Framsókn : bændablað - samvinnublað - 22.04.1933, Qupperneq 2

FRAMSÓKN
VlkuMaðið FRAMSÖKN
Útgáfustjórn: p
q Þorsteinn Briem, ráðherra, g
0 Tryggvi Þórhallsson, alþm., 0
K Svafar Guðmundsson, fulltrúi. $»
£í Ritstjóri: íí
S Arnór Sigurjónsson á Laugum. ö
g Afgreiðsla: Ö
5Í Lœkjargötu 14. — Sími 2800. 0
sl «
X>Ö£ie;it5tSOí5í>OaílCíJt551ÍÍ51í5tS5>£ÍtSÍ
þunga. Þegar þar við bætist
verðfall allrar framleiðslu, eins
og nú á sér stað, líður að þeim
lokum, að ekki verður lengur
haldið í horfið, framsóknin
sóknin stöðvast, lífið verður
lagt í fjötra.
Enn er fjárhagslegu sjálf-
stæði þjóðarinnar ekki lokið.
Því er ekki lokið, meðan hún
getur staðið í skilum með um-
samdar greiðslur til lánveit-
enda sinna. En erlendu skuld-
irnar eru henni fjötur um fót
og um hendur haft. Framsókn
hennar á næstu árum verður
að snúast að því, að greiða er-
lendar skuldir, svo að hún
verði fjárhagslega fullvalda
þjóð.
45,4 milljónum króna. Eftir
bráðahirgðar uppgerð hagstof-
unnar nam verðmæti útfluttr-
ar vöru 1932 44 milljónum kr.
Vaxtagreiðslur til útlanda
nema því % af verðmæti allr-
ar útfluttrar vöru þessi tvö síð-
ustu ár. Slikt ok er skatturinn
til hins erlenda auðvalds, ef
hann er skilvíslega greiddur.
Er mönnum það nægilega
ljóst, hversu vextir af skuldum
eru ægilegir? Ef vextir eru ekki
greiddir, heldur lagðir við
höfuðstólinn, tvöfaldast skuld-
in á 11 árum með 6%% vöxt-
um. Á 22 árum fjórfaldast hún
og tífaldast á 36 árum.
Meiri hluti skuldanna við út-
lönd hefir myndast síðan ís-
lenzka þjóðin varð fullvalda
ríki. Örust var skuldasöfnunin
á kreppuárunum 1920 og 1921.
Þær skuldir má að miklu leyti
telja eyðsluskuldir, af þvi að
verðmæti þau, er þá sköpuð-
ust í landinu, voru hverfandi
litil hjá skuldaaukningunni.
1924—1930 var árgæzka hér á
landi, og öll viðskiftakjör við
aðrar þjóðir betri en nokkru
sinni fyrr í sögu þjóðarinnar.
Verðmæti útfluttrar vöru á
þeim árum var margfalt við
það, sem verið hafði fyrir ó-
friðinn mikla. Þó jók þjóðin
enn skuldir sínar við útlönd.
Það má að miklu leyti kenna
ógætni hennar um allar lifs-
kröfur og um fjármálastjórn,
og eiga þar eina sök saman
forystumenn hennar og öll al-
þýða manna. En einkum má
því um kenna, hversu bráðlát
þjóðin var eftir verklegum
framförum og hverskonar nýj-
um verðmætum. Hún lét sér
eigi nægja þær framfarir, er
starfsorka og framleiðsla hvers
árs leyfði, heldur keypti hún
framfarirnar og verðmætin
með ávísunum á framtíð sína.
Verðmæti þau, er sköpuðust i
landinu á þessum árum, voru
að vísu feykilega mikil. Þau
voru keypt miklu meira verði
en nam skuldaraukninga þess-
ara ára við útlönd. Því fannst
mönnum hagur þjóðarinnar
blómgast með hverju ári. Menn
gættu þess eigi, að flest þessi
nýju verðmæti mundu rýrna
að verðgildi, er stundir liðu, en
á skuldirnar lögðust vextir.
Þjóðin hefir verið of bráð-
lát og einsýn i framsókn sinni
á siðustu árum. Verklegar
framkvæmdir eiga að vera í
fyllsta samræmi við starfsorku
þjóðarinnar og framleiðslu á
hverjum tíma. Erlent lánsfé
getur flýtt þeim í byrjun, en
tefur þær von bráðar — og því
meir er stundir líða fram.
Vextirnir verða þeim ok, er
leggst á þær með sívaxandi
Samvinnan í
Hverskonar samvinnustarf-
semi hefir jafnan átt erfitt upp-
dráttar í Reykjavík og það af
ýmsum orsökum. Kaup-
mennskan er Reykvíkingum
svo runnin í merg og blóð, að
áhuginn hefir til þessa verið
hveríandi fyrir skipulags-
bundnum endurbótum á verzl-
unarmálum bæjarins. Enn-
fremur eru hér starfandi göm-
ul og fjársterk verzlunarfyrir-
tæki, sem févana kaupfélögum
hefir verið erfitt að keppa við,
þegar vantar þann brennandi
áhuga og samheldni, sem borið
hefir flest af kaupfélögum
landsins yfir byrjunar örðug-
leikana. Mestu mun þó hafa
ráðið um ófarnað þeirra fé-
laga, sem hér hafa verið starf-
andi til þessa, að þau hættu
sér út á hina hálu braut skulda
og lánsviðskifta.
Þó að bæjarbúar fái yfirleitt
kaup sitt greitt viku- eða mán-
aðarlega, þrifst hér i Reykja-
vík allviðtæk lánsverzlun. Mán-
aðarreikningar þykja sjálf-
sagðir, sem svo oft verða að
föstum skuldum frá ári til árs.
Á bak við þessar skuldir er að
jafnaði engin eign, og eru þvi
verzlunarskuldir bæjanna að
þvi leyti ólíkar verzlunarskuld-
um bænda. Varla þekkist sá
bóndi, að ekki hafi hann handa
á milli 2—3000 króna virði í
búfénaði og öðru. Eignir
verkamanna hér i bænum eru
aftur á móti oft lítið annað en
einn „prímus“, föt og sængur-
fatnaður.
í árslok 1931 tóku því nokkr-
ir áhugasamir samvinnumenn
hér i Reykjavík sig til og stofn-
uðu Kaupfélag Reykjavíkur.
Félag þetta er byggt upp eftir
þeim fyrirmyndum, sem bezt
hafa reynzt hjá frændþjóðum
vorum Englendingum, Þjóð-
verjum og Svíum, sem allar
hafa langa reynzlu í því, hvern-
ig samvinnufélögum verður
bezt komið fyrir í bæjum. Sem
ófrávikjandi skilyrði var við
stofnun samþykkt:
1. Félagið sé verzlunarfyrir-
tæki einungis og leiði því
hjá sér stjórnmál og vinnu-
deilur.
2. Stofnfjárframlag hvers fé-
lagsmanns sé kr. 100.00.
3. Ábyrgð félagsmanna sé tak-
mörkuð við eigi hærri upp-
hæð en kr. 300.00 á hvern
félagsmann, auk stofn-
gjalds.
4. Félagið selji aðeins gegn
staðgreiðslu.
I byrjun rak félagið aðeins
pöntunarstarfsemi, þar sem fé-
lagsmenn voru svo fáir, að ekki
Reykjavlk.
þótti tiltækilegt, að hafa opna
sölubúð. Vöruverð félagsins
hefir reynzt um 20% lægra en
venjulegt búðarverð á tiisvar-
andi vörum. Félagsstjórnin
samdi einnig um afslátt fyrir
félagsmenn á kjötvörum, fiski
og kolum við verzlanir hér í
bænum, og hefir á þann hátt
sparað félagsmönnum nokkurt
fé. Mjólk hefir félagið einnig
selt um lengri tima, með lægra
verði en fáanlegt hefir verið
annarsstaðar.
Þegar Ríkisbrauðgerðin var
lögð niður, tók félagið brauð-
gerðarhúsin á leigu af ríkis-
stjórninni og hefir rekið þar
brauðgerð siðan, með góðum
árangri. Brauðin eru seld fé-
lagsmönnum rúmum 15%
lægra en almennt gerist í bæn-
um.
Starfsemi félagsins á síðast-
liðnu ári hefir færzt svo mjög
í aukana, að félagsstjórnin á-
kvað að opna sölubúð. 1 því
augnamiði hefir verið reist
snoturt verzlunarhús fyrir of-
an brauðsölubúðina. Þess er
vænzt, að verzlunin geti tekið
til starfa fyrst í næsta mánuði.
Helgi Lárusson frá Kirkju-
hæj arklaustri hefir verið ráð-
inn framkvæmdastjóri félags-
ins. Á aðalfundi félagsins létu
félagsmenn i ljósi ánægju sína
yfir þvi, hve vel hefði tekizt
um val framkvæmdastjórans.
— Helgi er nákunnugur öllum
verzlunarstörfum og því vel til
starfsins fallinn, en þar við
bætist, að hann hefir með
dugnaði og fórnfýsi stýrt starf-
semi félagsins frá byrjun, og
er þvi honum mest að þakka,
hve myndarlega hefir verið af
stað farið.
Á aðalfundi félagsins, sem
haldinn var nú nýskeð, var
lagður fram ársreikningur fé-
lagsins, sem sýndi að félagið
var skuldlahst með öllu. Eign-
ir eru, sem vænta má, litlar,
þar sem félagið er í byrjun, en
þó nokkrar, bæði vörubirgðir
og innstæða í banka.
I fundarlok minntist hinn
nýkjörni framkvæmdastjóri
sérstaklega ráðherranna Ás-
g'eirs Ásgeirssonar og Þorsteins
Briem, sem báðir eru félags-
menn, og þakkaði þeim hjálp-
semi þeirra og velvild til fé-
lagsins. Voru þeir hvatamenn
að því, að félagið tæki brauð-
gerðarhús ríkisins á leigu, sem
hefir orðið félaginu til hins
mesta stuðnings, og eins átti
forsætisráðherra mikinn þátt í
því að gera félaginu mögulegt
að reisa hið nýja verzlunarhús
sitt.
Timburverzlunin
Völundur b.f.
Reykjavík
býður öllum landsmönnum góð timburkaup.
Hvergi betra timbur. Hvergi betra timburverð.
Hvergi meira úrval.
Trésmiðjan smíðar allskonar glugga, hurðir og' listá, úr furu,
Oregon-pine og teak.
Firmað selur allar venjulegar tegundir af furu, og auk þess
Oregon-pine, teak, kross-spón, Insulite, saum og þakpappa
(nr. 1 og nr. 2). Ennfremur gufuþurkaða furu, niðursagað
efni í amboð og girðingarstólpa. Venjulega fyrirliggjandi
allar algengar tegundir af gluggum, hurðum, gólflistum,
karmlistum (geriktum) og lofthstum.
Kaupið vandað efni og vinnu.
Þegar húsin fara að eldast inun koma í ljós, að
það margborgar sig.
Talsími nr. 1431. Símnefni: Völundur.
Stærsta timburverzlun og trésmiðja landsins.
Væri óskandi, að bæjarbúar
sýndu fullan skilning á nauð-
syn þessa félagsskapar, félags-
mannatalan ætti að tvöfaldast
á þessu ári. Framlagið til fé-
lagsins í byrjun er öllum við-
ráðanlegt, jafnvel þeim, sem
minnst hafa fjárráð, og fæst
marg endurgoldið i lægra vöru
verði, þegar á fyrsta ári.
Sv. G.
Búnaðarfélag íslands.
Búnaðarþingið hófst 18. f.
m. og stóð einum degi betur
en þrjár vikur. Það lauk miklu
og góðu starfi og á skemmri
tíma en tíðkazt hefir um nokk-
ur undanfarin þing.
Búnaðarþingið var nú full-
skipað i fyrsta sinn, samkvæmt
liinum nýju lögum Búnaðarfé-
lags íslands. Áttu þar sæti 14
fulltrúar, kosnir af búnaðar-
samböndunum, sem hér segir:
1. Jón Hannesson, bóndi i
Deildartungu fyrir Búnað-
arsamband Mýra- og Borg-
arfjarðarsýslu-
2. Magnús Friðriksson, frá
Staðarfelli, fyrir Búnaðar-
samband Dala- og Snæ-
fellsnessýslu.
3. Kristinn Guðlaugss., bóndi
á Núpi í Dýrafirði, og
4. Jón H. Fjalldal, bóndi á
Melgraseyri, fyrir Búnað-
arsamband Vestfjarða.
5. .Takob H. Líndal, bóndi á
Lækj amóti, fyrir Búnað-
arsamband Húnvetninga.
6. Jón Sigurðsson, bóndi á
Reynistað, fyrir Búnaðar-
samband Skagfirðinga.
7. Ólafur Jónsson, fram-
kvæmdastjóri á Akureyri, |
fyrir Búnaðarsamband Ey-
firðinga.
8. Jón H. Þorbergsson, bóndi
á Laxamýri, fyrir Búnað-
arsamband Þingeyinga.
9. Sveinn Jónsson, bóndi á
Egilsstöðum og
10. Þórhallur Jónasson, bóndi
á Breiðavaði, fyrir Búnað-
arsamband Austurlands.
11. Guðmundur Þorbjarnar-
son, bóndi á Stóra-Hofi, og
12. Páll Stefánsson, bóndi á
Ásólfsstöðum, og
13. Magnús Finnbogas., bóndi
í Reynisdal, fyrir Búnað-
arsamband Suðurlands.
14. Magnús Þorláksson, bóndi
á Blikastöðum, fyrir Bún-
aðarsamband Kjalarness-
þings.
Þessir kjörnu fulltrúar eiga
einir atkvæðisrétt á þinginu.
En auk þeirra eiga þar sæti
starfsmenn Búnaðarfélags ís-
lands og stjórnarnefndarmenn.
Formaður félagsins er forseti
Búnaðarþings.
Fjárhagur Búnaðarfélags Is-
lands er góður. Vegna hinna
miklu framkvæmda á fræ- og
kornræktarstöðinni á Sám-
stöðum í Fljótshlíð, tók félagið
15 þús. kr. Ræktunarsjóðslán
fyrir fáum árum. Þetta lán var
borgað upp á síðastliðnu
liausti.
Þá reisti félagið vandað
íbúðarhús á Sámsstöðum síð-
astliðið ár, sem kostaði um
áramótin yfir 20 þús. kr., en
er ekki alveg fullgert enn.
I Þurfti félagið ekkert lán að
taka til þessa. Og' um áramót
síðustu átti félagið yfir 20 þús.
kr. í sjóði, auk fastasjóðsins,
sem ávaxtaður er i Söfnunar-
sjóði.
Eignir Búnaðarfélags íslands
voru taldar um 277 þús. kr. um
síðustu áramót. Skuldir eru nú
engar.
Sú breyting verður á, að