Land & synir - 01.10.1998, Síða 7

þessar myndir. Eru þetta bónbjargir? Ég hef líka rætt við
forsvarsmenn erlendra sjóða eins og t.d. Eurimages og
Norræna sjóðsins og fengið það á hreint hversu háa
upphæð við þurfum að greiða í þessa sjóði til að teljast
fullgildir þátttakendur. Þessi má eiga að vera komin í
lag. Við höfum einnig beitt okkur fyrir aðild að
evrópskum samningi um samframleiðslu á Irvik-
myndum, sem verður ýmsum vonandi að gagni. Ég hef
sagt við ýmsa kvikmyndagerðarmenn sem hafa komið til
mín að mér þætti það hið besta mál að þeir gerðu mynd
á ensku sem næði að slá í gegn á erlendum mörkuðum.
Er það eitthvað hættulegt?
L&S: Hvað finnst þér um hugmyndir Cary
Granat, forstjóra Dimension Films, um
stórframleiðslu á bandarískum kvikmyndum
hér á landi, gegn einhverskonar ívilnunum?
BJÖRN: Hann ræddi fyrst og fremst við mig um
almennan áhuga sinn á landinu og möguleikana sem
hann sæi fyrir sér, auk þess um ýmiskonar úrlausn-
arefni sem hafa verður í huga þegar menn eru að velta
fyrir sér alþjóðlegri starfsemi hér á landi. Honum þótti
mjög mikils virði að við höfðum gert tvíhliða samning
við Kanadamenn um kvikmyndagerð. Mér fannst hann
nálgast viðfangsefhi sitt af mikilh alvöru og gera sér far
um að safna upplýsingum, væntanlega til að bera undir
stjórn síns fyrirtækis. Skattamálin eru aðeins hluti af
þeim “pakka” sem hann er að búa til og vega kannski
ekki þyngst að lokum. Að mínu mati býr mikil alvara að
baki þessum fyrirætlunum og ég á von á að hann muni
innan skamms tíma leggja fyrir okkur ákveðnar tillögur
sem við þurfum að bregðast við.
L&S: Nú kemur fram í nýlegri könnun
Viðskiptafrœðistofnunar Háskólans fyrir
Aflvaka hf. að tekjur ríkisins af kvikmynda-
gerð eru um 500 milljónir króna á ári meðan
styrkveitingar eru um 85 milljónir króna á
ári. Vœri ekki eðlilegt að œtla að með
aitknum styrkveitingum myttdi rt'kið fá þá
peninga margfalt til haka?
BJÖRN: Aftur vil ég segja að ég hef ekki trú á því að
ótæmandi fjáraustur í einhverja atvinnugrein leiði til
þess að hún standi sig betur. Það samrýmist ekki
mínum lífsskoðunum. Varðandi þessar 500 milijónir, þá
er mjög gleðilegt að heyra þá tölu, en þetta eru ekki
einhlítar viðmiðanir. Hvað með annað sem verið er að
gera hérna? Afhverju þarf að taka kvikmyndagerðina
sérstaklega út úr þegar verið er að meta hvers vegna
fólk kemur til landsins? Hvar endar þetta? Ríkissjóður
hefur miklar tekjur af ýmsum atvinnugreinum sem fá
enga ríkisstyrki.
L&S: Nú er hœgt að taka dtemi af Dönum,
írum, Bretum og Áströlum sem á undan-
förnum árum hafa lagt tnikla peninga í
kvikmyndir og tneð góðutti árangri. Allstaðar
hefur þetta orðið til þess að anka hinn
tnenningarlega prófíl viðkomandi lands.
BJÖRN: Jú, þetta er mjög spennandi. Það er lykilatriði
fyrir okkur að kynna okkar menningu og þá ekki síst
með þessum hætti. Framboð á sjónvarpsefni er t.d nú
að finna á hundruðum rása og eftirspurn eftir efni er
gífurleg. Við þurfum að vera með okkar efni þar á
meðal. Fyrir mitt leyti er kvikmyndagejð sú hlið
hstsköpunar sem er hvað mest spennandi. Ég er mikill
áhugamaður um bæði kvikmyndir og sjónvarp og fylgist
vel með þessum miðlum. Ég er hinsvegar ekld alveg
búinn að bíta á það agn að ríkið eigi að ausa
ótakmörkuðu fé í þessa ágætu listgrein.
L&S: í áðurnefndri könnun kemur fram að
opinbert framlag til leikhúsanna og Sin-
fóntunnar nemur frá 64% til 74% af
framleiðslukostnaði meðan meðal kvikmynd
er að fá rúm 20% af framleiðslukostnaði frá
Kvikmyndasjóði. Verður ekki leiðrétta þetta?
L&S: Nú hefur Listasjóður veriðfrekar
/ __I_______ X_Jx- ______/____-í ...
mönmm styrki til jafns við áðra lista-
menn, t.d. til ferðalaga, námskeiða og
pess háttar. Hvernig stendur ápví ogparf
ekkiað kippa þessu í liðinn?
BJÖRN: Þetta er mi eklii al\eg ;i iníim
verksviði, það er sérstök stjórn sem sér um
úthhitanir úr Listasjóði. Mér er ekki
BJÖRN: Ríkið hefur tekið að sér að reka Þjóðleikhúsið
og Sinfóniuhljómsveitina að hluta. Það hefur hinsvegar
ekki tekið að sér að reka hér kvikmyndagerð, ég held
að enginn yrði hrifinn af því ef ríkið kæmi t.d. á fót
opinberri kvikmyndagerðarstofu. Auðvitað má segja að
framlag til kvikmyndagerðar sé lágt miðað við leikhús
og tónlist og vissulega geta þeir sem vilja auka
ríkisstyrki til kvikmyndagerðar dregið fram mörg góð
rök.
L&S: Nú eru ýmis rauð aðvörunarljós
blikkandi í kviktnyndageiranum og má þar
nefna afar veika fjárhagsstöðu kvikmynda-
fyrirtœkja og þar af leiðandi stöðuga óvissu
um framtíð þeirra og starfsmanna í greininni,
viðvarandi lág laun og landflótta fjölmargra
kvikmyndagerðarmanna. Er þetta ekki
áhyggjuefni að þínu mati og ef svo er, hvaða
leiðir ertt til úrbóta?
BJÖRN: Ég held að þetta sé nú upp og ofan og ég veit
ekki hvort ástandið er verra núna en áður. Auðvitað
viljum við að hér séu öflug fyrirtæki í kvikmyndagerð
eins og í öðrum greinum. Það er kannski aðeins hægt
að tala um eitt stórt kvikmyndafyrirtæki hér, síðan eru
góðir leikstjórar sem safna í kringum sig góðu hði til að
gera mynd. Svo leysist hópurinn upp
og fer að gera eitthvað annað.
Auðvitað er æskilegt fyrir þetta fólk
að hér séu sterk fyrirtæki í greininni,
uppá atvinnuöryggi og annað, en hér
eru líka nokkur sterk auglýsinga-
fyrirtæki sem veita þessu fólki
verkefni. Kvikmyndagerð er í eðh sínu
áhættusamur rekstur og menn eru að
veðja á eigin sköpun. Styrkja er aflað
frá ýmsum stöðum og menn leggja
einnig eigið fé að veði, en stundum
gengur dæmið einfaldlega ekki upp.
Varðandi utanferðir manna þá er það
nú þannig með þjóðfélagið almennt
að menn sækja mikið erlendis. Ég vil
ekki endilega túlka það sem landflótta. f mörgum
tilvikum sjá menn stærri tækifæri annarsstaðar og það
er í raun gleðiefni að fólk héðan hasli sér völl á
heimsvísu.
L&S: En kallast það ekki landflótti þegar menn
sem vilja helst starfa hér neyðast tií að leita
fyrir sér erlendis vegna skorts á
starfsteekifeerum?
BJÖRN: Auðvitað væri æskilegast að þetta fólk gæti
stundað sína vinnu hér, en verður nokkurntíma pláss
fyrir alla? Við gerum þessu fólki kleift að mennta sig en
við gerum ekki kröfu til þess að það vinni hér. Til
skamms tíma heyrðust oft þær raddir að ástæðulaust
væri t.d. að lána fjölda manns fyrir námskostnaði af
þessu tagi þar sem ekki væri verkefni að hafa fyrir nema
tiltölulega fáa. Við höfum ekki viljað fara út í að
takmarka aðgang manna að þessu námi. Auk þess er
t.d. ein aðalhugmyndin með evrópska efnahagssvæðinu
sú að þar eigi að vera einn vinnumarkaður þar sem
tæplega 400 milljónir manna eru jafnréttháir.
L&S: En hvað geta stjórnyöld gert til að búa
greininni betri starfsskilyrði?
BJÖRN: Þú nefndir nokkrir þjóðir áðan sem hafa styrkt
kvikmyndagerð sína m.a. með skattaívilnunum. Ég hef
mælt með því að við skoðuðum hvort sú leið kæmi til
greina hér, en um hana eru skiptar skoðanir. Sumir
telja að hún skili ekki nauðsynlegum árangri og vilja
hafa skatthlutfalhð lágt en án undanþága, undanþágur
leiði til þess að aðrir þurfi að borga hærri skatta. Þetta
er matsatriði en það á ekki að útiloka þennan
möguleika að mínu mati. En ekki má gleyma því að í
raun eru menn að tala um að undanskilja kvikmynda-
iðnaðinn almennum leikreglum í þjóðfélaginu og
kvikmyndagerðarmenn eru sá listamannahópur sem
talar mest og hæst um að þurfi að gera betur við sig
með opinberu fé.
L&S: En nú gerir rtkið miklu betur við beeði
Þjóðleikhúsið og Sinfóniuhljómsveitina, eins
og skýrt kemur fram t fyrrnefndri könnun.
Með því er ríkið auðvitað að viðurkenna að
þessar listgreinar fái ekki þrifist án opinbers
stuðnings. Eru kvikmyndagerðarmenn að tala
um eitthvað annað en sambeerilegan
stuðning?
BJÖRN: Ríkið á og rekur þessar stofnanir en
kvikmyndagerðarmenn vilja fá að ráðstafa peningum
ríkisins sjálfir.
L&S: En ekki eru stjómvöld að skipta sér af
verkefnavali Þjóðleikhúss og Sinfóntu?
BJÖRN: Nei, en þessar stofnanir starfa innan ákveðins
lagaramma og það er kjarni málsins. Ég hef ekki lagst
gegn því að ríkið styðji við kvikmyndagerð, en ég vil að
menn komist að einhverri niðurstöðu um hvað
fjárhæðin eigi að vera mikil. Þú nefndir þessar 500
milljónir. Er það viðmiðunin? Eitt sinn var það skattur af
bíómiðum og síðar hka af seldu poppkomi í bíóunum.
Við höfum verið að velta því fyrir okkur, við gerð nýrra
kvikmyndalaga, að gera samning við kvikmyndahúsin
um að hluti af þeirra innkomu rynni til kvikmynda-
gerðar, þ.e.a.s. hafa það samningsbundið en ekki
lögbundið. Síðan væri hægt að hugsa sér að hækka
styrki um leið og mynd hefur náð t.d. 15.000
áhorfendum, til að hvetja menn til að gera myndir sem
einhver vill horfa á. Ríkisstjórnin hefur markað þá
almennu stefnu að binda ekki framlög úr ríkissjóði við
einhverjar viðmiðanir heldur láta Alþingi taka ákvörðun
hverju sinni. Mér finnst að það eigi að vera almennt
markmið, hvort sem um er að ræða kvikmynda-
gerðarmann, stjórnmálamann, blaðamann eða aðra, að
einhverjir aðrir en maður sjálfúr hafi áhuga á því sem
maður er að gera.
L&S: Nú er heildarframlag Kvikmyndasjóðs til
kvikmyndagerðar nokkru minna en kostnaður
við eina meðal btómynd. Er ekki borðliggjandi
að sjóðurinn er alltof lítill til að ná mark-
miðum sínum?
BJÖRN: Hann hefur í sjálfú sér náð tilgangi sínum, því
með hans stuðningi hefur verið gerður fjöldi mynda.
íslenskir kvikmyndagerðarmenn hafa líka nálgast
viðfangsefni sín með öðrum hætti en t.d. kollegar þeirra
á Norðurlöndum og víðar í Evrópu þar sem eru miklu
stærri sjóðir. Þeir þykja gera öðruvísi myndir og leggja
sig meira fram um að höfða til áhorfenda heldur en
margir evrópskir kollegar þeirra. Þetta kerfi sem við
höfum kallar á útsjónarsemi kvikmyndagerðarmanna
varðandi öflun viðbótarfjármagns og það er af hinu
góða. Svo vil ég líka nefna að framlag ríkisins til
Kvikmyndasjóðs hefur verið aukið á undanförnum
árum, kannski ekki nóg en samt hefur verið um
aukningu að ræða. Auðvitað má segja að 80 milljónir
séu lág fjárhæð, en verður upphæðin ekki alltaf of lág
meðan menn vænta einhvers meira? Hvar eigum við að
setja þak? Það gengur auðvitað ekki að moka í
botnlausa hít, menn verða að koma sér saman um hvar
þakið eigi að vera hvað varðar fjölda mynda og
styrkhlutfall.
L&S: Þú telur þá að heegt veeri að setjast niður
og reeða málin út frá þessum atriðum?
BJÖRN: Já, þetta er umræðuflötur mikil ósköp. Segjum
sem svo að gerður yrði samningur milli Kvikmyndasjóðs
og ríkisins um ákveðna þróun, þar sem ríkið
skuldbindur sig til að útvega fé að gefnum ákveðnum
forsendum. Þá þætti mér rétt að Kvikmyndasjóður
skilgreindi af sinni hálfu hvað væri eðlilegt að styrkja
margar myndir á ári.
L&S: Er annar trúverðugur valkostur fyrir
hendi en að rikið styrki kvikmyndagerð og þá
með myndarlegum hœtti?
BJÖRN: Þetta þarf að vera einhverskonar blanda, ég
viðurkenni að það væri mikið ábyrgðarleysi að halda því
fram að ekki þyrfti að styrkja íslenska kvikmyndagerð
úr opinberum sjóðum. Auðvitað er það frekar
óskemmtileg staða að hafa kvikmyndagerðarmenn sífellt
óánægða með sitt hlutskipti. Menn þurfa að koma sér
saman um markmið og leiðir.
UM GERÐ ÍSLENSKRA KVIKMYNDA Á ENSKU:
„Ég hefsagt viðýmsa kvikmyndugerðarmenn sem
hafa komið til mín að mérþœttiþað hið besta mál að
þeir gerðu mynd á ensku sem nœði að slá ígegn á
erlmdum mörkuðum. Erþað eitthvaðhœttulegt?“
Land&symr 7