Framsókn : bændablað - samvinnublað - 23.01.1937, Qupperneq 4

FRAMSOKN
Heimspólitík.
Loks hefir farið svo að öll
stórveldin hafa farið að ræða
um styrjöldina á Spáni og
hvaða ráð mætti finna til þess
að stytta hana. Fyrst og fremst
vildu menn koma í veg fyrir
liinn mikla straum sjálfboða-
liða frá lilutlausum löndum til
Spánar. Nú var svo komið að
allverulegur hluti af lier beggja
málsaðila var lcominn frá er-
lendum ríkjum.
Frakkar og Bretar lögðu til
að allar þjóðir kæmu sér saman
um, að banna þegnum sínum að
fara til Spánar. Voru einlcum
frönsk hlöð ákveðin í því að
krefjast þessa. Enda liafa
Fralclcar mjög legið undir því
ámæli, að þeir liafi verið mjög
lilutdrægir í Spánarmálunum
og veitt Valenciastjórninni lið á
ýmsan hátt, og mun þeim nú
liafa þótt tími til kominn að
talca fyrir þann orðróm. En
þessum tillögum var tekið á
mismunandi hátt. Rússar neit-
uðu að samþykkja þær, vegna
þess að aðrar þjóðir myndu
ekki lilita þeim i reynd, jafnvel
þótt þær samþykktu þær opin-
berlega. ítalir og Þjóðverjar
hafa ekki gefið lirein svör, en
samt liefir það komið greini-
lega i ljós, að þessi ríki eru á
móti tillögunum, enda er það
ekki undarlegt, þar sem þau
hafa viðurkennt stjórn Francos,
og geta því ekki tekið slíkar
ákvarðanir nema i samráði við
hann.
Franco hefir sjálfur svarað
hlutleysisnefnd stórveldanna.
Segir hann að liann muni ekki
þola afskipti annara þjóða, og
að hann muni taka Madrid, en
það hafi dregist vegna þess, að
liann vilji ekki gereyðileggja
borgina, en það mundi hafa ver-
ið gert, ef hún liefði verið tekin
með áhlaupi. Lítil líkindi sýn-
ast því vera til þess að sam-
komulag náist um friðarsamn-
inga eða vopnalilé.
Útaf framúrskarandi vitlausu
símskeyti, sem liingað hefir
borist um liðstyrk stjórnanna í
Burgos og Valencia, skal þess
getið að samkvæmt opinberum
skýrslum spönsku stjórnarinn-
ar, var hinn fasti, vopnaði
styrkur spánslca hersins rétt áð-
ur en stríðið hófst 216.000
manns. Hér við hætast svo
80.000 nýliða, sem voru kvadd-
ir til lierþjónustu 1935—6. Allir
Spánverjar eru skyldir til þess
að mæta til herþjónustu, ef stríð
ber að liöndum, í 18 ár, 19—37
miðað við 1000 fermetra stór-
an garð:
Um 25 kg. kalksaltpéur,
— 25 — lcalíáburð 40%
— 50 — nitroplioska,
og svo um 3500 kg. sauðatað
eða annan búfjáráburð, ef
sauðatað er ekki til.
Eklci er betra að völcva mjög
oft þótt þurrkar gangi, en
vökva vel þegar vökvað er og
þá snemma að morgni. Of
blaut mold kælir j arðveginn og
tefur vöxtinn.
ára. Nú er sagt að almennt her-
boð hafi átt sér stað í Kataloníu
og víðar, og enda mun mikill
þorri vopnfærra manna í land-
inu taka þátt i stríðinu beinlín-
is eða óheinlinis. Sjóliermenn
Spánar voru 20.000. Það mun
mega telja að nú muni vera
liiátt á aðra miljón manna und-
ir vopnum i landinu, og senni-
lega miklu fleiri ef óreglulegir
liermenn eru taldir með, en af
þeim hefir jafnan verið til
gnægð á Spáni. — Við árslok
1935 voru hermenn af Mára-
kynstofni alls 9.184 og í útlend-
ingaherdeildinni voru 6.000
manns.
Sífelldar orustur liafa verið
háðar á Spáni síðustu dagana.
Sunnantil liafa uppreistarmenn
unnið allmikið á, en við Madrid
liefir þeim ekkert miðað áfram.
Ilinsvegar virðast þeir vera
farnir að fá yfirhöndina i Mið-
jarðarhafinu. Hafa skip þeirra
gert árásir á Barcelona og fleiri
borgir, en ekki virðist mikið
tjón hafa af því orðið.
Talsvert liefir borið á því upp
á síðkastið, að herskip uppreist-
armanna hafi stöðvað lcaupskip
lilutlausra þjóða. Hafa orðið all-
miklar málaflækjur út af þessu
milli þjóðanna, en alvarlegar af-
leiðingar hefir það enn ekki
haft, enda liefir flestum skip-
unum verið slept lausum aftur.
Mússólíni hefir nýlega sagt i
ræðu, að fasisminn væri hin
eina lífræna stjórnmálastefna
lieimsins. Þingræðisstjóm og
lýðræði væri dauðadæmt. —
Nú væri nýtt tímabil að hefjast
í mannkynssögunni og fornar
stjórnmálalegar hugsjónir að
líða undir lok. 1 viðtali við þýzk-
an blaðamann hefir Mússólíni
sagt, að Italir mundu aldrei
leyfa að kommúnistiskt rílci
verði stofnað á Spáni.
Mikið er talað um að Musso-
líni sé nú að gera hernaðarsam-
band við Þjóðverja, sem heint
sé stefnt gegn Frökkum. Hefir
þetta umtal mjög aukist síðustu
daga við það, að Göring ráð-
herra, næstvoldugasti maður
Þjóðverja er nú i heimsókn á
Ítalíu. Hann hefir lýst því yfir,
að þetta sé aðeins skemmtiför
og komi ekki við stjórnmálum,
en þó liefir hann farið á fund
Mússólíni og átt við liann langt
samtal. í ræðu er Göring hélt
til Þjóðverja i Róm sagði hann,
að hlutverk nútímans væri að
berjast gegn kommúnisma til
varnar lieimsmenningunni.
Sama daginn og Göring talaði
i Róm flutti Eden ræðu i Lon-
don. Sagði liann að framtið Ev-
rópu væri mest undir Þjóðverj-
um komin. Allur lieimurinn
mundi bjóða þá velkomna, ef
þeir tælcju aftur upp samvinnu
við aðrar þjóðir. En ef þeir og
ítalir halda áfram auknum her-
búnaði og stjórnmálalegri ein-
angrun, þá sé ekki annað fram-
undan í heiminum en kapp-
lilaup í vígbúnaði.
ítölsk blöð hafa tekið fremur
kuldalega undir ræðu Edens og
benda á, að hlægilegt sé að
ímynda sér að ítalir geti haft
samvinnu við Rússa. Þýzk blöð
taka í sama streng og segja, að
Þjóðverjar geti samið við allar
þjóðir nema Rússa. Ríki Evrópu
eru að skipa sér sem fastast í
tvö bandalög. Þjóðabandalagið
og þýzk-ítalska sambandið.
Friðurinn er undir því kominn,
livernig samvinnan tekst milli
þessara tveggja stóru banda-
laga.
Á Tíð og dreif.
Tilraunir með sykurrófnarækt.
1 sambandi vi‘S frásögn, Jóns N.
Jónassonar kennara um tilraun
hans til sykurrófnaræktar vill
blaðiS geta þess, aS því er kunn-
ugt um, aS Jón bóndi Rögnvalds-
son í FífilgerSi í EyjafirSi gerSi
einnig tilraun síSasta sumar til aS
rækta sykurrófur og fékk nokkra
uppskeru. En ekki er blaSinu
kunnugt um, aS rannsakaS hafi
veriS sykurmagn rófnanna.
NiSurlagiS af grein J. N. J. kem-
ur í næsta blaSi.
Hvílubrögðin í flatsæng socialista.
Eftir forstjóradeiluna viS síld-
arverksmiSjur rikisins á SiglufirSi
var tiltölulega hljótt og vært í
flatsæng socialista og hinna bæjar-
radikölu, allt fram yfir þing Al-
þýSuflokksins í haust.
Eftir AlþýSuflokksþingiS tók
aftur aS bera á nokkurri óværS í
sænginni um hríS, eins og vikiS
hefir veriS. aS hér í blaSinu nokk-
uS (48., 49. og 51 tbl. f. á.).
Ekki stóS sú óværS vonum leng-
ur og var komin á aftur sú þögli,
sem ber vott um tilhlýSileg hvílu-
brögS í hjónasæng.
Nú er enn farinn aS heyrast ó-
værSarkliSur úr sænginni, sem ber
vott um miSur gott samkomulag
í bili.
TilefniS er framhaldsrannsókn
á peningahvörfum, sem fyrir hafa
komiS í Landsbankanum.
Opinbert hefir mest kastast í
kekki á milli ritstjórnar AlþýSu-
blaSsins og formanns Framsókn-
arflokksins. Má sjá þess vottinn í
dagblöSum flokkanna. Hafa þar
gengiS á víxl lítilsvirSingar, brígsl
og hótanir. Hlutlausir aSilar marg-
ir hafa skemmt sér vel og kýmt
aö.
HvaS fariö hefir fram aS tjalda-
baki vita menn ekki.
Þess er þó aS vænta, aö þessar
væringar hafi þær einar afleiSing-
ar, aS skerpa kærleilcann þegar
næsta værSartímabil lcemur.
Húsmæðor!
Biðjtð ávalt nm
Freyju
snðnsókkuIaJii
Hyggið ferðafóik
sem kemur til Reykjavíkur og
þarf að kaupa matvörur, hrein-
Lætisvörur, sælgæti eða tóbak.
verzlar við
KAUPFÉLAG REYKJAVlKUR,
Kaupið
timbur, glugga, hurðir og Lista
hjá stærstu timburverzlun og
trésmiðju landsins. ---------
-------- Hvergi betra verð.
Kaupið gott efni og góða vinnu.
Þegar húsin fara að eidast, mun koma í ljós, að
það margborgar sig. —
Verziunin selur einnig sement,
saum, þakpappa, kross-spón,
Treetex og niðursöguð efni i
hrífuliausa, hrífusköft og orf.
Timburvepslunin
VÖLUNDUR H.F.
REYKJAVfK. Símnefni: Völundur.
Kngon nænda-
stéttari <nar.
Hvað segja konumar?
Fyrir stuttu var hér í blaöinu
(51. tbl. f. á.) varpaS fram þeirri
spurningu, hvaSa afstöðu sveita-
konurnar myndu hafa til þeirrar
félagslegu og hagsmunalegu kúg-
unar, sem stjórnmálasamtök soci-
alista í kaupstöSunum, hinna viö-
urkendu og dulbúnu (þ. e. hinna
bæjarradikölu) leitast nú viö aö
hneppa bændastétt landsins í,
bæði í orSi og verki.
Sem dæmi um stefnu og gerSir
socialismans til aS þjá og þjaka
bændastéttina var drepiS á þrjú
mál, sem þeir hafa veriS hjartan-
lega sammála um:
1. Kaupsamkeppnina um verka-
fólkiö.
2. GengisrániS og
3. JarSræktarlögin.
Þess var getiö til, aS skapgerS
og skörungslund kvenna myndi
þola ágengni socialismans verr, en
reynsla er fengin fyrir um marga
bændur.
ViS því var ekki búist, aS konur
tnyndu hefjast handa til aS gefa
opinberlega svar viS þessari
spurningu Framsóknar. Og því
skal heldur elcki haldiS fram, aS
svo hafi orSiS.
En einkennilegt er þaö, aS um
sama leyti sem blaðiö varpaði
fram þessari spurningu til kvenna,
þá er bóndakona norSur í SuSur-
Þingeyjarsýslu, aS velta þessu efni
í huga sér og snýr sér til blaösins
meS hugleiðingar sínar.
■Hér er átt viS hvöt þá til bænda
sem birtist í 1. tbl. Framsóknar
þ. á. frá húsfrú Hildi Baldvins-
dóttur á Klömrbum í ASalreykja-
dal.
Hún hefir valiS hiS bundna mál
til aö'setja fram slcoSun sína, þessi
þíngeyska bóndakona.
En hún fer eklci dult með skoS-
anir sínar og er ekki myrk í máli.
Henni þykir vafi á (sem dæmin
sanna) aS bændur meti rétt gildi
sitt og störf í þjóSfélaginu:
„Eitt þið tæpast ennþá kunnið:
Eigin verk að meta rétt“.
er hennar dómur.
Þá er hún ekki myrlc í máli um
þaS, hversu henni virSist hin ráS-
andi stjórnmálastefna búi að
bændastéttinni:
„Það er orðinn þjóðarkáttur
þér að skipa á snauðra bekk.
Þú færð launin: Þrældómshlekk,
hreysi fyrir hallarsali,
háð í orðavali.“
Og enn segir hún um mat vald-
hafanna á störfum bændastéttar-
innar:
„Þau eru talin lítil, létt“
Þá afstöSu margra bænda aS
ganga til fylgis og þjónustu viS
óréttlætiö og frelsisskerSingu
bændastéttarinnar, dæmir hún meö
þessum oröum:
„Þá er betra að búa að smáu,
en beygja kné að goði háu,
selja vilja verði lágu,
varpa hugsjón fyrir borð.“
í staS þess vill hún kveöa rang-
lætiS niöur með þessum oröum:
„Ranglætið í fjötra vefjist!"
— og yrSi betur aS áhrínsoröum.
í upphafi og niðurlagi kvæðis-
ins hvetur hún bændastéttina til
sjálfsstrausts, samtaka og dáS-
ríkra starfa.
Niöurlagsávarp hennar er þetta:
„RÖskir bændur! - Réttar krefjist!
| (Ranglætiö í fjötra vefjist!)
* Sameinaðir handa hefjist!
— Hér þarf skjótra ráða viö. —■
Standið allir hlið við hlið!
Sýnið drengskap, djörfung, festu!
— Dáð er fyrir mestu. —
Sannið ykkur syni landsins bestu.
Hér má kenna skapgerS og
slcörungsslund íslenskra kvenna
eftir frásögn fornrita vorra.
ÞaS kemur ekki niöur á bænd-
um einum, að bændastéttin sé und-
irokuS efnalega og félagslega. ÞaS'
kemur niður einnig á lconum
þeirra og börnum og öSru heima-
fólki. Því er þaS, aS konurnar
leggja hönd aS verki meS bænd-
um sínum (óháSum) til aS vernda
hag sinn og barna sinna.
Ábyrgðarmaður:
Jón Jónsson, Stóradal.
FÉLAGSPRENTSMIÐJAH