Morgunblaðið - 20.11.2017, Blaðsíða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. NÓVEMBER 2017
Kæli- og frystibúnaður
í allar gerðir sendi- og flutningabíla
Funahöfða 7, 110 Reykjavík, s. 577 6666 Morðið í Austurlanda-hraðlestinni er líklegaein af þekktari sögumAgöthu Christie um
einkaspæjarann belgíska Hercule
Poirot. Hann er að þessu sinni á leið-
inni heim til sín í Lundúnum frá
Jerúsalem og ferðast með Austur-
landahraðlestinni margrómuðu. Á
leiðinni er hins vegar framið morð,
líkt og titillinn gefur til kynna, og
fellur grunur snemma á hina farþeg-
ana í lestarvagninum þar sem bæði
Poirot og hinn látni dvöldust. En
hver þeirra gæti hafa haft ástæðu til
þess að fremja þetta fólskuverk? Og
hvaða mann hafði fórnarlambið að
geyma?
Af tillitssemi við væntanlega
áhorfendur mun ég ekki fara nánar í
söguþráð nýjustu kvikmyndar
Kenneths Branaghs, þar sem upp-
runalega sagan hennar Agöthu
Christie, sem kölluð hefur verið
drottning glæpasagnanna, stendur
enn alveg fyllilega fyrir sínu. Mynd-
in sem slík fylgir sögunni ágætlega,
en hefur gert nokkrar örlitlar breyt-
ingar, steypt tveimur karakterum
saman í einn og annað sem tilheyrir
þegar bækur eru gerðar að kvik-
myndum. Þær breytingar eru flestar
til bóta og það er lítið hægt að kvarta
yfir efnistökum Michaels Greens
(Alien: Covenant og Blade Runner
2049).
Stærsti galli myndarinnar liggur
hins vegar í leikstjóra og aðalleikara
myndarinnar, Kenneth Branagh
sjálfum. Til dæmis er myndatakan
þess eðlis að áhorfandinn finnur fyr-
ir henni á stundum og tekur eftir
hvernig hún hreyfist. Slík mynda-
taka getur verið snjallt stílbragð, en
hún getur líka rifið mann úr sögunni
á óþægilegan hátt.
Þá er ótalin stærsta synd mynd-
arinnar, sem er sú ákvörðun Bran-
aghs að hann sjálfur væri best fall-
inn til þess að leika Poirot, en
Branagh líkist alls ekki lýsingum
Christie á manninum. Hann er of há-
vaxinn, Poirot er gerður ögn of smá-
smugulegur og pjattaður, jafnvel
hrokafullur, miðað við upprunalegu
heimildina. Þá má segja að hið fræga
yfirvaraskegg sé komið með sitt eig-
ið yfirvaraskegg sem skagar út í loft-
ið á svo kómískan hátt að það dregur
athyglina frá því sem er að gerast á
skjánum og að andliti Branaghs.
Fyrir þá sem hafa séð hinn óviðjafn-
anlega David Suchet í hlutverki Poi-
rots í samnefndum sjónvarpsþáttum
verður samanburðurinn allt að því
óþægilegur, og ekki Branagh í hag.
Það fer heldur ekki á milli mála
hver er í aðalhlutverki hér. Branagh
tekur til sín bróðurpartinn af skjá-
tíma myndarinnar og skiptir þá litlu
þó að hann hafi fengið til liðs við sig
sum stærstu nöfn hvíta tjaldsins.
Judi Dench sést til dæmis nánast
glæpsamlega lítið, sömu sögu er að
segja af gamla brýninu Derek Jacobi
Branagh út af sporinu
Smárabíó, Laugarásbíó,
Borgarbíó, Sambíóin Álfabakka
og Háskólabíó
Murder on the Orient Express
bbbnn
Leikstjóri: Kenneth Branagh. Handrit:
Michael Green, byggt á sögu Agöthu
Christie. Aðalhlutverk: Kenneth Bran-
agh, Penélope Cruz, Willem Dafoe, Judi
Dench, Johnny Depp, Josh Gad, Derek
Jacobi, Leslie Odom Jr., Michelle Pfeiff-
er og Daisy Ridley. Bandaríkin 2017, 114
mínútur.
STEFÁN GUNNAR
STEFÁNSSON
KVIKMYNDIR
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Seint á 7. áratugnum varð íslensk
samtímalist þess valdandi að borgar-
búar skiptust í tvær andstæðar fylk-
ingar. „Það var mikið fjallað um þess-
ar sýningar í blöðunum og greinilegt
að fólk raðaði sér í tvo ólíka hópa; þá
sem voru mjög hrifnir af sýningunum
og þá sem voru hneykslaðir á þeim,“
segir Inga S. Ragnarsdóttir.
Sýningarnar sem um ræðir voru
haldnar á Skólavörðuholti að sumri
til, nokkar vikur í senn, árin 1967 til
1972. Faðir Ingu, Ragnar Kjartans-
son myndhöggvari, var einn af þeim
sem áttu frumkvæðið að þessum
merkilegu listviðburðum. „Segja má
að sýningarnar á Skólavörðuholti hafi
haft um tíu ára aðdraganda með því
að árið 1957 flytur Myndlistaskólinn í
Reykjavík í Ásmundarsal á Skóla-
vörðuholtinu, á sama stað og Lista-
safn ASÍ var starfrækt í mörg ár. Ás-
mundur Sveinsson er sagður hafa átt
hugmyndina að þessum sýningum, og
féllu þær að hugmyndum hans um að
höggmyndalist ætti að vera útilist.
Það voru svo Ragnar, sem var for-
maður stjórnar Myndlistaskólans, og
Jón Gunnar Árnason, sem einnig sast
í stjórninni, sem gerðu sýningarnar
að veruleika,“ segir Inga og bætir við
að segja megi að Myndlistaskólinn í
Reykjavík hafi verið nokkurs konar
vagga framúrstefnulistar þessi upp-
hafsár hennar hér á landi.
Það var Dieter Roth sem reið á
vaðið með sýningu fyrsta útiverksins
á Skólavörðuholti á sýningu sem
haldin var 1961 í tilefni af 15 ára af-
mæli Myndlistaskólans. Hann hafði
verið viðriðinn starf skólans og sýndi
þar verkið Vindhörpuna. Sú sýning
veitti Ragnari og Jóni Gunnari hvatn-
ingu og nokkrum árum seinna buðu
þeir listafólki úr öllum áttum að taka
þátt í listviðburðum á Skólavörðu-
holti. „Í rauninni var eina skilyrðið að
fólk hefði brennandi ástríðu fyrir list-
inni og væri tilbúið að standa með
verkum sínum,“ segir Inga og bendir
á að fyrir vikið hafi sýnendahópurinn
verið óvenju fjölbreyttur.
Mörg stórmerkileg verk
„Borgin sýndi framtakinu strax
áhuga og Geir Hallgrímsson opnaði
fyrstu sýninguna að viðstöddum öll-
um borgarfulltrúum – sem myndi
þykja æði gott í dag,“ segir Inga en
borgin hjálpaði líka til við að varð-
veita sum verkanna með því að festa
kaup á þeim. „Verkin sem voru sýnd
hafa mörg glatast og eru það einkum
þau sem borgin keypti sem eru enn
til. Þetta voru verk eins og Varðan
hans Jóhanns Eyfells sem núna
stendur á Klambratúni, Sigling eftir
Sigurð Steinsson og Kastali eftir Er-
lend Finnboga Magnússon. Borgin
var þó ekki eini kaupandinn því verk
Inga Hrafns Haukssonar, Fallinn
víxíll, var keypt af sænskum banka-
manni. Ingi Hrafn varð töluverð
stjarna fyrir vikið og komu ófáar
greinar í blöðunum um þessa sölu.“
Mörg þeirra verka sem sýnd voru á
Skólavörðuholti þykja í dag hafa
markað djúp spor í íslenska listasögu.
Dieter Roth sýndi t.d. verk á mörgum
sýninganna þegar hann var á hátindi
ferils síns og var t.d. með verk á
Documenta-sýningunni í Kassel 1968
á sama tíma og hann sýndi á Skóla-
vörðuholti. „Sum verkin fóru langt
fram úr því að vera hefðbundin högg-
myndaverk, eins og Súperþvottavélin
hennar Rósku. Strax á fyrstu sýning-
unni komu svona framúrstefnulegir
staumar fram og áttu líka þátt í því að
sýningarnar urðu jafn umdeildar og
raun bar vitni,“ segir Inga. „Sumum
gestum sýninganna þótti eins og
listamennirnir væru að gera að þeim
gys, t.d. með Súperþvottavélinni.
Mörg verkana deildu líka á Víetnam-
stríðið eins og verk Þórðar Ben. en
Morgunblaðið/Eggert
Burður Unnið að uppsetningu verksins Fluga eftir Magnús Tómasson árið 1970.
Þegar umdeild listaverk skreyttu
 Ný bók fjallar ítarlega um merkilegar útisýningar á Skólavörðuholti á árunum 1967 til 1972
 Mörg verkanna sem þar voru sýnd eru í dag glötuð, en mörkuðu samt djúp spor í íslenska listasögu
Tímamót „Sýningarnar gerðu myndlist að almenn-
ingseign,“ segir Inga. „Og kannski þess vegna sem
þessar sýningar urðu svona goðsagnakenndar.“