Norðurslóð - 24.11.1993, Side 2

2 — NORÐURSLÓÐ
NORÐURSLÓÐ
Útgefandi:
Rimar hf.
Ritstjórar og ábyrgöarmenn:
Hjörleifur Hjartarson, Laugahlíö, Svarfaöardal
Jóhann Antonsson, Dalvík
Framkvæmdastjóri:
Sigríður Hafstað, Tjörn. Sími 96-61555
Blaðamennska og tölvuumbrot:
Þröstur Haraldsson, Dalvík
Prentun: Dagsprent hf. Akureyri
Þetta er rétt að byrja
Úrslit atkvæðagreiðslunnar um sameiningu sveitarfé-
laga komu að mörgu leyti á óvart. Það kom til að mynda
á óvart hversu mikil andstaðan við tillögu umdæma-
nefndar reyndist vera hér á Dalvík.
Það kom einnig á óvart hversu mikil þátttakan varð í
atkvæðagreiðslunni. Fyrirfram höfðu margir óttast að
fáir nenntu að ómaka sig á kjörstað til að greiða atkvæði
um svo óhlutbundið fyrirbæri sem stærð sveitarfélaga.
En áhuginn reyndist vera til staðar því kjörsóknin var á
bilinu 65-80% í öllum sveitarfélögum við Eyjafjörð
nema Akureyri, þar dreif ekki nema rétt rúmur þriðj-
ungur bæjarbúa á kjörstað.
Þessi þriðjungur Akureyringa varð hins vegar til
þess að koma þeim í meirihluta sem vilja sameiningu
alls Eyjafjarðar í eitt sveitarfélag. En það breytir engu
um það að tillagan kolféll í ellefu af fimmtán sveitarfé-
lögum. Það verður því ekkert af sameiningu í bráð.
Hugsanlega verðum við að bíða hennar fram á næstu
öld eins og Jóhanna Sigurðardóttir sagði í sjónvarpinu á
kosninganóttina.
A þessu stigi málsins er ekki Ijóst hvert framhaldið
verður á sameiningarferlinu hér við Eyjafjörð. Um-
dæmanefnd hefur beint þeim tilmælum til sveitar-
stjórna að þær setji fram hugmyndir um aðra mögu-
leika á sameiningu ef þeir eru til staðar. Þó má telja
frekar ólíklegt að nýjar tillögur muni líta dagsins Ijós
fyrir miðjan janúar.
En af því að það er svo erfitt að spá í framtíðina get-
um við dundað okkur við að spá í fortíðina. Hvað var
það sem gerði það að verkum að tillagan féll? Einhlítt
svar fæst sennilega aldrei. Ætli það komist þó ekki næst
sannleikanum að segja að fólk hafi einfaldlega ekki ver-
ið tilbúið til að stíga það skref sem lagt var til. Einhver
sagði að þetta hefði verið tilfinningaleg niðurstaða.
Tíminn sem umdæmanefndum gafst til að kynna til-
lögur sínar og svara þeim aragrúa spurninga sem af
þeim kviknuðu reyndist einfaldlega of stuttur. Það var
ekki búið að setja fram tillögur um stjórnkerfí framtíð-
arinnar. Því hversu ósanngjarnt sem það kann að virð-
ast að krefja sveitarstjórnarmenn svara um það hvernig
ástandið verði eftir fimm ára eða tíu þá var það nú ein-
mitt það sem fólk vildi.
En það má benda á fleiri atriði sem stuðluðu að þess-
ari útkomu. Ríkisvaldið, sem margir sökuðu um að
halda uppi ósvífnum þrýstingi og jafnvel hótunum ef
fólk vildi ekki sameinast, átti sinn þátt í að auka á tor-
tryggni fólks. Það má kalla það alveg makalausan skort
á tímaskyni að setja fram tillögur um fækkun sýslu-
manna og sjúkrahúsa á landsbyggðinni á sama tíma og
lagt er að fólki að sameina sveitarfélög.
Eins má halda því fram með nokkrum rétti að klúð-
ursleg tillögugerð umdæmanefndar höfuðborgarsvæð-
isins hafi átt sinn þátt í úrslitunum. Óttinn við það að'
stærra nágrannasveitarfélag gleypti þau minni reyndist
sterkasta aflið í kosningunni og tillagan um að innlima
Mosfellsbæ, Seltjarnarnes, Kjalarnes og Kjós í Reykja-
vík var til þess eins fallin að staðfesta þann ótta. Sú til-
laga lyktaði langar leiðir af hungri borgaryflrvalda eftir
nýjum byggingarlóðum og það átti að seðja á kostnað
nágrannabyggðanna.
En hvað sem framtíðin ber í skauti sér þá er Ijóst að
atkvæðagreiðslan um helgina var alls ekki lokaatriði
heldur miklu frekar upphafið á sameiningarferli sem
ekki verður séð fyrir endann á. Því virðast flestir vera
sammála um að slá föstu.
Það má líka alveg taka undir með formanni Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga sem sagði að aldrei fyrr
hefði almenningur fengið aðra eins kennslustund í sveit-
arstjórnarmálum og að undanförnu. Vonandi verður
hún til þess að framvegis verði hægt að ræða þessi mál
með rökrænni hætti en verið hefur.
-ÞH
Minningabrot Jóhanns
Sveinbjarnarsonar
Öðru hvoru hafa hirst hér í hlaðinu minningabrot Jóhanns Sveinhjarnar-
sonar sem fœddist í Brekku 1884. Minningar þessar skrifaði Jóhann inn í
stílahœkur kominn á efri ár og eru þœr geymdar í Héraðsskjalasafninu á
Dalvík.
Nú grípum við niður í lýsingu á gamla Brekkukotshœnum og því lífi sem
þar var lifað laust fyrir síðustu aldamót.
Brekkukot er næsti bær við Brekku
að norðan-, túnin liggja saman svo
stutt er á milli bæjanna, var því oft
hlaupið þar á milli þegar aldur var
til kominn að bera sig um hjálpar-
laust.
A þeim árum bjuggu í Brekku-
koti hjónin Jóhann Jónsson og
Steinunn Zophoníasdóttir áttu þau
þá 5 böm, tvö lítið eitt eldri en ég,
en hin á svipuðum aldri og ég eða
lítið eitt yngri. Seinna eignuðust
þau hjón eina dóttur. Þessi ungl-
ingahópur dró mig til sín, þar sem
ég var eini unglingurinn í Brekku.
Jóhann stóri Svarfdælingur er dótt-
ursonur þessara hjóna.
Eftir baðstofunni í Brekkukoti
man ég vel. Nú til dags mundi hún
ekki þykja gimileg til íbúðar, en
mér þótti hún æfinlega hugguleg
og þar var alltaf furðulega hlýtt þó
kalt væri úti og alltaf var mjög
þrifalega um hana gengið. Veggir
baðstofunnar voru hlaðnir úr torfi
og grjóti, var vesturhliðin grafin
nokkuð í jörð, en framhlið með
þykkum vegg á milli framhúsanna.
Baðstofan mun hafa verið um fjór-
ar rúmlengdir þó voru ekki nema
fjögur rúm í henni sín tvö hvoru
megin í norðurenda fastir bálkar.
Fjalir voru á veggjum bak við rúm-
in. Klætt var líka innan á norður-
stafninn með fjölum og þar á hékk
klukka og héngu niður úr henni tvö
lóð sem okkur krökkunum var
harðbannað að snerta.
Milli rúmanna við stafninn var
borð og undir því kofort sem kon-
an mun hafa geymt í bamaföt.
Borðinu var hægt að snúa og setja
fram á milli rúmanna og var þá
hæfilegt pláss að sitja á rúmunum
báðu megin við það og á kofortinu
við endann, kollur var til að setja
við hinn endann og eru þá hús-
gögnin þá upptalin.Tveir gluggar
voru á hverri hlið upp á þekju, voru
þeir litlir og allir á norðari parti
baðstofunnar, var því alltaf slæm
birta í suðurendanum. Aftan við
rúmin undir vesturhlið var stía og
í henni voru höfð lítil lömb á
vetrum, en aftan við rúmin við
austurhlið voru geymdir rokkar og
Tvíburar
fimmtugir
20. nóvember urðu þeir Ingvara-
bræður Ami og Eiður fimmtugir.
Var slegið upp mikilli veislu að
Grund og var þar vel veitt eins og
búast mátti við. Þeir tvíburabræður
hafa hvor um sig gegnt starfi
gangnaforingja í Sveinsstaðaafrétt
og því var það að gangnamanna-
félag Sveinsstaðaafréttar sendi
þeim kveðju í formi veggskjalda.
Voru þar áletraðar þessar vísur
ásamt nöfnum gangnamanna:
Gangnamanna grimmur her
gleðst nú eins og vera ber.
Fremsta menn íflokki hér
fimmtuga nú hyllum vér.
Blessaðir séu hrœðurnir
hendlaðir við lngvarir.
Steingrímssynir stöndugir.
Stekkjarhúsakóngarnir.
Þó hérframar þeyti snjá.
Þó að gaman kárni
og þreytan lami þrjóska á.
Þú ert samur Arni.
Hlaupin ströng og stefnan vönd.
Standast öngvar hleyður.
Stífum göngum styrkri hönd
stjórnar löngum Eiður.
ýmislegt skran. Inngangur var í
suðaustur homi. Baðstofan var vel
stæðileg þó gömul væri, enda var
hún í notkun til 1920 eða þar um
bil.
Jóhann bóndi var lagtækur
mjög og fékkst talsvert við smíðar
á vetrum. Smíðaði hann þá ýmis
búsáhöld sem í þá daga þurfti mik-
ið af þar sem öll ílát voru úr tré, var
því nægur markaður fyrir alskyns
klápa, svo sem vatnsfötur, því þá
voru ekki famar að flytjast inn
blikk- eða emanileraðar fötur,
mjólkurfötur, balar, kollur og
koppar og alslags kimur. Einnig
amboð, orf hrífur, klárur, vélar til
að mala skít ofaní túnin á vorin,
auk þess sleða trérekur og fleira.
Um þetta leiti voru fyrstu skófl-
umar að koma í verslanir og þóttu
heldur en ekki þarfagripir og
leystu pálinn af hólmi, sem áður
var notaður til stungu og þótti alla
tíð leiðinlegt áhald.
Vegna þessarar vetrarvinnu
þurfti Jóhann helst að hafa vinnu-
mann til að hirða um féð að vetr-
inum þar sem synir hans voru ekki
það vaxnir að þeir væru færir um
það ennþá. Því var það að þangað
réðust fullorðin hjón. Þau hétu
Svanhildur og Jóhannes, áttu þau 8
ær og aðrar eignir þeirra komust
fyrir í einni kistu sem þau áttu að'
undantekinni undirsæng og rokk
konunnar, rúmföt áttu þau góð.
Til umráða fengu þau fremra
rúmið undir austurhlið baðstofunn-
ar. I innri rúmunum sváfu hjónin
með yngstu bömin en í rúminu á
móti rúmi Svanhildar sváfu eldri
krakkamir. Svanhildur kom okkur
fljótt í skilning um það að rúm
hennar væri helgur staður sem
þeim væri stranglega bannað að
saurga með nærveru sinni, enda
hafði hún sparlök fyrir framan
rúmið sem hún dró fyrir allar nætur
og jafnvel líka á daginn viki hún
sér eitthvað frá. Annars sat hún
ætíð á rúminu þegar hún vann að
tóskap og Jóhannes hjá henni,
bæði þegar hann mataðist og einn-
ig á kveldin þegar hann hafði lokið
útiverkum. Breiddi hún þá ætíð
hreinan poka undir rassinn á hon-
um, því hún var með afbrigðum
þrifin og hirti vel föt þeirra, svo
þau voru vanalega öðrum betur til
fara. Starf þeirra hér var það sama
og verið hafði annars staðar, Jó-
hannes hirti féð en Svanhildur tók
að sér fjósverkin ein. Bar hún út
mykjuna í stórri tréfötu og vildi
helst að engin kæmi nærri neinu
sem að fjósverkum laut. Þó tók
Steinunn húsfreyja til heyið handa
kúnum og lét í meisana.
Bæði voru þau í flokki þeirra
dyggu hjúa sem settu hag hús-
bænda sinna öllu ofar. Fjósið tók
Svanhildur að sér eins og ég hef
áður getið. Fyrsta verk hennar
þegar hún kom í fjósið á morgnana
var að leysa kýmar og hleypa þeim
í lækinn sem rann í gegn um
brunnhús sem byggt var út úr homi
fjóssins. Á meðan kýrin drakk
sópaði hún básinn með hrísvendi.
Annan vöpd hafði hún til að bursta
með kýmar. Þessi siður mun ekki
hafa verið algengur en Svanhildur
taldi þetta nauðsynlegt því bless-
aðar skepnurnar voru þyrstar og
átu með betri lyst þegar þær höfðu
fengið að drekka. Ekki mátti
skakka um eina mínútu með fjós-
tímann og var það siður þeirra
hjóna að vetrinum að vera klædd
og tilbúin að fara út þegar klukkan
sló sjö. Þá þurfti Svanhildur líka að
vera búin að laga til í rúmi sínu að
draga sparlökin fyrir. Svo var það
einn morgun að hjónin sváfu yfir
sig og vöknuðu ekki fyrr en klukk-
an sló sjö. Gaf þá Svanhildur sér
ekki tíma til að ganga frá rúmi sínu
eins og hún var vön en fór strax í
fjósið. Þegar krakkamir í rúminu á
móti vöknuðu og sáu að óbreitt var
yfir og engin sparlök fyrir fannst
þeim að helgin á rúminu væri rofin
og þeim allt frjálst. Tóku þau því
að hafa það að leik að stökkva á
milli rúmanna. Þegar svanhildur
kom inn frá fjósverkunum og sá
hvemig umhorfs var skellti hún á
lær sér og sagði með óvanalega
mildum rómi þó. „Að sjá rúmið
mitt núna, það er alveg eins og
þegar haldið er kú“. Þó atyrti hún
krakkana ekki neitt en óefað hefur
hún hugsað sér að gefa þeim ekki
tækifæri til að sparka það út í ann-
að sinn með því að vakna ekki
nógu snemma.
Dalvík
— nágrenni
Tökum aö okkur útflatningu á laufabrauö-
um. Hafiö samband sem fyrst.
Alltaf sama lága veröiö: 18 kr. stk.
★★★★★
Senn koma jólin
Laufabrauð:
1 -50 kökur á 39 kr. stk.
51-100 kökur á 37 kr. stk.
101 ofl. kökur á 35 kr. stk.
5ími:6 14 32