Norðurslóð - 16.12.2010, Qupperneq 13

Norðurslóð -13
hvem bæ, eftir þvi sem smábýlum Qölgaði
og stórbýlin höfðu sjálf úr minna landi
að spila. I staðinn fóru landeigendumir
(sem bjuggu á stórbýlunum) að innheimta
landskuld og kúgildaleigur af smábýlunum
og höfðu þannig áfram ágætar tekjur af
landi sínu.
Kannski skýrir áherslubreyting af þessu
tagi muninn á ákvæðum Grágásar og
Jónsbókar, en áhersla á merkigarða er miklu
minni í Jónsbók, sem er yngri lagasetning.
Einnig má vera að þetta skýri af hverju
hætt var að hlaða garða svo víða eftir 11.
öld, svo sem í Suður-Þingeyjarsýslu.
Af hverju endurnýjun í
Svarfaðardal?
Rannsóknir á garðhleðslum frá miðöldum
hófust í Suður-Þingeyjarsýslu. Þar eru
enn meiri leifar af miðaldagörðum en
í Svarfaðardal, slíka garða er beinlinis
að finna um alla sýslu, hátt og lágt,
vörslugarðar á heiðum og mörkum afrétta
og heimajarða og landamerkjagarðar í
dalahlíðum, og einnig eru vallargarðar
varðveittir þar sem aðstæður leyfa, eins
og í Þegjandadal. I Suður-Þingeyjarsýslu
var víða hætt að halda görðunum við eftir
fyrsta byggingarstig, sem bendir einmitt
til áherslubreytinga í landbúnaði á 11. öld.
Þörfm á að viðhalda girðingum umhverfis
jarðir hafi minnkað eftir að farið var að búa
meira við töðuvelli og á smærri býlum.
Þá þarf að skýra af hverju Svarfdælingar
héldu áfram að halda vörslugörðunum
við allar miðaldir, á meðan þeir lögðust af
víða annars staðar. Ef til vill skýrist það af
landþrengslum í Svarfaðardal. Munurinn
á Suður-Þingeyjarsýslu og Svarfaðardal
er einmitt að á fýrmefnda svæðinu eru
víðáttumikil heiðarlönd ofan við byggðina
sem tryggðu að allir höfðu nægan aðgang
að beitilandi þótt vörslugarða vantaði, á
meðan miklu landminna er í Svarfaðardal
og mikil þörf á að halda áfram að
skipuleggja landnýtingu vel, þótt áhersla
ykist á túnrækt.
Aðrar skýringar hafa komið fram sem
ganga í þveröfuga átt - að á 12. öld hafi
orðið eins konar hrun í efnahagskerfinu
og fólki fækkað gríðarlega. Þess vegna
hafi ekki verið haldið áfram að halda
görðunum við, en viðhald garðanna í
Svarfaðardal styður ekki þessa skýringu.
Þar hefur þá ekki orðið sams konar hmn
í efnahagskerfínu, þótt það hafi ef til vill
orðið í Suður-Þingeyjarsýslu. Síðan er enn
öðrum spumingum ósvarað: Af hverju eru
leifar vörslugarða svo óvíða annars staðar
en í Svarfaðardal og Suður-Þingeyjarsýslu?
Hvað skýrir að mikið var byggt af görðum
á þessum svæðum en ekki annars staðar?
Spyr sá sem ekki veit.
Vangavelturnar halda áfram
Síðasta orðið hefur ömgglega ekki verið
sagt í túikun á garðlögunum í Svarfaðardal.
Þær vangaveltur sem hér hafa verið lagðar
fram byggja á nýjustu rannsóknum en
miklar eyður eru í þekkingu okkar á
umhverfissögu Svarfaðardals á miðöldum.
Sambúð lands og lýðs í dalnum er að miklu
leyti órannsökuð. Mjög miklir möguleikar
em á því að komast að ýmsu varðandi
þessa sögu, en til þess þarf rannsóknir.
Rannsókn Elínar Oskar er mikilvægt fyrsta
skref. Vonandi verður hægt að halda áfram
með rannsóknum á öðmm sviðum.
Að síðustu vil ég þakka Elínu Osk
Hreiðarsdóttur fyrir að hafa lesið greinina
yfir og bent á margt sem betur mátti fara.
Ami Daníel Júlíusson
Óskum starfsfólki okkar,
viðskiptavinum og íbúum Dalvíkurbyggðar
gleðilegra jóla og farsældar á komandi ári.
Dalverk ehf
Sendum starfsfólki og viðskiptavinum bestu
óskir um gleðileg jól og farsælt komandi ár.
Þökkum samskiptin á árinu sem
er að kveðja
Katla ehf
Starfsfólki okkar og
viðskiptavinum
sendum við bestu óskir
um gleðileg jól
og farsæld á komandi
ári
Þökkum samstarfið á
árinu
SAMHERJI HF
Dalvík
Oskum öllum
viðskiptavinum okkar
gleðilegra jóla, gæfu
og gengis á komandi
ári.
Með þökk fyrir
viðskiltin
^SPARISJÓÐURINN
Dalvík