Fréttablaðið - 24.06.2019, Síða 9

FRETTABLADID.IS
SÖGUR AF PLÖTUM
– með Bubba Morthens
á frettabladid.is
– hlustaðu þegar þér hentar
Sögur af plötum er unnið í samstar
við:
Sögur af plötum er nýtt hlaðvarp
með Bubba Morthens á frettabladid.is.
Hægt er að hlusta á fyrsta þáttinn,
Ísbjörninn og Bítlarnir, á
frettabladid.is/hladvarp.
Sögur af plötum er unnið í
samstar  við Hagkaup.
Í fyrsta þætti rekur Bubbi söguna
af því hvernig hann leiddist út í
tónlist og lýsir aðdraganda plötunnar
ásamt gesti sínum, gítarleikaranum
Sigurgeiri Sigmundssyni.
Guðmundur
Steingrímsson
Í DAG
Ég þykist nokkuð viss um að í augum margra Íslendinga, ekki síst af eldri kynslóðinni,
sé fullveldi og sjálfstæði þjóðarinn-
ar það mikilvægasta sem Íslending-
ar hafa nokkurn tímann eignast.
Fyrir því var jú barist og mikilvægt
sé að Íslendingar glutri ekki niður
sjálfstæði sínu. Það þurfi að verja.
Ógnirnar séu hvarvetna.
Mín kynslóð, alin upp af fólki
sem tók þátt í því af innblásinni
hugsjón að byggja upp hið sjálf-
stæða þjóðfélag og auka velmegun
þess, varð ekki ósnortin af þessum
anda. Ég á minningar af sjálfum
mér á námsárum í samkvæmum
halda orðmargar ræður um mikil-
vægi þess að vera stoltur af því að
vera Íslendingur, yfir fólki sem átti
það alls ekki skilið. Ég hef staðið
hrærður við náttúruperlur þessa
lands — einu sinni með plastpoka
á hausnum einhverra hluta vegna
— og hrópað hvílík óskapleg gæfa
það er að vera Íslendingur og svo
framvegis. Ég á mína lopapeysu. Ég
borða mitt lamb. Ég spila á mína
harmóníku. Ég raula með í þjóð-
söngnum.
Skotgrafir umræðunnar
Ég held að hvert þjóðfélag sé
ákaflega mikið markað af sögu
sinni. Bandaríkjamenn deila
mikið um byssueign. Það kemur
okkur spánskt fyrir sjónir. Maður
sér þær deilur í öðru ljósi þegar
maður tekur með í reikninginn
að það er ekki nema 150 ár síðan
Villta vestrið var í algleymingi og
landnemar vörðu sig og sína með
byssum. Byssan hefur einhvers
konar þýðingu fyrir marga sem
búa í samfélagi sem þannig varð til.
Vonandi komast Bandaríkjamenn
einhvern tímann nógu langt frá
þeim veruleika til að geta endur-
skoðað samband sitt við morð-
vopn.
Hér á landi er sjálfstæðið ungt.
Umræðan um sjálfstæðið hefur
verið alltumlykjandi um árabil.
Sá sem vill ganga í ESB vill fórna
sjálfstæðinu. Sá sem er á móti því
vill verja sjálfstæðið. Sá sem vill
samþykkja orkupakkann er á móti
sjálfstæðinu. Sá sem vill hafna
honum er með því. Orðræðan
eftir hrun var haldin þessum ein-
kennum að stórum hluta. Uppgjör
þrotabúa og krafna voru séðar af
sjónarhóli sjálfstæðisins. Ásakanir
um að vilja fórna því spruttu upp í
kjölfar hinna ólíklegustu lagalegu
og efnahagslegu álitaefna. Þetta
gat orðið mjög þreytandi. Enda
stórkostleg einföldun. Ég held að
enginn Íslendingur vilji fórna sjálf-
stæðinu.
Tímabært að endurskoða
Það er orðið löngu tímabært að
þessi orðræða öll sé endurskoðuð
og samband þjóðarinnar við hið
mikilvæga sjálfstæði sé hugsað upp
á nýtt og merking hugtaksins skil-
greind af meiri dýpt, og ásökunum
um skort á sjálfstæðishugsjónum
hætt í kjölfarið. Sjálfstæðið er ekki
eins og hringurinn í Hringadrótt-
insögu. Þjóðin er ekki Gollum. Það
er ekki meiningin að við eigum að
hverfa inn í helli — eða út í móa
— með sjálfstæðið, hlúa að því
hvíslandi með sjálfum okkur —
„my precious“ — og hvæsa á hvern
þann sem nálgast okkur.
Sjálfstæðið er fengið. Við erum
sjálfstæð. Það er mikilvægt að allir
átti sig á þessu. Ég ætla að leyfa
mér að láta eftirfarandi flakka:
Baráttan fyrir sjálfstæðinu er ekki
mikilvægasta barátta dagsins í
dag. Það er vissulega mikilvægt
að passa upp á það og missa það
ekki, en önnur úrlausnarefni —
aðrar áhyggjur — hafa tekið við
og eru hundrað sinnum stærri.
Núna þarf þjóðin að fara að beina
sjónum sínum að þeim. Spurningin
sem þarf að liggja til grundvallar
umræðunni hér eftir er þessi:
Hvernig ætlum við, sem einmitt
sjálfstæð þjóð, að nýta krafta okkar
og þá möguleika sem sjálfstæðið
gefur okkur, til þess að láta gott af
okkur leiða? Hvernig ætlum við að
bæta heiminn? Hvernig ætlum við
að taka þátt í því að afstýra ógnar-
stórum hættum sem blasa við öllu
mannkyninu?
Margt er jú okkar
Það er ekki hægt að nálgast þetta
verkefni sem vænisjúkir sjálf-
stæðissinnar, sem sjá ógnir í hverju
horni við séríslenska hagsmuni.
Margt er kannski okkar. Kjötið
okkar, smjörið okkar, mjólkin
okkar, fossarnir okkar, fiskurinn
okkar, fjöllin okkar, orkan okkar.
Allt eru þetta ágætis hvísl fyrir
Gollum og margt er þetta vissulega
á ákveðinn hátt okkar, þótt arður-
inn af mörgu þessu sé ekki endilega
alveg okkar. Næsta skref hins
vegar, í því endurskilgreiningar-
verkefni sem hér er til umfjöllunar,
er að prófa að bæta orðinu „okkar“
fyrir aftan ótrúlega margt annað
í veröldinni sem er Íslendingum
ekki síður mikilvægt. Leyfum svo
þeirri uppgötun, sem við vonandi
gerum við þann orðaleik, að hafa
áhrif á hugsun okkar og atferli.
Jörðin okkar. Sólin okkar. Mann-
kynið okkar. Vísindin okkar. Við-
skiptin okkar. Menningin okkar.
Evrópa okkar. Friðurinn okkar.
Réttlætið okkar. Hafið okkar. And-
rúmsloftið okkar.
Í fyrstu útgáfu sjálfstæðisins,
sjálfstæði 1.0, varð Ísland þjóð. Í
næstu útgáfu verður hún að gerast
þjóð á meðal þjóða. Það er sjálf-
stæði 2.0.
Sjálfstæðið 2.0
Það var ánægjulegt að sjá í nið-urstöðum könnunar á viðhorfi fólks til utanríkisþjónustunn-
ar hversu margir telja jákvætt og
mikilvægt að Ísland hafi tekið sæti
í mannréttindaráði Sameinuðu
þjóðanna. Ekki síður er jákvætt að
sjá hversu margir telja að Ísland geti
með sinni málafylgju á þeim vett-
vangi haft raunveruleg áhrif.
Það er einmitt mitt mat einnig og
lá til grundvallar þeirri ákvörðun á
sínum tíma að Ísland byðist til að
taka sæti í ráðinu þegar sæti Banda-
ríkjanna þar losnaði með skömmum
fyrirvara fyrir rúmu ári síðan.
Nú fer í hönd 41. fundarlota mann-
réttindaráðsins í Genf, sú þriðja sem
Ísland tekur þátt í sem aðildarríki
þess. Jafnréttismál verða í forgrunni
að þessu sinni, þ.m.t. réttindi hin-
segin fólks. Fulltrúar Íslands munu
þar láta til sín taka með ýmsum
hætti, nú sem áður, og erum við stolt
af því að geta þannig lagt lóð á vogar-
skálarnar. Mannréttindi eru horn-
steinn utanríkisstefnunnar og það
hefur aldrei verið mikilvægara en nú
að standa vörð um þau.
Réttindi hinsegin fólks eru sér-
stakt áherslumál Íslands. Um það
vitnar til dæmis samþykkt Alþingis
í liðinni viku á framsækinni lög-
gjöf um kynrænt sjálfræði en með
henni skipar Ísland sér í fremstu
röð á alþjóðavísu hvað varðar rétt-
indi hinsegin fólks.
Á alþjóðavettvangi, og ekki síst
í mannréttindaráðinu, höfum við
einnig lagt mikla áherslu á að tala
fyrir auknum réttindum hinsegin
fólks. Hið sama á við um þróunar-
samvinnu en í nýrri skýrslu utanrík-
isráðuneytisins hefur verið mörkuð
sú stefna að allt starf Íslands í þró-
unarsamvinnu sé mannréttinda-
miðað. Ísland fylgist því sérstaklega
með stöðu mála hvað varðar réttindi
hinsegin fólks í samstarfsríkjum og
áhersluríkjum í þróunarsamvinnu.
Því miður er víða pottur brotinn.
Í einu af hverjum þremur ríkjum
heims teljast hinsegin sambönd
enn glæpur samkvæmt lögum. Víða
í Afríku og í Mið-Austurlöndum er
ástandið afar slæmt að þessu leyti.
Við munum ekki skirrast við að
benda á hvar skórinn kreppir. Hryll-
ingssögur af ofsóknum á hinsegin
fólki á Gaza-ströndinni, í Úganda
eða í Tsjetsjeníu láta engan ósnort-
inn. Það er skylda okkar að halda því
á lofti að mannréttindi eru algild,
eiga alltaf við og um alla.
Óhætt er að fullyrða að við höfum
látið verkin tala í mannréttindaráð-
inu að þessu leyti. Eftir því var til
dæmis tekið í reglubundinni alls-
herjarúttekt á stöðu mannréttinda-
mála í fjórtán aðildarríkjum SÞ í maí
að Ísland bar þar upp fleiri tilmæli er
vörðuðu LGBTI-réttindi en nokkurt
annað ríki. Raunar námu tilmæli
Íslands þar alls tíu prósentum þeirra
tilmæla sem fram komu um réttindi
hinsegin fólks.
Í fundarlotu mannréttindaráðsins
sem nú fer í hönd liggur fyrir skýrsla
frá sérstökum fulltrúa ráðsins um
réttindi hinsegin fólks. Fyrir ráðinu
liggur enn fremur ályktunartil-
laga um framlengingu starfsum-
boðs hans, en það þótti tíðindum
sæta þegar embættið var sett á með
ályktun frá mannréttindaráðinu
árið 2016. Líklegt er talið að mjótt
verði á munum þegar kemur að því
að greiða atkvæði um að framlengja
umboð skýrslugjafans og það segir
því miður sína sögu. Enn er mikið
verk að vinna.
Einmitt þess vegna hef ég nú
ákveðið að verja þrettán milljónum
króna sérstaklega til UN Free &
Equal, sérstaks verkefnis sem skrif-
stofa mannréttindafulltrúa Sam-
einuðu þjóðanna (OHCHR) heldur
utan um til að vinna að útbreiðslu
réttinda hinsegin fólks hvarvetna í
heiminum. Með fjárframlaginu og
áframhaldandi áherslu á réttindi
hinsegin fólks, bæði í mannréttinda-
ráðinu sem og í þróunarsamvinnu,
leggjum við okkar af mörkum til
að bæta hag hinsegin fólks og auka
virðingu fyrir réttindum þess.
Í þessum efnum sem öðrum skipt-
ir öllu að tala skýrt og skorinort og
án nokkurs undansláttar. Dropinn
holar á endanum steininn. Það
vitum við.
Réttindi hinsegin fólks eru
mannréttindi
Guðlaugur
Þór Þórðarson
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 9M Á N U D A G U R 2 4 . J Ú N Í 2 0 1 9
2
4
-0
6
-2
0
1
9
0
5
:2
8
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
0
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
3
4
4
-6
5
A
C
2
3
4
4
-6
4
7
0
2
3
4
4
-6
3
3
4
2
3
4
4
-6
1
F
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
4
0
s
_
2
3
_
6
_
2
0
1
9
C
M
Y
K