgefendur og ábyrgðarmenn:
Hjörleifur Hjartarson, Laugahlíð, Svarfaðardal
Jóhann Antonsson, Dalvík
Framkvæmdastjóri:
Sigríður Hafstað, Tjörn. Sími 96-61555
Blaðamennska og tölvuumbrot:
Þröstur Haraldsson, Dalvík
Prentun: Dagsprent hf. Akureyri
Sókn er besta
vörnin
Enn eina ferðina ræða menn um hið alvarlega ástand í sjávarút-
vegi landsmanna. Nú þykjast menn sjá fyrir að vegna minnk-
andi afrakstursgetu þorskstofnsins muni þjóðartekjur enn eitt
árið dragast sainan og lífskjör versna. Áður en aflasamdráttur
nú kom til sögunnar þótti staða sjávarútvegs vera erfið og var á
það bent að greinin í heild skuldaði allt að helmingi meira en
nokkur möguleiki væri til að hún réði við. Eðlilegt er því að
álykta að nú sé þessi atvinnugrein hrunin og þar með allt efna-
hagskerfi þjóðarinnar og sjálfstæði hennar. Nú er sum sé hnípin
þjóð í vanda.
Margir hagfræðingar og aðrir sem reynt hafa að horfa á efna-
hagsþróunn hér á landi og í heiminum öllum í samhengi meta
það svo að hætta sé á að þjóðartekjur Islendinga fari lækkandi á
þessum síðasta áratugi 20. aldar og að landið muni tapa sæti
sínu á bekk hinna auðugri þjóða heims, ef ekkert rótækt verði
gert. Við það mat hafa menn ekki sérstaklega í huga ástand
helstu nytjastofna hér við land, heldur hve margt í efnahags-
starfseminni er lokað og hve margt hjá okkur er vanbúið að
mæta hraðfara breytingum í atvinnustarfsemi og efnahags-
stjórnun í umheiminum.
Fyrir okkur Islendinga, sem byggjum jafn mikið á utanríkis-
verslun og raun ber vitni, skiptir verulegu máli að við aðlögumst
því sem er að gerast annarsstaðar. Sjálfstæði okkar sem þjóðar
veltur á því. Sjálfstæðið veltur nefnilega mikið á því að hér á
landi verði skilyrði til lífskjara ekki lakari en nágrannaþjóðir
geta boðið sínum þegnum. Ef hallar á í þeim efnum flýr fólk ein-
faldlega land og leitar eftir því að geta haldið sjálfstæði sínu
meðal annarra þjóða.
En snúum okkur aftur að sjávarútvegi. Hann hefur verið og
mun verða langmikilvægasti atvinniivegur okkar í vöruútflutn-
ingi. Því mun ráða miklu á hvern hátt við tryggjum honum
hindrunarlaust viðskiptafrelsi og aðgang að mörkuðum. En það
skiptir ekki síður máli að innanlands höfum við leikreglur í þess-
ari grein sem tryggja þjóðarbúinu hámarks afrakstur. Við höf-
um með mismikilli ánægju samþykkt að tiltölulega lítill hópur
fái allt að því einkarétt til að nýta auðlindina ekki aðeins til veiða
heldur einnig framleiðsiu úr hráefninu sem veiðist og sölu á er-
lendum mörkuðum.
Við höfum líka með löggjöf tryggt alls konar einkaréttindi
handa þröngum hópum um sölu afurða. Við höfum fyrr á öld-
inni sett á kerfi í þessari atvinnugrein sem hentaði vel þá, í lok-
uðum heimi alþjóðaviðskipta, en er nú orðið hindrun í að sækja
fram í breyttum heimi. Eitt af því sem t.d. stóru sölusamtökin
hafa leitt til er að fjarlægð milli kaupandans erlendis og fram-
leiðandans virðist óendanlega mikil. Allt verður þunglamalegt í
samskiptum og breytingar allar hægfara. Það sýnir sig að þegar
þetta kerfi brotnar upp næst oftast mikill árangur.
Hér í blaðinu er frásögn af þeim mikla árangri sem náðst hef-
ur í frystihúsi KEA hér á Dalvík í framleiðslu á fiski í smá-
pakkningar. Þar kemur í Ijós að verðmæti miðað við hráefn-
iskíló er þriðjungi hærra hér hjá frystihúsinu en í hefðbundnum
sambærilegum húsum. Það kemur líka í ljós að atvinnutækifær-
in sem skapast úr hverju hráefnistonni eru þriðjungi fieiri hjá
þeiin en þar sem hefðbundinn frystihúsrekstur er stundaður.
Með öðrum orðum sagt: Hráefnið getur verið þriðjungi minna
en var með gamla laginu án þess að atvinna dragist saman eða
útfiutningverðmæti lækki. Það er enginn smá árangur.
En forsenda þess að vel takist til er gott samband milli fram-
leiðanda og kaupanda erlendis. Framleiðandinn verður að vita
hvaða kröfur kaupandinn gerir og kaupandinn verður að
treysta framleiðandum í hvívetna til að framleiða gæðavöru
undir sínu merki.
Þeir hjá frystihúsinu ætla ekki að láta hér staðar numið, eða
svo vitnað sé til orða frystihússtjórans (Junnars Aðalbjörnsson-
ar hér í blaðinu: „Við erum að marka stefnu til framtíðar varð-
andi smápakkavinnsluna og taka upp vaktavinnukerfi í þeirri
framleiðslu. Eg tel að ef EES-samningurinn verður að veruleika
muni möguleikarnir stórlega aukast í þessum efnum. í dag
framleiðum við sérskorna bita sem fluttir eru til Bretlands og
þar sjá fyrirtæki um að setja brauðmyslu á og pakka þeim í smá-
pakkningar. Vegna tolla á slíka framleiðslu sem telst fullvinnsla
er þetta ekki gert hér nú. Það er aðeins tímaspursmál hvenær
við getum farið í þessa framleiðslu hér, það er að segja verði
EES-samningurinn að veruleika.“
Það er aðeins með sókn sem við verjumst áföllum best. Við
þurfum að skapa rými til að sækja fram með viðlíka hætti og
gert hefur verið í frystihúsinu hér á Dalvík. Að gera meiri verð-
mæti úr því sem aflast er svarið við minnkandi afia. Það sem hér
er að gerast sýnir að þetta er ekki bara frasi sem hafður er yfir
við hátíðleg tækifæri.
J.A.
Tjarnarkirkja 100 ára
Á hvítasunnudag, 5. júní árið
1892, var ný kirkja vígð að
Tjörn í Svarfaðardal. Vígsluna
annaðist sóknarpresturinn sr.
Kristján Eldjárn, prestur og
bóndi á Tjörn. I ár er ein öld
liðin frá því þetta guðshús var
vígt. Þau tímamót gefa ástæðau
til að líta um stund til baka að
þessum fornfræga kirkjustað
sem Tjörn í Svarfaðardal er. I
þessari grein er að miklu leyti
stuðst við bækling Valdimars
V. Snævarr um Tjarnarkirkju
er hún varð 60 ára.
Kirkjustaður fyrir 1300
Til eru heimildir um að Tjörn í
Svarfaðardai hafi verið kirkjustað-
ur og prestssetur um 1300 en ekki
er vitað hvenær kirkja var fyrst
reist þar. Frá öndverður þjónaði
sóknarprestur einnig Urðakirkju
og Upsasókn var lögð undir Tjam-
arprestakall árið 1857. 1917 var
Tjarnarprestakall sameinað Valla-
prestakalli.
Sr, Kristján Eldjárn
síðasti presturinn á Tjörn
Kristján Eldjám lauk guðfræði-
prófi sumarið 1871 og var veittur
Staður í Grindavík stuttu síðar.
Þangað vígðist hann og því brauði
þjónaði hann í 7 ár. 25. júní 1878
fékk sr. Kristján veitingu fyrir
Tjamarprestakalli í Svarfaðardal
síðastur presta því að kallið var
lagt niður og sameinað Valla-
prestakalli með lögum frá 1907.
Prestakallið var þó ekki lagt niður
fyrr en sr. Kristján fékk lausn frá
embætti 26. maí 1917.
Lítil torfkirkja
Þegar sr. Kristján kom að Tjörn
var þar fyrir lítil torfkirkja og sögð
vera fomfáleg. byggð á árunum
1852-1853. Torfkirkjur entust
sjaldnast nema 40-50 ár þrátt fyrir
sæmilegt viðhald. Fyrir 1890 var
þegar farið að ræða að fulla nauð-
syn bæri til þess að byggja nýja
kirkju að Tjörn og helst úr timbri. í
prófastsvísitasíu 15. júlf 1891 seg-
ir svo: „Norðurveggurinn er lagst-
ur á grindina, svo að kirkjan er
sýnilega farin að hallast til suðurs.
Svo er og nteira en álnalangur
partur af þilinu að innan fúinn í
gegn. Suðurveggurinn er bæði
snaraður suður og sprunginn svo
að óumflýjanlegt væri að taka
hann og gjöra af nýju. ef kirkjan
ætti að vera í sama formi. Sama
þyrfti og að gjöra við norður-
veggginn. ef hann ætti ekki að
snarast alveg suður.Þar sem nú
þessu er þannig varið, og kirkjan
er, svo sem venja var nteð eldri
kirkjur. byggð í því formi, sem alls
ekki santsvarar kröfum þessa tíma,
einkum að hún er óhæfilega mjó,
er það ráð tekið, samkvæmt umtali
og skoðunargjörðum, - að rífa
hana að ári kontanda og byggja
nýja í staðinn. Þar sem hún er svo
félítil, að það er mikið áræði fyrir
prestinn að ráðast í þetta, hefur
hann leitað samþykkis við sóknar-
menn sína um þetta, og eru þeir
þessu mjög hlynntir, og hafa suntir
hinna efnabetri lofað að styðja
þetta fyrirtæki með nokkru láni í
bráðina."
Smíði nýrrar kirkju hefst
Þetta sama ár var efnt til hinnar
nýju byggingar, kirkjuviðir keyptir
og fluttir heim fyrir haustið.
Gantla kirkjan var einnig felld og
grunnur gerður að nýrri kirkju á
gamla staðnum. Strax eftir áramót-
in hófst smíðin. Yfirsmiður var
Jón Stefánsson á Dalvík en með
honum voru smiðimir Gísli Jóns-
son, síðar á Hofi, Jón Þórðarson
ntágur hans og Baldvin Jóhanns-
son frá Steindyrum. Mikið frost
var þennan vetur en það var ekki
Altaristafla Tjarnarkirkju er frá árinu 1818 og sýnir síðustu kvöldmáltíö
frelsarans. Tafian er keypt frá Danmörku, en það var þáverandi sóknarprest-
ur, séra Árni Snorrason, sem gaf altaristöfiuna og er hún merkt honum.
látið aftra iðni og vinnusemi því að
kirkjan varð að komast upp sem
fyrst. Og strax þegar veður leyfði
um vorið var kirkjan reist og gekk
það verk fljótt og vel. Gísli Jóns-
son og aðstoðarmenn hans sáu um
lokafrágang því að þeir nafnar Jón
Stefánsson og Jón Þórðarson fór til
sjós um vorið. 5. júní. á hvíta-
sunnudag, var kirkjan vígð eins og
áður er um getið.
Kirkjan hefur tekið
nokkrum breytingum
Tjarnarkirkja hefur tekið nokkrum
breytingum frá því vorið 1892. Þá
var í henni engin hvelfing og er
talið að hvelfingin hafi verið gerð
1896 eða 1897. Upphaflega var í
henni söngloft en það var síðar
tekið niður (óvíst hvaða ár). Kirkj-
unni hefur verið vel við haldið og
sóknarnefnd og sóknarbörn kostað
kapps um að hafa kirkjuna sem og
unthverfi hennar í góðu lagi. Ný-
lega var kirkjugarðurinn sléttaður
og ný girðing reist í kringum garð-
inn með fallegu sáluhliði. Raf-
magn í kirkjunni hefur verið end-
urnýjað og ný hitun sett í kirkjuna.
Kirkjan er allvel búin kirkjuntun-
um.
Stórviðgerð á kirkjunni
Hjörleil'ur Stefánsson arkitekt sem sæli
á í Húsfriðunamefnd, skoðai Tjarnar-
kirkju s.l. sumar. Hann sagði nauðsyn-
legt að ráðast í töluverðar endurbætur á
kirkjunni. Fúi var í húsgrindinni að
hluta, glugga þarf að laga, lagfæra
gólfbita sem og þak kirkjunnar. Sókn-
arnefnd ákvað að láta fara í þessar
framkvæmdir strax enda 100 ára af-
mæli kirkjunar framundan. Rúnar Búa-
son smiður á Dalvík hefur stjórnað
þeini viðgerðum í samráði við Hjörleif
Stefánsson.
Kirkjan verður
endurvígð
Þegar farið var að rífa kirkjuna
kom í ljós að viðgerðin yrði miklu
umfangsmeiri en gert var ráð fyrir
í upphafi. Þegar þetta er skrifað,
um miðjan júnímánuð, er Ijóst að
kirkjan verður endurvígð enda hef-
ur verið skipt unt alla máttarviði
hennar. Ekki hefur verið endan-
lega ákveðið hvenær sú hátíð verð-
ur en það verður ekki fyrr en í
haust.
Mun meiri kostnaður
en áætlað var
Áætlaður kostnaður við viðgerðina
var upphaflega urn þrjár milljón
krónur. Sú tala verður töluvert
hærri og ekki séð á þessari stundu
hversu miklu hærri. Sóknin átti um
eina milljón krónur í sjóði og fékk
styrk frá Húsfriðunarsjóði 1 ntillj-
ón, Jöfnunarsjóði sókna 600 þús-
und og Menningarsjóði Sparisjóðs
Svarfdæla 400 þúsund. Taka verð-
ur lán fyrir öllum kostnaði sem
verður umfram fyrstu áætlun og
gæti hann orðið 2-3 milljón krón-
ur.
Öll aðstoð vel þegin
- margt smátt gerir
eitt stórt
Eins og allir geta séð er þessi við-
gerð orðin svo mikil að sóknar-
börnin ráða ekki við þann kostnað
nema að til komi verulegur fjár-
stuðningur í viðbót við þann sem
þegar er veittur. Sótt verður á ný til
þeirra sjóða sem styðja svona
verkefni en sóknarnefnd treystir
einnig á velvild og gjafmildi fyrr-
verandi og núverandi sóknarbarna
og allra annarra velunnara kirkj-
unnar. Væntir sóknarnefnd þess að
þeir sem vilja ntinnast 100 ára af-
mælis Tjarnarkirkju með gjöf láti
peninga af hendi rakna í þessa
miklu viðgerð. Formaður sókar-
nefndar er Sigríður Hafstað, Tjöm.
gjaldkeri Fjóla Guðmundsdóttir,
Húsabakka, og ritari Guðný Aðal-
steinsdóttir, Jarðbrú.
Húsið skal bergmála
af erindi Drottins
Við vígslu Tjarnarkirkju árið 1892
sagði sr. Kristján Eldjám nt.a. að
þetta guðshús væri „ætlað til þess,
að hljóma af þakklætis- og lov-
söngvum einnar kynslóðar eftir
aðra, - og að bergmála af erindi
Drottins, orði hans og boðskap, frá
kyni til kyns." Þessu hlutverki
skal Tjamarkirkja þjóna enn næstu
áratugi sem síðustu 100 ár. Til
þessa húss koma sóknarbörnin
jafnt á stundum gleði sem sorgar,
syngja Guði lof og hlýða á boð-
skap hans er varðar ævi hvers
manns frá upphafi til enda lífs. 1
kirkjuna er gott að koma og gott að
starfa, og hún flytur vel tal og tón-
list. Kirkjan er ekki stór en heldur
vel utan um þá sem þar eru.
Eg óska sóknarbörnum í Tjam-
arsókn til hamingju með afmæli
kirkju sinnar. Blessun Guðs hvíli
yfir þeim öllum sent og kirkjulífi
sóknarinnar.
Jón Helgi Þórarinsson,
sóknarprestur