Þjóðólfur - 27.10.1941, Síða 3

Þ JÖÐÖLFUR
3
m
A lörnum vegi
Nokkru eftir að Mussolini hóf
innrás sína í Abessiníu forðum,
sagði vikublað í Köln eftirfar-
andi gamansögu: Til Rómaborg-
ar kom leynilegur erindreki frá
Haile Selassie keisara til þess að
kynna sér með hvaða kjörum
Mussolini vildi leyfa Haile Sel-
assie að halda keisaradæminu.
„Hann má gjarna halda því,“ var
svarið. „En Mussolini útnefiíir
alla ráðherra í Abessiníu, skipar
embættismenn og hefir yfir-
stjórn f jármála, hermála, dóms-
mála og verzlunar-, iðnaðar- og
samgöngumála. Haile Selassie
fær hins vegar að undirrita all-
ar tilskipanir Mussolinis og auk
þess fær hann lítilfjörlegan líf-
eyri.“ Þessu mótmælti erindrek-
inn „Enginn þjóðhöfðingi í
heimi getur gengið að slíkum
kostum sem þessum,“ sagði
hann. — „Jú,“ heyrðist sagt
með mildri rödd, „jú, ég.“ —
Það var Viktor Emanuel, sem
talaði.
Le Rire, París.
Honoré de Balzac vildi láta
líta svo út sem hann væri snjall
að ráða skapgerð manna og
hæfileika af rithönd þeirra, Einu
sinni kom kona nokkur með
skrifbók drengs og spurði Balzac
um álit hans á drengnum. Eftir
nákvæma athugun bókarinnar
spurði Balzac: „Eruð þér móðir
þessa drengs?“ Konan svaraði
því neitandi og kvaðst ekki einu
sinni vera skyld honum. „Þá vil
ég láta áht mitt í ljósi af fullri
hreinskilni,“ svaraði Balzac.
„Þessi drengur er hirðulaus og
líklega heimskur. Ég er hrædd-
ur um, að það verði aldrei mað-
ur úr honum.“
„Þetta er ein af skrifbókum
yðar sjálfs frá bernskuárun-
um,“ svaraði konan brosandi.
■ •■
Frúin: I síðustu viku þóttust
þér vera blindur. Nú þykist þér
vera heyrnarlaus. Hvaða skýr-
ingar viljið þér gefa á því?
Betlarinn: Ég fékk of mikið
af tölum, náðuga frú.
►W
v

fumiture
Creaiii;

Nú er það

ii
húsgagnagljái
sem húsmæðurnar
sækjast eftir.
Aðalumbodsmenn: BLÖNDAHL H.F.
>»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»»:♦»»»»:
♦
i
v
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
V
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
w
V
s
Boskinn biðill: Ég elska yður
svo heitt, að ég er reiðubúinn
til að láta lífið fyrir yður. Hún:
Hvenær ?
• • •
Rakaralærlingurinn: Má ég
raka þennan mann?
Meistarinn: Já, en passaðu
bara að skera þig ekki.
• •.
Unga frúin í símanum: Ég
bjó til mat í fyrsta skipti í gær.
Það heppnaðist prýðilega. —
Jón vill endilega fá stúlku.
• • ■
Ég fann að konan er bitrari
en dauðinn, því að hún er net og
hjarta hennar snara, hendur
hennar fjötrar. Sá, sem guði
þóknast, kemst undan henni, en
syndarinn verður fanginn af
henni. Sjá, þetta hefi ég fundiðf
segir prédikarinn, með því að
leggja eitt við annað til þess að
komast að hyggindum. Það, sem
ég hefi stöðugt leitað að, en ekki
fundið, það er þetta: Einn mann
af þúsundi hefi ég fundið, en
konu á meðal allra þessara hefi
ég ekki fundiö.
\ Prédikarinn.
Sá, sem veit, en veit ekki að
hann veit, er sofandi. Vektu
haim.
Sá, sem ekki veit, og veit að
hann ekki veit, er fáfróður.
Keundu honum.
Sá, sem ekki veit, og veit ekki
að hann veit ekki, er heimsk-
ingi. Sneiddu hjá honum.
Sá, sem veit, og veit að hann
veit, er vitur. Houum skaltu
fylgja til hins síðasta.
Arabiskir málshættir.
• o.
I sumum kvikmyudahúsmn í
Suður-Ameríku er hætt að sýna
kvikmyndirnar, ef sýningar-
gestum falla þær ekki í geð, og
jafnskjótt hafin sýning á öðr-
um í þeirra stað. Ef sýningar-
gestirnir óska að sjá endurtekn-
ingar á einstökum hlutum
myndarinnar, eru þeir sýndir
aftur og aftur þar til þeir hafa
fengið sig fullsadda af að horfa
á þá.
. •.
Til athugunar:
Konan hefir ávallt tilhneig-
ingu til að virða þann, sem
heimtar.
Priscilla Craven.
KAFBÁTSFOBHiGI
ImnlmAW/
Allir kannast við
þýzka kirkjuhöfð-
ingjann MARTIN
NIEMÖLLER —
manninn, sem stóð
í forustu þjóna
Krists í Þýzka-
landi fyrst eftir
valdatöku Hitlers
og gerðist eldheit-
ur „þjóðernis-
sinni“. — Átökin
milli hans og
þýzka nazismans
eru kunn alheimi
og enduðu þann
veg, að Niemöller,
glæsilegasta og
andríkasta kenni-
manni Þýzkalands
síðan Martin Luther var uppi, var varpað í fangelsi eftir að
hafa orðið fyrir heiftarlegum árásum „foringjans“.
Hitt mun tiltölulega fáum kunnugt, að Niemöller var
kafbátsforingi í síðasta stríði. Hann var þá einn hættuleg-
asti óvinur Bandamanna á höfunum, sökkti skipum, sem voru
þúsundir tonna að burðarmagni, allt frá hafnarmynni Alex-
andríu til stranda Englands og Ameríku og lenti í hinum
ótrúlegustu æfintýrum.
Það, sem gefur þessari bók fyrst og fremst gildi, er hin
bersögla en látlausa frásögn mikilmennisins, sem ekki þarf
á því að halda, að skreyta atburðina með ýkjum og stór-
yrðum eða bera þá inn í litað Ijós. Hann segir það eitt, sem
satt er og á þann hátt, að við vitum að það er satt. Engu
að síður er bókin spennandi og skemmtileg aflestrar eins og
æfintýri, og við lestur hennar eru menn margs vísari um lífið
í stríði — ekki aðeins því stríði, sem háð er með tundurskeyt-
um og flugvélasprengjum, heldur og því stríði, sem einstakl-
ingurinn heyir í baráttunni við sínar eigin tilfinningar.
Víkingsútgáfan
Gardastrœti 17
Það er auðvitað fullkomin
áhætta nú á tímum að ræða
þetta vandamál eins og ég geri
hér, því að einhver kynni að
stökka upp til handa og fóta og
hrópa: Hann er einræðissinni!
Hann er á móti lýðræðinu! Burt
með slíkan mann!
Hvers vegna hefur einræði
bolað burt hinu svokallaða lýð-
ræði meðal voldugra þjóða? Og
hvers vegna er það í hættu
statt í þeim löndum, þar sem það
enn heldur velli? Hvers vegna
vex skrifstofuvaldið svo óskap-
lega í Bandaríkjunum, að það
stofnar þessu lýðræði í full-
komna hættu, og það jafnvel
þótt lýðræðisskipulag Banda-
ríkjanna sé ekki gersamlega
sneitt ofurlitlu ívafi þjóðræðis?
Það er ekki mitt að svara þess-
um spurningum, en ég má
spyrja. Eigi þjóðirnar ekki
sérfræðinga, sem svarað geti
þessum spumingum fræðimann-
lega og með góðum rökum, eða
það sem er enn verra: vilji þær
ekki leggja eyrun að slíkum
svörum og skýringum, þá er
ekki von að vel fari. Eins lengi
og menn halda áfram að trúa
á eitt og annað í blindni, án þess
að leita að þeim lögmálum, sem
liggja til grundvallar fyrirbrigð-
unum, og það eins í heimi stjórn-
málanna, þá eru þeir í kvölum,
eins konar kvalastað, og ekkert
getur farið vel. Það er ekki nóg
að trúa á eitthvert stjórnskipu-
lag, menn verða að finna þau
lögmál, er liggja til grundvallar
farsælu og öruggu stjórnskipu-
lagi. Geta hugsandi menn stað-
ið andspænis því, sem nú gerist
í heiminum, án þess að gera upp
reikningana á ný, og leita að við-
unandi svörum við þessum
spurningum, sem hér voru sett-
ar fram.
Hvar mundi vöxtur þessa
skrifstofuvalds, sem aukizt hef-
ur á 140 árum 700 sinnum örar
en fólksfjölgunin, nema staðar?
Og er þá ekki vitlaust að segja
nema staðar, því að ekkert
stendur í stað. Auðvitað er hér
um tvennt að ræða: Annað
hvort yrði skrifstofuvaldið að
halda stöðugt áfram að vaxa,
eða ganga til þurrðar. Hvað gæti
orðið þess valdandi að það gengi
til þurrðar? Aðeins tvennt:
Bylting og einræði, eða viturleg
breyting á stjórnskipulagi lýð-
ræðisins, þannig að í staðinn
fyrir flokkseinræði og vaxandi
skrifstofuvald kæmi réttarvald
— þjóðræði. Það ætti að vera
hlutverk sérfróðra manna að
gera uppdráttinn að slíkri
stjórnskipun, en hún verður að
vera frábrugðin því sem nú er
að þessu leyti, að ekki sé að-
eins um drottinvald einstaks
flokks að ræða, sem með núgild-
andi beinu kosningafyrirkomu-
lagi hefir náð litlum meiri hluta,
heldur fari stjórn og æðsta lög-
gjafarvald með stjórn landsins
í umboði allrar þjóðarinnar,
þannig, að tryggður sé réttur
allra stétta og allra greina þjóð-
félagsins jafnt. Þar kemur þá
réttarvald í staðinn fyrir drott-
invald, þjóðræði og lýðfrelsi í
staðinn fyrir flokkseinræði, sem
kallað er lýðræði, og hvergi hef-
ur gefizt eða gefst nægilega vel,
því að annað hvort hefir það
hafnað í kúgun einræðisins, eða
þá í skrifstofuvaldi, sem stöð-
ugt vex þar til eitthvað óheilla-
vænlegt skeður.
Hve lengi gæti skrifstofuvald-
ið, til dæmis í Bandaríkjunum,
haldið áfram að vaxa með sama
hraða og síðan 1933? Þar til
þegnarnir neituðu að bera
skattakrossinn, sem það hlýtur
að leggja þeim á herðar, og þá
mundu þegnarnir gera uppreisn,
en byltingin setur alltaf á stofn
einræði. Þannig hlýtur tog-
streita flokkanna frá hægri til
vinstri og vinstri til hægri, eins
og hún fer fram í núgildandi
lýðræðisskipulagi, að vera blátt
áfram sjálfsmorðstilraun þessa
lýðræðis, eins konar Sturlunga-
aldar sundurlyndisfjandi, sem
spáir hverju því ríki, sem ekki
er sjálfu sér samþykkt, ófarn-
aðar. Þetta hlýtur þannig að
fara nema að í stjórnskipulag-
inu sé þriðji aðilinn, er geri hið
sama gagn þar sem hæstirétt-
ur gerir í réttarfari hverrar
þjóðar. Slíkt stjórnskipulag á
að vera mögulegt og verður að
finnast, ef ekki á að fara fram-
vegis fyrir þjóðunum, eins og
undanfarið.
Enginn búskapur gæti farið
vel, ef skipt væri algerlega um
ráðamenn hans annaðhvort ár,
til dæmis. Hið sama er að segja
um þjóðarbúskap, sem stöðugt
er háður örum og algerum um-
skiptum hinna stjórnandi
manna.
Með núgildandi kosningafyr-
irkomulagi einu og engu öðru,
veit hver flokkur það fyrir-
fram, er hann tekur við völdum,
að valdaferill hans getur orðið
mjög stuttur. Það liggur því í
hlutarins eðli, að hver flokkur
geri allt, er hann getur til þess
að tryggja sér völdin sem bezt,
og oftast gerir hann meira í
þessum efnum en hyggilegt er.
Þetta gefur andstöðuflokknum
betri höggstað á honum, og
verður þá oft það, sem átti að
treysta vald stjórnarflokksins,
einmitt til þess að veikja það
og flýta fyrir valdamissi flokks-
ins. Þegar svo hinn flokkurinn
tekur völdin í sínar hendur, fer
hann oftast nákvæmlega eins
að. Nú er það augljóst, að öll
þessi valdatogstreita, þessi við-
leitni hvaða flokks, sem með
völdin fer til þess að tryggja sér
þau sem bezt, hlýtur að gerast á
kostnað heildarinnar — þjóðar-
innar. Og þá komum vér aftur
að skrifstofuvaldinu ásamt öllu
þess kostnaðarsama kerfi,
skattabyrðum, óánægju og
hættunni, sem þessu fylgir og
áður hefir verið bent á.
Það er ekki nóg að segja, að
alþýðan sjálf fari með völdin og
láta þau svo vera í höndum ein-
hvers harðstjóra og kúgara. —
Það er heldur ekki neitt lýðræði
þar sem aðeins knappur meiri-
hluti fær ákveðnum flokki öll
völdin. Þetta er aðeins grímu-
klætt einræði, og svo er í þriðja
lagi hið ógrímuklædda einræði.
Hér höfum vér þrjár myndir
einræðis, en engin þeirra
leysir vandann. Öfgarnar eru
ekki lausnin. Það er hinn gullni
meðalvegur sem er lausnin.
Lausnin er ekki kapp og ofbeldi.
Það er aðeins vit og hyggni,
samfara kunnáttu, sem leyst
getur vandann og læknað hinn
sjúka mann.