Framsókn : bændablað - samvinnublað - 23.01.1937, Page 2

FRAMSÖKN
aði. Eins og kunnugt er, var
hann miklum og margvisleg-
um opinberum störfum hlað-
inn langan tima æfinnar, en
það kom ekki að sök hvað
heimilið hans snerti. Þar vann
hann lika meðan heilsan ent-
ist til þess, með sömu reglu-
seminni, atorkunni, snyrti-
mennskunni og gætninni, sem
honum var eðlileg í öllum hlut-
um. Eg veit, að í umönnun
heimilisins naut hann mikils-
verðrar hjálpar konu sinnar,
seni var honum samhent í
starfinu fyrir það. Eg veit, að
i löngum fjarverum hans frá
heimilinu mæddi á henni um-
sjón þess að miklu leyti, og að
hún stóð í þeirri stöðu sinni
prýðilega, en þrátt fyrir henn-
ar miklu hjálp í þessu tilliti,
sem við hljótum að minnast
hér, og sem eg veit, að hann
mat mikils og var henni þakk-
látur fyrir, þá verður þvi þó
ekki neitað, að þrátt fyrir sin
margvislegu störf utan heim-
ilis, setti hann þó með snyrti-
mennsku sinni og' reglusemi
sinn svip á þetta stóra heim-
ili áratug eftir áratug. Hann
vann alltaf að því, til þess síð-
asta, að bæta jörðina á marg-
an hátt. Hann húsaði hana
prýðilega, bætti túnið mjög,
setti upp mikið af girðingum
o. fl. Og hann skilar henni nú
til þeirra, sem við henni kunna
að taka, ólíkri því á margan
hátt, sem hún áður var. Hann
fór aldrei geyst í þessar um-
bætur, frekar en annað, sem
hann fékkst við, en hann vann
að því stöðugt og með forsjá
og hyggindum, og varð því
mikið ágengt. Með honum er
því fallinn frá einn af beztu
bændum þessarar sveitar og
þessa héraðs.
En þegar við minnumst hans
hér heima, er það margt fleira
en störf hans að búskapnum
og fyrir þessa jörð, sem kem-
ur í hugann. — Hann og þau
hjónin urðu fyrir þeirri þung-
hæru sorg, að missa öll sín börn
ung. En þrátt fyrir það féll þó
uppeldisstarfið þeim ríkulega
í skaut. Sjö fósturbörn höfðu
alizt upp lijá þeim, og flest að
mestu leyti. Mér er, eins og að
líkum lætur, nokkuð kunnugt
um það, með hve mikilli ósér-
plægni og ástúð þau unnu að
þessu starfi. Mér er kunnugt
um talsvert af því, sem þau
hafa gert fyrir þau, bæði fyr
og síðar, og ég veit, að velferð
þeirra að öllu leyti lá þeim
eins mjög á hjarta eins og þótt
þau hefðu verið þeirra eigin
börn. Mér er þá líka vel kunn-
ugt um það, að þessi fóstur-
hörn harma nú lát Guðmund-
ar og missi hans, ekki síður en
þótt hann hefði verið þeirra
eiginlegi faðir. Sum þeirra
höfðu naumast af öðrum föð-
ur að segja. Þau hafa nú, á-
samt eiginkonu hins látna vin-
ar okkar, svo margs að sakna
og margs að minnast frá hin-
um liðnu sólskinsbjörtu sam-
verustundum. Og i nafni þeirra
vil eg þakka honum allt það
mikla og margvíslega, sem
hann hafði gert fyrir þessa ást-
vini sína, fyrir allan kærleika
hans og tryggð, og fyrir alla
umhugsun hans fyrir velferð
þeirra fyr og síðar. Og eg vil
minnast þeirra af fósturbörn-
unum, sem eru fjarverandi. Eg
veit, að þau hugsa hingað í dag'
með söknuði og harmi. Og jeg
veit, að þau hefðu viljað mik-
ið á sig leggja, til þess að geta
verið hér, en kringumstæð-
urnar, þessi erfiða árstið og
veðrátta, hefir gert það ókleift.
Þrátt fyrir það, þrátt fyrir fjar-
lægðina, veit ég, að við öll sam-
einumst i þalddátri minningu
yfir líkfjölum þessa merkis-
manns. Og ég veit, að það gera
raunar miklu fleiri en hans ná-
komnustu vandamenn. Hann
var vinsæll húsbóndi, og marg-
ir þeirra, sem hjá honum unnu,
báru jafnan til hans órjúfan-
lega vináttu. Og hér á heimil-
inu hans var oft gestkvæmt og
margir munu bera í brjósti sér
hugljúfar minningar frá þeim
stundum, er þeir áttu með hon-
um liér, og nutu gestrisni hans
og gleðilegra samfunda. -—
Það er sagt um Jón helga Ög-
mundsson, að jafnan þá er
hann heyrði um einhverja á-
gætismenn talað, þá hafi hann
mælt fram í og sagt: „Svo var
ísleifur biskup fóstri minn.
Hann var allra manna vænst-
ur, allra manna hyggnastur og
allra manna beztur.“ Og er
menn spurðu þá, hver hefði
getið ísleifs, þá svaraði hann:
„Þá kemur mér hann i hug, er
eg heyri góðs manns getið,
hann reyndi eg syo í öllum
hlutum.“
Ef til vill eru þetta falleg-
ustu eftirmælin, sem nokkur
maður hefir nokkru sinni feng-
ið. — Eg hygg nú, að þeim, sem
bezt þekktu Guðmund í Ási,
hversu vammlaus hann vildi
vera í öllum greinum, eg hygg,
að þeim muni fara á líka leið,
að þeim komi hann í hug, er
þeir heyra góðs manns getið.
Hann er nú horfinn okkur að
sýnilegri návist. Hans jarð-
neska starfi fyrir ástvini hans
og aðra, er nú lokið. Nú, við
sólhvörfin, stöndum við yfir
moldum hans. Það getur minnt
okkur á þau sólhvörf lífsins,
sem bíða okkar allra eftir
lengri eða skemmri tíma, og
það getur minnt okkur enn-
fremur á orð skáldsins, að
„þótt lækki sól og lýsi skammt,
ei lækkar drottins náð,
þótt vaxi nótt, ei villist samt
guðs vísdóms eilíft ráS.“
og á bak við hin myrku tjöld
dauðans býr lífsins fagra hvel.
Þar væntum við að sjá aftur
okkar látna, kæra vin.
Biðjum þvi drottinn að
blessa þessa hljóðu og kyrrlátu
kveðjustund, biðjum hann að
blessa okkur minningarnar um
hann, sem nú kveður heimilið
sitt. Þetta heimili var honum
kært, liér vildi hann vera, og
hér vildi hann dej^ja. Þa<5 hef-
ir nú orðið svo, fyr en flesta
varði. Við horfum saknandi
eftir honum og látum hlýjan
kærleiks- og þakkarhug
streyma til hans inn á svið ei-
lífðarinnar.
Drottinn blessi minningu
hans, nú og æfinlega, í hjörtum
okkar“.
NÚ er Guðmundur í Ási horf-
inn úr fylkingarbrjósti
Húnvetninga, þar sem hann um
langan aldur hefir staðið með
prýði.
Eg get ekki látið undir höf-
uð leggjast, að varpa fram
nokkrum kveðjuorðum og
minningar-, við fráfall hans.
Til þess hefi eg ríka ástæðu,
því egvar svo lánsamur, að eiga
hann að vini um 30 ára skeið
og vera samstarfsmaður hans
meira og minna, innan sveitar
og utan, yfir 20 ár. Og mér er
Ijúft aS minnast þess nú, að á
vináttu okkar, allan þennan
tíina, féll aldrei blettur eða
hrukka, enda finnst mér nú við
fráfall hans stærra skarð
liöggvið í hóp vina minna og
samstarfsmanna, en eg fyrir-
fram gerði mér grein fyrir að
orðið gæti við fráfall eins
manns.
Fyrir meira en fjórum íug-
um ára hóf Guðmundur bú-
skap sinn í Ási i Vatnsdal, og
bjó þar til dauðadags. Allan
þennan tíma hefir búskapur
lians staðið föstum fótum og
með hinum mesta myndarbrag.
Var hann jafnan einn af
stærstu og traustustu gjaldend-
um sveitarinnar. Vissulega á
eftirlifandi ekkja Guðmundar,
frú Sigurlaug Guðmundsdóttir
sinn fulla bróðurpart af þess-
ari prýðilegu afkomu.
Guðmundur var einn af þess-
um hóglátu umbótamönnum,
sem með gætni og án þess
nokkru sinni að reisa sér hurð-
arás um öxl, hélt sífellt áfram
á framþróunarbrautinni. Hina
fögru ‘og góðu bújörð sína, Ás,
bætti og prýddi hann mikið.
Hús öll reisti hann af nýju, og
bæj arhúsin, mjög í þeim stýl,
er eg hygg að henta muni ís-
lenzkum staSháttum til sveita.
Hann sléttaði tún sitt og færði
mikið út. Gerði margra kíló-
metra langar girðingar um tún
og beitiland o. fl. Vann Guð-
mundur sér traust, ekki aðeins
sem búhöldur og heimilisfaðir,
heldur einnig til forgöngu í
sveitarmálum, héraðsmálum og
þjóðmálum. Sat t. d. í hrepps-
nefnd yfir 20 ár, og' var lengi
oddviti nefndarinnar. Sýslu-
nefndarmaður var liann einn-
ig fjöldamörg ár, og fulltrúi
Húnvetninga á Alþingi í 19 ár.
Sleppi eg að gera að umtals-
efni þann merka þátt í æfi
hans og starfi, með því að það
mun gert af öðrum.
í félagsmálum var Guð-
mundur einnig mjög áberandi
maður. Hér skal þó aðeins
nefnt langt og gott starf hans
í þarfir samvinnumálanna.
Hann var einn af bestu við-
skipta- og' stuðningsmönnum
Kaupfélags Húnvetninga frá
1908, og átti sæti í stjórn þess
í 17 ár. Sat einnig oft á sam-
bandsfundum, sem fulltrúi fé-
lagsins. I þeim málum, sem
annarstaðar kom fram festa
hans og hagsýni. Á aðalfund-
um Kaupfélagsins sat hann
löngum í forsetastóli og minnist
eg frá þeim fundum margra
hnittilegra tilsvara hans, eink-
um ef deilur risu.
Ekkert samvinnufélag væri
á flæðiskeri statt, ef það ætti
marga menn innan sinna vé-
banda, líka Guðmundi i Ási að
félagslegum þroska og efnalegu
og' andlegu sjálfstæði.
Þegar Guðmundur í Ási var
á ferð um sveit sína eða hér-
að, sem oft var, einkum áður
en bílaöldin hófst, og fór mik-
inn á gæðingum sinum, þótti
hann hvarvetna aufúsugestur
og var oft um stund, eftir að
hann var farinn, rætt um hinn
góðmannlega, glaða og kurteisa
gest, og óskað, að hann bæri
sem oftast að garði. Og nálega
öll börn hændust fljótlega að
Guðmundi. Ekki ósjaldan voru
1—2 af þeim yngstu sezt á kné
hans innan skamms, þar sem
hann kom. Fátt sýnir betur en
einmitt þetta, hlýleik hans og
mannkosti.
En hvernig skapaði Guð-
mundur sér hið mikla traust,
er hann alstaðar naut, jafnvel
lijá andstæðingum sínum? Því
er fljótsvaraS; Guðmundur í
Ási brigðaði aldrei loforð sín
og allir vissu, að óheilindi og
því síður óheiðarleiki, voru
ekki til i fari hans. Hann varð
aldrei keyptur til nokkurs ó-
heiðarlegs verks. Hann var líka
manna samvinnuþýðastur, og
tranaði sér aldrei fram til
neins starfs. Eigi að síður fór
hann sinu fram, og gat ýtt frá
sér svo um munaði, ef á þurfti
að halda. Mér er um það kunn-
ugt, að eitt sinn var gerð til-
raun til að taka hann i „bónda-
beygju“ á stjórnmálasviðinu,
en þá snerist liann svo liart við,
að það var aldrei reynt aftur.
Guðmundur í Ási var einhver
bezti og glæsilegasti fulltrúi
hinnar eldri kynslóðar: gjörfu-
legur maður á velli, í útliti frið-
ur og höfðinglegur, háttprúð-
ur á mannfundum og manna
kurteisastur, glaðvær í sam-
kvæmum og i hópi kunningja,
einlægur en yfirlætislaus um-
bótamaður — lieilsteyptur
maður.
Þú varst mikill gæfumaður,
Guðmundur i Ási! Og við, sem
þekktum þig, skiljum hvers
vegna þú varst það —.
Vér Vatnsdælir og Húnvetn-
ingar allir, kveðjum þig nú og
þökkum æfistarf þitt!
Runólfur Björnsson.
GUÐMUNDUR i Ási gaf sig
fyrst að alþjóðarmálum,
er hann bauð sig fram til þings
1914. Hann hafði að vísu frá
því um aldamótin fylgst vel
með í sjálfstæðisbaráttu þjóð-
arinnar og stutt þá að málum,
er fyllstar kröfur gerðu um
fullveldi landsins, og studdi
jafnan kosningu sveitunga síns
Björns á Kornsá, sem var frá-
bærlega áhugasamur um þjóð-
mál og forgöngumaður héraðs-
ins um margt.
Er „Uppkastið“ fræga kom
fram, 1908, tókst að koma á
þing í Húnavatnssýslu, tveim
andstæðingum þess, Hálfdáni
prófasti og Birni á Kornsá, en
1911 féllu þeir fyrir Uppkasts-
mönnum, og er til nýrra Al-
þingiskosninga kom, 1914, vildi
hvorugur þeirra verða í kjöri
á ný.
Hjá okkur, mörgum Hún-
vetningum, var þá rík þrá eft-
ir því, að fá fullveldi landsins
viðurkent. Hafði enginn skýrt
þörfina á þvi betur en Guðm.
Hannesson próf., síðan Jón Sig-
urðsson leið. G. H. var bónda-
sonur liéðan úr héraðinu, og
mjög áhugasamur um landbún-
að. Stóð þvi hugur okkar
margra til hans, er velja skyldi
þingmann, enda þótt metnað-
ur okkar sé það mikill, að ut-
anhéraðs þingmenn viljum við
ógjarnan hafa, nema um sér-
staka nauðsyn og afburðamann
sé að ræða. Hitt var öllum í
hug'a, jafnframt að senda
traustan bónda úr héraðinu
með honum.
Við létum þvi fara fram eins
konar prófkosning, sumpart
bréflega, og sumpart á fundi
meðal helztu samherjanna í
allri sýslunni, sem þá var eitt
tvímenningskjördæmi. Kom þá
i ljós, að Guðm. í Ási hafði
mest fylgi áhugamannanna, en
G. H. næst. Urðu þeir þvi báð-
ir i kjöri og náðu kosningu um
vorið.
Guðm. H. féll við næstu
kosningar, 1916, en Guðm. í
Ási var þingmaður áfram, fyr-
ir alla sýsluna, til 1923, er
henni var skipt, og síðan fyrir
Austursýsluna til ’33. Hann
var því þingmaður rúm 19 ár
og sat á 22 þingum. Hefir hann
verið lengur þm. Húnv. en
nokkur maður annar. Næstan
þingaldur munu hafa átt: Þor-
leifur Jónsson frá Stóradal
(síðast póstmeistari i Rvík), 14
ár, og Þórarinn á Hjaltabakka,
13 ár, en 14 þing.
Guðm. í Ási átti jafnan vísa
kosning. Fall hans síðast kom
öllum óvænt, og stafaði nokk-
uð af því, að menn töldu hann
vissan og sóttu kosninguna ver
en ella, og svo hinu, að óvenju-
legum undirróðri var beitt^við
kosninguna, og jafnvel mjög
óvæntum áróðri utanhéraðs-
manns.
Þegar G. Ól. lagði út á þing-
mennskubrautina, gekk honum
hvorki til mannvirðingár- né
gróðavon. Hann var sæmilega
efnum búinn, eftir því sem um
bændur gerizt, og hafði gagn-
samt bú og g'óða síjórn á því,
og hirti ekkir um meiri fjár-
muni. Hann var þvi vel fjár-
hagslega sjálfstæður, og með
því sinni, að nota aldrei opin-
bera aðstöðu sina til fram-
dráttar fyrir sig persónulega.
Eru þelta frumkostir þing-
manns, og ætti fjárhagslegt
sjálfstæði jafnvel að vera blátt
áfram kjörgengisskilyrði. ■—
Hann var heldur ekki metorða-
gjarn; þvert á móti var hann
óframfærinn og jafnvel feim-
inn, svo að ýta þurfti honum
fram til opinberra starfa.
Það, sem dró hann til fram-
boðs, var eingöngu löngun hans
til að legg'ja lið áhugamálum
sínum; þau voru að fá fullveldi
landsins viðurkent, en einkum
landbúnaðarmál og hverskon-
ar umbætur í héraðinu.
Að þessum málum vildi hann
vinna fyrst og fremst. Að öðr-
um málum gaf hann sig minna,
hafði þó mikinn áhuga á fjár-
málum þjóðarinnar, og var
raunhygginn fjármálamaður,
en hitt voru lians aðaláhuga-
mál.