Þjóðólfur - 23.03.1942, Blaðsíða 2

2
ÞJÓÐÓLFUR
I
Reykvíkingar
hafa mótmælt
Kosningahrinan í
Reykjavík er gengin um
garð. Frá úrslitunum er skýrt
á öðrum stað hér í blaðinu.
Allir hinir svonefndu ,ábyrgu’
flokkar, sem staðið hafa að
stjórn landsins síðan á önd-
verðu ári 1939, ganga úr bar-
daganum móðir og sárir. And-
stöðuflokkur ríkisstjórnarinn-
ar einn hrósar miklum sigri,
Undirbúningur þessara
kosninga var í, engu frábrugð-
in því, sem gerist, þegar flokk-
amir leiða saman hesta sína.
Það var að vísu einskonar
nýbreytni að heyra og lesa
þetta hressilega flokkarifildi
eftir hinn langa uppgeröar-
fagurgala um sátt og< sam-
lyndi á þessum alvarlegu
tímum. Framsóknarflokkurinn
og Sjálfstæðisflokkurinn urðu
reyndar að vega nokkuð um
öxl hvor gegn hinum vegna
stjómarsamvinnunnar og
vegna þeirra miklu pólitísku
kærleika, sem tekizt hafði með
formönnum þeirra- Að öðru
leyti var sótzt og varizt af
fullum flokkspólitískum fjand-
skap og óhlífisemi. Og ekki
bar á því, að röksemdir flokk-
anna frá í fyrra fyrir nauð-
syn kosningafrestunar yrðu
þeim að tunguhafti að þessu
sinni.
II.
Þessar bæjarstjórnarkosn-
ingar í höfuðstaðnum voru
um leið höfuðátök í stjórn-
málum landsins. Og úrslit
þeirra marka í ýmsum efnum
tímamót í landsmálum. Sjálf-
stæðisflokkurinn tapar nú í
fyrsta sinn meirihluta aöstöðu
sinni í bænum, enda þótt hann
haldi lafandi meirihluta íbæj-
arstjóm. — Framsóknarflokk-
urinn, sem hefir haft valda-
aðstöðu í landinu um 15 ára
skeið og sem var í þvílíkri
sókn 1930, að hann kom þá
tveimur mönnum í, bæjar-
stjórnina beið fullan ósigur og
á nú engan fulltrúa af 15 í
bæjarstjórninni. — Alþýðu-
flokkurinn, sem þóttist taka
sér sterka vígstöðu í þessum
kosningum, vann ekki á en
hélt tæplega sínu fyrra fylgi.
— Sósialistaflokkurinn, sem
hinir flokkarnir allir hafa ver-
ið að tosast við að koma
út fyrir þjóðfjélag'ið vann
glæsilegan sigur og hlýtur
stórum meira fylgi, en hann
á í raun og veru. Þangað,
yzt til vinstri, fellur straumur
atkvæðanna. Liggur í augum
uppi að þessi stefnuhvörf í
fylgi flokkanna í bænum ber
»ð skoða sem mótmæli bæjar-
búa gegn hinni ráðandi og
ríkjandi valdask'ipun í bæjar-
og landsmálum.
III.
Daginn eftir kosningamar
var að vísu engin forsíðugleði
í blöðum þeirra þriggja
flokka, sem urðu þannig van-
hluta fyrir sósíalistum aö
þessu sinni, En öll höfðu þau
skýringar á reiöum höndum.
En eins og venja er til leitast
flokkarnir viö i iengstu lög að
dyljast hins rétta um sinn eig-
in ófarnaö og kasta ryki í
augu kjósenoa, til þess að
blekkja þá og veiða í rökilækj-
ur smar. öjaifstæÖisíiOkKur-
nn kenmr um ódrengiiegum
rógi aiira -sinna keppinauta.
Framsóknaiflokkurinn áróöri
allra annara fiokka út af háu
veröi á landbúnaöarafuröun-
um o. s. frv. — Dýpri skýring-
ar eru látnar liggja í þagnar-
gildi.
IV. •
Fyrir því mun vera nokkuö
gömui reynsla, aö andstööu-
flokkar öreiganna þróast bezt
á krepputímum. Lífsbjörgin \
til næsta máls fyrir sig og
sína veröur hverjum manni
dýrmætari en allt annað, þeg-
ar í harðbakkana slær. En
eins og sjálfstæöisblöðin hafa
þegar uppgötvað, gerist sá
merkilegi hlutur þegar allir
hafa nóga vinnu, að atvinnu-
leysið hverfur! En um leið
hverfur tangarhaid örbirgðar-
innar af sálum mannanna og
þeir öðlast írelsi, til þess aö
votta hug sinn með atkvæði
sínu á kjördegi. A undanförn-
um kreppuárum hefur verið
kapphlaup milli flokkanna
um kjörfylgi þurfalinganna í
bænum og Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur oröiö þar hlut-
skarpastur, af því að hann
hefur haft ráð yfir náðar-
brauöi fátækratramíærslunn-
ar. Nú er viðhorfið breytt.
Vígi fátæktarinnar hefur ver-
ið rofið um stund, og er hér
einn þáttur í gengisleysi Sjálf-
stæðisflokksins í þessumkosn-
ingum.
Framsóknarflokkurinn mun
þó vera fjarstur því að skilja
sín skapadægur í þessum
kosningum. Meðan flokkurinn
var í vexti, átti hugsjónir,
umbótavilja í skipulagslegum
efnum og örugga forustu átti
hann erindi til bæjanna.
Fjöldi manna í bæjunum geta
ekki aðhylzt hin hóflausu
hagsmunaátök þeira aðilja,
sem standa þar öndverðir, en
eru hneigöir til hófsamlegra
úrlausna og málam'iðlunar.
Þessir meöalgöngumenn hafa
í raun réttri orðið úti hér í
Reykjavík, einkum nú á síð-
ustu árum, eftir að flokksfor-
usta þeirra Ólafs Thors og
Jónasar Jónssonar er oröin
ein og sameiginleg og eftir að
Framsóknarflokkurinn gerðist
einsýnn og kalkaður „agr-
ara“-flokkur, sem, á sér það
eitt markmiö, að halda dauða-
haldi í tvísýn völd. Þessvegna
veitir málaliðið eitt flokknum
brautargengi á kjördegi. Hin-
•ir sitja heima, skila auðu eða
votta mótmæli sín á enn ótví-
ræðari hátt.
V.
Auk þess sem kosningarnar
hafa þannig brugðið jjósi yfir
innri sjukdomsauðkenni flokk-
anna, eru þær umfram allt
annaö kröftug mótmæli gegn
valdasamtökum formanna
tveggja stærstu stjórnmála-
flokka landsins, Fylgismenn
þeirra hafa aldrei aö fullu get-
aö skilið hin pólitísku faöm-
lög þessara tveggja höfuöand-
stæöinga- Monnum misiíkar,
stórlega valdveiting þeirra í
fjárhags- og menningarmál-
um, útilokunartilburöir gagn-
vrart andstæðingum, ofbeldið
gagnvart þingmu, ofsóknir
gegn frjáisum iistum og bók-
menntum, fyrirlitning á við-
leitni hinnar gróandi æsku.
Frjálshuga íslendingar telja
allt þetta horfa til einræöis-
hneigðar, líta á þaö sem
hrörnunarmerki ellinnar í, þjóð
lífinu, sem er hætt að skilja
það, að hún hlýtur að þoka
íyrir nýjum gróðri og ástund-
ar það eitt, að kefja og bæla
undir sig allt Gg alla.
Af þessum ástæðum hefur
viðbragð manna í þessum
kosningum orðið svo hart og
ótvírætt. Þessvegna hafa menn
setið heima, skilað atkvæða-
seðli sínum auðum eöa skip-
að sér að þessu sinni þar í
fylkingu, sem mótmæli þeirra
yrðu sem ótvíræðust.
Ef svo hörmulega skyldi til
takast, að hin pólitíska heila-
vél þessara okkar virðulegu
landsfeðra sé um of stirðnuð,
til þess að þeir skilji þá bend-
ingu, sem þeim hefur verið
gefin í þessum kosningum,
þá mun þeim brátt veitast
önnur, sem þeir fá ekk'i mis-
skilið.
Kjósandi.
Auglýsid í
Þjóðólfi
y.NUR minn, hinn mikfi spámaSur
Esehíel, hefur snúið um háleist.
Hann er farinn úr þessari spilltu borg,
en ég má ekki segja, hvert hann fór, né
heldur hitt, hvaÖ hann hefur fyrir stafni^
Þetta eru sorgleg tíðindi. Rödd hans gell-\
ur ekki lengur eins og brunalúður í eyr-
um hinna andvaralausu, sem s\álma '
hálkustíg glötunarinnar, með orðtak freist-
inganna á vörunum og hugrenningar
syndanna dansandi berstrípaðar í þrota-
búi heilans. Vizþa hans mettar ekki leng-
ur hungur hins fróðleiksfúsa. Skáldskap-
ur hans huggar ekk* lengur hinn ham-
ingjusnauða. Heimspeki hans rennur ekki
í dag eins og lostœtt hunang um þurra
hugsanabrauðhleifa hins íhugula. Gleði-
boðskapur hans verður ekk guðspjall hins
trúhneigða um sinn.
,En Esekíel vinur minn /jemur aftur.
Og hann yfirgefur ekkí lœrisveinana eins
og afhjúpaður falsspámaður, sem flýr í
ofboði undan réttlátri refsingu hinna fyrri
áhangenda sinna. Hann skilur þá ekki
eftir í algerðu reiðileysi á hinu ótrygga
flœðiskeri margskonar konninga, því að
hann hefur beðið mig, vesalan smáspá-
manninn, að veita þeim nokkra andlega
aðhlynningu, meðan hann er fjarverandi.
X
Eg játa það hreinskHnislega, að ég fœrð-
ist lengi undan þessari vegtyllu, þar sem
óg gekk þess ekk* dulinn, að meistara-
sess vinar míns yrði Vandskipaður. Anda-
gift hans er eins og sífreyðandi gosbrunn-
ur, Andagift mín er áþekkust hiki hins
marghvekkta. Orðbragð hans er slungið
tignarhljómi þess, sem Valdið hefur. Orð-
bragð mitt er spunnið úr toga hins yfir-
ráðalausa. Rœða hans er þrungin innsœi
skáldsins, sem sér hruman öldung skffáa
úr einhverskonar vetrarhíði og heyrir
hann spjalla við gleraugnaköttinn á
Laugaveginum. Rœða mín er gœdd
remmu hins raunsœa manns, sem sér ekki
neinn öldung skAða úr nokkru vetrar-
híði og viðurkennir ekki tilveru híðisins
sem slíks, né heldur hlustar á heimspekí-
legar viðrœður framan við hina kurteisu
ásjónu gleraugnakattarins á Laugavegin-
um og efast jafnvel um, að þessháttar
viðrœður hafi nokkurntíma farið fram.
Þegar ég hugleiði þetta nánar, verður
mér Ijóst, hvílíkÞ munaðarleysingjar
lœrisveinar Esektels hljóta að verða, með-
an ég prédika fyrir þeim. Ég bý þá ekk
undir átveizlu neinna Ijúffengra gœzku-
sneiða, heldur píring og stjúpmóðurflís-
ar. En ég hef eitt mér til afbötunar: Inn-
an skamms kemur Esekíel aftur og gœðir
hinum hrjáðu lcerisveinum á púnsextrakti
anda síns, því að hann hefur aðeins snúið
um háleist í bili. Það friðar samvizku
mína og léttir úthlutun hins beiskct sakru~
mentis.
X
Eg vil strax taka það fram, að heim-
alningar EsekteL mega ekk1 vonast eftir
neinum uppbyggilegum heilrœðum frá
minni hálfu. Ég er andvígur öllum heil-
^rœðum. Ég hef ák^eðið að berjast gegn
. þeim með oddi og egg. Frá alda öðli hafa
allskonar sérvitringar og fábjánar setið
með sveittan skallann við heilrœðasmíði
handa mannkymnu, enda er það ekkert
smárœði, sem þeim hefur tekizt að
klambra saman. En hefur erfiði þeirra
borið nokkurn árangur? Eg neita því ein-
dregið. Ef það hefði borið einhvern ár-
angur, myndi mannkynið fyrir löngu vera
frelsað frá villu síns vegar, friðsœld og
hámenning myndi ríkja í heiminum, í
stað stríðs og djöfulœðis. Miku fremur
hafa þessi heilrœði gert ógagn, því að þau
eru nokkursk°nar vantraustsyfirlýsing a
einstaklinginn. Því miður er ekki hœgt að
banna mönnum að búa til heilrœði, en
það er hœgt að banna þeim að troða heil-
rœðunum upp á aðra. Þau eiga að Vera
einkamál og séreign einstakhngsins, því
að sá maður hefur ekki uppi verið á þess-
ari jörð, sem ekk* hefur haft meiri þörf
sjálfur fyrir heilrœði sín en aðrir.
X
Þá er ég ennfremur hatursmaður allra
spakmœla, með því að sannleiksgildi
þeirra er langoftast harla rýrt. ,,Brennt
barn forðast eldinn!“ Hvílík haugalýgi!
Drykkjwúturinn œlir veinandi og streng-
ir þess heit, um leið og hann veltur út af
í spýu sinni, að bragða ekk* áfengi fram-
ar. En jafnsl^jótt og hann hefur náð sér
aftur að mestu leyti, drekkur hann sig
fullan á ný. Þegar stríði er lokf<ð> lýsa
þjóðirnar hátíðlega yfir því, að slíkt at-
hœfi skuli aldrei endurtaka sig. En jafn-
skjótt og horlopinn er tekinn að hjaðna á
kverk þeirra, fara þœr að framleiða morð-
vélar og drápstól eins og ekkert hafi í
skorizt og bruna öskrandi á vígvellina fyrr
en varir.
Nei, vinir mínir og lœrisveinar. Heil-
rœði og spakmœli lœt ég ykkur ekki 1 té,
því að sérhvert heilrœði og spakmœh er
eins og svikið girni, sem saklaus laxveiði-
maður kaupir í einfeldni sinni, án þess
að hafa hugboð um, að girnið slitnar,
þegar á reynir. Ég er nefnilega þeirrar
skoðunar, að ókleift sé að frelsa mannkyn-
ið. Það verður að frelsa sig sjálft. Sömu-
íslenzkir spádómar
RIÐ 1919, ári síðar en lauk þeim ægilega
hildarleik, er menn gerðu sér vonir um að
verða myndi síðasta blóðbaðið á jörðunni, ritaði
dr. Helgi Péturs tvær greinar, sem fóru mjög í bág
við þá skoðun. Er þar af mikilli gerhygli bent
fram á veginn til þeirra atburða, sem gerzt hafa
nú á síðustu mánuðum austur á Kyrrahafi. —
Þjóðólfur gerir ráð fyrir, aö mönnum þyki ekki
með öllu ófróðlegt að kynnast hinum forspáu um-
mælurn dr. Helga og prentar því hér upp, meö
leyfi höfundarins, einn kafla úr bókinni Framný-
all og hluta úr öðrum. — Þá fer hér á eftir kafli, |
sem nefnist
Samtal um horfur
Þ. Hvernig heldurðu að fara
rnuni?
H. Það er auðveldara að
segja, hvernig fara mundi.
Það er ekki torvelt aö sjá,
að nú eru í undirbúningi
styrjaldir og drepsóttir stór-
kostlegri en áður hafa gengið
yfir, hvaö sem úr verður.
Þ. Heldurðu ekki, aö þessi
ósköp, sem yfir hafa gengið,
hafi gert menn svo leiða á*
ófriði, að það verð'i reynt af
meiri áhuga og meö meiri ár-
angri en áður, að koma í veg
íyrir styrjald'ir?
H. Eg sé ekki iieitt, sem
bendi til þess, að áhuginn
muni vei’öa minni en áöur.
Aldrei hefur dýrð hinna sigr-
andi hershöfðingja verið meii'i
en nú; taktu eftir, hvort sum-
um stjórnmálamönnunum
muni ekki þykja nóg um,
Aldrei hefur meira ver'ið tal-
að um hreystiverk, og munu
vera í ýmsum löndum margir
unglingar, sem mundu girn-
ast slíkar viötökur, sem kapp-
arnir hafa feng'iö, þeir, sem
heilir hafa komizt heim úr
manndrápshryðjunum- Og
aldrei hafa gróðamennirnir
grætt eins stórkostlega og í
þessari styrjöld. Mér vii'ðist
það annars dágóð bending
um það, hvers eðlis fjármála-
ástand mannfélagsins er, aö
á þessum manndrápa- og
meiðingatímum hafa aðalein-
kenni þess verið eins og und-
irstrikuö, komið glöggar í ljós
en áður.
Gyöingurinn hefur sigrað í
þessum ófriöi. Gyðingurinn
sem miljarðari og Gyöingurinn
sem mjög stjórnandi stjórn-
leysingi, bolsjevik; þaö eru
tveir þættir í sama vef. Taktu
eítir, hvernig Gyðingar vaða
uppi eftir þennan ófrið. Það
er dálítil bending um hvaö
þaö er í rauninni, sem er að
gerast.
Þ. Þú ert Gyðinga óvinur?
H. Nei; Því fer fjarri. Gyð-
ingar og fleiri Semítar eru 1
tölu þeirra manna, sem ég hef
miklar mætur á, og ég álít
allt mannætta- og þjóðernis-
hatur mjög fráleitt. Það er
einmitt þessi „infernala“ til-
hneiging til að hata og vilja
útrýma, sem verður aö stríða
á móti. En ég vil auðvitað
ekki, að Semítarn'ir eyðileggi
hina arisku framsókn. Og á
þeirri leið er verið. Það er