Norðurslóð - 16.12.2010, Page 11

Norðurslóð -11
...Steini þinn skrifar þér víst ekki í þetta sinn
Sendibréf Gísla Jónssonar til Þorsteins Þorsteinssonar í Kanada 1890
Gísli Jónsson á Hofi
Þorsteinn Þorsteinsson frá Upsion. Teikning
Arngríms Gislasonar
Þorsteinn Þ. Þorsteinsson
orgils Gunnlaugsson á Sökku II dró
upp úr handraða sínum á dögunum
bréf frá Gísla Jónssyni afa sínum
á Hofí til vinar síns og „fóstra“ Þorsteins
Þorsteinssonar sem kenndur var við Upsi.
Þorsteinn flutti til Kanada 1889 og er bréfíð
ritað árið eftir. Bréfið er á allan hátt hin
merkasta heimild um daglegt líf og búhætti
bænda í Svarfaðardal á þessum tíma og full
ástæða til að birta það lesendum Norðurslóðar
til fróðleiks og skemmtunar.
Gísli Jónsson (1869-1964) var fæddur
á Syðra Hvarfi, Sonur Jóns Kristjánssonar
og Dagbjartar Gunnlaugsdóttur. Gísli tók
við búsforráðum á Syðra Hvarfi árið 1898
en árið 1904 keypti hann Hof og bjó þar
rausnarbúi allar götur síðan. Þótti hann um
sína daga „einn af aðsópsmestu bændum í
Svarfaðardal og þótt víðar væri leitað“ eins
og segir í bókinni Svarfdælingum eftir Stefán
Aðalsteinsson. Hann var félagsmálamaður
og kom að mörgum framfaramálum
í Svarfaðardal á sinni tíð. Þá var hann
orðlagður hagleiksmaður og vann jafnan við
smíðar meðfram búskap. Meðal annars var
hann yfirsmiður við smíði bæði Tjamar -og
Urðakirkju sem enn standa og við brúarsmíði
á Skíðadalsá og Svarfaðardalsá. Gísli lést
fjörgamall árið 1964.
Þorsteinn Þorsteinsson smiður (1825-
1912) var fæddur á Ytri Mástöðum Hann var
jafnan kenndur við Upsi en þar bjó hann 1854-
1870. Einnig bjó hann um tíma í Hágerði,
Hjaltastöðum og á Hálsi. Arið 1874 brá hann
búi en eftir það var hann lengst af til heimilis
á Ytra-Hvarfi. Þorsteinn var lærður snikkari
og starfaði við smíðar með bústörfum og
einvörðungu eftir að hann brá búi. Byggði
hann mörg hús í Svarfaðardal og var m.a.
yfirsmiður Vallakirkju sem vigð var 1861.
Snemma hneigðist hann til fræðimennsku og
liggja eftir hann á Landsbókasafninu kynstur
af þjóðsögum og sögnum, gömlum kveðskap
og öðrum þjóðlegum fróðleik einkum úr
Svarfaðardal og nágrenni. Þorsteinn flutti
1889 til Kanada ásamt Friðrik syni sínum
sem kallaði sig Svarfdal. Þorsteinn varð
blindur fljótlega eftir að til Vesturheims var
komið og lést þar í hárri elli.
Þorsteinn Þ. Þosteinson (1879-1955) var
„lausaleiksbarn" Þorsteins frá Upsum og
Aldísar Eiríksdóttur frá Uppsölum. Þorsteinn
eldri var kvæntur Jórunni Bjamadóttur
en „einhver sundurþykkja virðist hafa
verið með þeim“ segir í Svarfdælingum,
og voru þau lítið samvistum eftir að þau
hættu búskap. Þorsteinn yngri var tekinn í
fóstur til Jóns Kristjánssonar og Dagbjartar
Gunnlaugsdóttur á Syðra Hvarfi og naut
þar góðs atlætis á uppvaxtarárum sínum.
Eins og fram kemur í bréfi Gísla fóstbróður
hans til föður hans var Þorsteinn („Steini
þinn“) 11 ára orðinn iðinn við lestur enda
gerðist hann síðar skáld og fræðimaður. Naut
hann í þeim efnum handleiðslu hins fatlaða
menntafrömuðar og fræðimanns Þorsteins
Þorkelssonar sem bjó á Syðra Hvarfi á
uppvaxtarárum hans.
Þorsteinn Þ. flutti vestur um haf árið
1901 og vann þar alla tíð að ritstörfum
en hafði ofan af fyrir sér með húsamálun.
Hann var einnig drátthagur og fékks nokkuð
við teikningu. Hann er líklega þekktastur
fyrir þriggja binda vekið Sögu Islendinga í
Vesturheimi en einnig gaf hann út skáldrit
bæði í bundnu og óbundnu máli. I jólablaði
Norðurslóðar 2007 er að finna gagnmerkan
þátt um Þorstein og verk hans eftir Gunnar
Stefánsson. Fjölmörg handrit voru send
hingað heim að honum látnum og eru þau
geymd í Héraðsskjalasafninu á Dalvík. Þá
ánafnaði hann Bókasafni Svarfdæla bókasafn
sitt sem þar er einnig að finna. Þorsteinn
lifði tvær eiginkonur sínar og tvo syni og á
enga afkomendur svo vitað sé. Að honum
látnum var aska hans og seinni konu hans,
Goðmundu Haraldsdóttur, flutt yfir hafíð og
borin til grafar í leiði Dagbjartar fósturmóður
hans í Vallakirkjugarði við hátíðlega athöfn
27. maí 1956.
Svðra Hvarfl 17. apríl 1890
Guð gefi þér allar stundir góðar og betri en eg kann að biðja. Innilegustu hjartans
þakkirfyrir allt gott undanfarið ogþar á meðal bréjiðfrá l.oglO. sept. ífyrra, meðtekið
á jóladaginn sama ár með góðum skilum. Þó að eg pári þessar línur verða þœr frétta
fáar því margir skrifa þér um það sem við hefur borið síðan þú fórst, að það hrekkur
ekki handa öllum.
Sumarið eftir að þú fórst var mjög gott og heyfengur og nýting í góðu lagi en mjög
reynast heyin létt. Þann 10. sept. í haust gerði talsverðan snjó, við hér i sveit vorum
svo heppnir að vera búnir að ganga fallgöngur okkar. Þann snjó tók upp aftur og varð
alauð jörð, en mjög óstillt, stórrigningar, ofsasveður og hríðarél skiptust á en jörð var
þýð fram á vetur, því til dœmis að taka sléttaði eg þúfur tœpan mánuð af vetri og erþað
vist fá dœmi hér í sveit. í vetur heftr verið mjög óstillt og talsverður snjór komið en tekið
vel upp á rnilli. Nú er grátt yfir allt, hríðarkuldi, lítilfönn í byggð en mikil til fialla.
Eins og áður er getið var grasvöxtur góðtir nœstliðið sumar víðast livar en firemur
var þó snöggt hér eins og vant er, einkum engið. Við fengum 200 hesta af útheyi úr
heimalandi og 130 hesta af töðu. Nœstliðið sumar og haust var talsvert unnið af
jarðabótum hér í sveit einkum þúfnasléttun. Við hér sléttuðum 180 ferhyrningsfaðma.
Góö uppskera var á nœpum og rófum í sumar eð var en víða skemmdust þcer fyrir
vankunnáttu og mátti segja um það eins ogfleira „ að ekki er minni vandi að gceta fengis
fiár en afla þess “. Hér fengust 6 tunnur af rófum og 3 af kartöflum, ekki skemmdist hér
neitt til muna.
Fáir hafa dáið síðan þú fórst, Gunnar í Efstakoti og Guðrún móðir Kristjáns sem hér
var dóu í haust, Hallgrímur gamli á Hámundarstöðum og Astríður á Krossum. Attunda
desember í vetur dó séra Páll í Viðvík, frú séra Zophaniasar orti sálm eftir séra Pál og
legg eg hann hér innan í, því eg hugði að þú hefðir skemmtun af að sjá hann.
Það er ákveðið að halda héraðshátíð á sumri komanda í minningu þess að 1000 ár
eru liðin síðan Helgi magri nam fyrst fiörðinn. Forstöðunefndin og hrepparnir lögðu
fiárstyrk til hátiðarinnar. Hér í hreppi var stofnuð tombóla í þeim tilgangi, hana á að
halda á Tjörn á Sumardaginn fyrsta.
Björn á Atlastöðum minkar við sig í vor og býr eftirleiðis á fiórðaparti af jörðinni,
en Árni á Hœringsstöðumflytur sigþangað. í Hæringsstaðifer Bergur á Þorleifsstöðum,
í Þorleifsstaði fer Jón sonur Björns á Hóli. Jón Þorvaldsson á Hofi hœttir að búa en
þangað fer Þorfinnur á Hrísum, í Hrisa fer Björn sonur Arnþórs á Moldhaugum. Fleiri
byltingar eru ekki ráðnar á þessu vori svo eg muni. Nú er Arni í Dœli að kaupa þann
helminginn sem Þórður átti af Dœli, hann á að kosta 800 krónur. Líka œtlar Þórður að
kaupa Hnjúk og á hann að kosta 2.500 krónur. Verslunin var ögn líflegri þetta ár en að
undanförnu, ullfór á 70 aura ogpeningaekla ekki eins og að undanförnu. Fjármarkaður
var haldinn í Hofsréttinni í haust, féð seldist heldur vel, veturgamalt á 12 krónur til
jafnaðar, geldar œr á 14 krónur og sauðir á 16 -18,25 kr og mest allt borgað í gulli
út í hönd. 198 sauðum var haldið í hóp og svo var boðið í þá, Christian Hafstein var
hœstbjóðandi, nefnilega 18.25 fyrir hvern. Það voru 7 merkur vegnar afgulli sem hann
snaraði út fyrir hópinn.
Nafni minn í Gröfbiður kœrlega að heilsa þér og óskar að þér líði sem best á þessu
þínu œvikveldi. Nafni þinn og Jóhann skrifa þér víst bráðum. Steini þinn skrifar þér víst
ekki í þetta sinn. Hann var búinn að lœra 12 kafla og var hœttur að lœrafyrir póiska en
er nú alltaf að lesa upp. Allir hér eni við góða heilsu nema pabbi, hann er alltaf mjög
lasinn.
Núfyrir skemmstu kom Thyra sínafyrstu ferð hér inn á fiörðinn líka kom kaupskipið
lngibjörg, báðar með mikið af vörum og ekki urðu þær varar við ís.
Þá er nú mál að hœtta þessu. Allir biðja innilega að heilsa þér.
Guð og gcefan veri með þér œvinlega.
Þess óskar Gísli Jónsson
Óskum viðskiptavinum okkar
og íbúum Dalvíkurbyggðar gleðilegra
jóla og farsæls komandi érs.
Óskar íbúum Dalvíkurbyggðar
gleðilegra jóla og farsældar á
komandi éri. Þökkum viðskiptin
á árinu sem er að líða.
ÁPSKOGSSAIMDUR