Þjóðólfur - 23.03.1942, Blaðsíða 4

Endurskoðun
lýðræðisxits
Niöurl.
ÞAÐ er ekki nema eðlilegt að
J. Þ. byggi allt skipulagið á
kosningarétti og almennum kosn-
ingum, úr því að hann fylgir lýð-
ræði. En þetta dregur m. a. þann
dilk á eftir sér, ef dæma má eftir
reynslunni í lýðræðislðndunum, að
pólitískir flokkar haldast í land-
inu með allri flokkastyrjöldinni,
einveldi meirihlutans og kúgun
minnihlutans. Kosningaskipulagið
borgar þeim flokki eða flokkum,
sem með einhverjum ráðum kom-
ast í meirihluta á þingi, gífur-
leg verðlaun: einskonar alveldi
yfir öllum og öllu, löggjöf og
eignum manna- Það keppir marg-
ur um minna, enda hefur aldrei
verið skortur á frambjóðendum.
Þá hefur og reynslan sýnt, að
flokkunum fjölgar sí og æ og
verður þá ókleift að mynda stjóm
nema með stuðningi tveggja
flokka eða fleiri, en allir vilja
þeir hafa nokkuð fyrir snúð sinn.
í Frakklandi og Þýzkalandi voru
flokkamir orðnir yfir 40 um
1930. Allt þetta og margt fleira
fylgir kosningum eins og skuggi
og er bein afleiðing af þeim.
Eg efast um, að úrræði J. Þ.
geti úr þessu bætt, þó að sum
kunni að vera til bóta. Það er
tæpast unnt að hafa svo strangt
eftirlit með kosningunum, að
kosningamútum og mjólkursölu-
lögum og allskonar brellum verði
ekki komið við. Þótt flokkafélög-
in væru' bönnuð, myndu þau lifa
góðu lífi í kyrrþeý og sækja á-
róðurinn fast, þótt starfshættir
þeirra breyttust. Sennilega væri
það til nokkurra bóta að þrengja
kosninga- og kjörgengisrétt, en
ekki myndi það valda neinni gjör-
breytingu, jafnvel þótt kjósendur
réðu sjálfir frambjóðendum, og að-
cins efnalega sjálfstæðir menn
væm kjörgengir. Flokkarnir
rnyndu ekki deyja ráðalausir. Að
svipta menn utan þjóðkirkjunnar
eða viðurkenndra kirkjufélaga
kosningarétti og kjörgengi, er
kynleg tillaga og lítt samrýman-
leg trúarbragðafrelsi Það myndi
ekki standa á því, að frambjóð-
endur gengju í kirkjufélag, en
hvort þeir yrðu kristnir fyrir
það, læt ég ósagt.
Það væri auðvitað æskilegt að
geta útrýmt „matarpólitíkinni”,
en því miður mun það verða erf-
itt. I þessu efni eru bæði kjós-
endur og þingmenn samsekir.
Mér virðist matarpólitíkin hafa
farið sívaxandi í lýðræðislöndun-
um.
Mér virðast skoðanir J. Þ.
byggjast að mestu leyti á því,
hverjum augum hann lítur á al-
menningsálitið og gildi þess. Um
það segir hann.
„Almenningsálitið er í eðli sínu
heilbrigð skynsemi en er þó hreyf-
anlegt til þroska eða vanþroska,
réttrar eða rangrar leiðar fyrir
leiðsluáhrif. En fái almenningsá-
litið að vera í friði og án trufl-
ana leiðtoganna, — sem vinna
fyrir sjálfa sig, — getur þa.ð
orðið voldugur dómstóll”.
Þetta er að því leyti rétt og
skarplega athugað, að tala má
um tvennskonar almenningsálit:
annað sprottið af eigin reynslu
og athugun fólksins, hitt af á-
róðri. Hafi það myndazt áróðurs-
laust og varði mál, sem almenn-
ingur skilur og þekkir til, fer
það oftast nærri sanni. Þannig
komust t. d. skilvindur, sauma-
vélar, sláttuvélar, útvarp .o fl. á
skömmum tíma í mikið álit og
flugu út. Þó fer því fjærri, að
er miðstöð verðbréfatíiðskiptanna
Sími 1710.
. OFNASMIÐJAN
l0, REYKJAVlK - ICIU»0
almenningsálitið dæmi ætið
hyggilega um nýjungarnar, og
þarf ekki annað en minna á
móðina í öllum hans myndum.
Aþeningar gerðu Arisides hinn
réttláta útlægan af því, að þeim
Ieiddist að heyra alla kalla hann
liinn réttláta”. Það er ekki nema
stundum sem slíkt almennings-
álit styðst við heilbrigða skyn-
semi. Og breytilegt er það.
Getur verið eitt í dag og annað
á morgun. Þá tekur það aðeins
til fárra mála, einkum þeirra,
er snerta eigin hagsmuni. Hér
á landi eru það aðeins örfáir
menn, sem hafa minnsta áhuga
á stjórnmálum, ef þau eru utan
og ofan flokkanna.
Almennisálitið, sem sprottið
er af áróðri, er venjulega lítið
annað en bergmál af einhverjum
,,leiðtoga”, venjulega þeim, sem
er „lygnastur og lægnastur” og
lofar mestu. Slíkt álit er búið
til eins og hver önnur vara og
gildi þess fer eftir foringjanum,
sem það er runnið frá, Aldrei
hefur það komið berar í ljós en
nú í ófriðnum, hversu blessað
fólkið með sína „heilbrigðu skyn-
semi” er teymt á eyrunum, jafn-
vel út í opinn dauðann.
Það mun sannast mála, að al-
menningsálitið verður ætíð óá-
reiðanlegur og dutlungafullur
dómstóll og fjarri því að vera
„guðs rödd”, en vafalaust hefur
allur áróðurinn orðið oft til stór-
tjóns. Það er því von, þótt J. Þ.
vilji losna við hann. Fyrsta, 5.v
6., 7. og 9. tillaga Jóns Þorbergs-
sonar ganga í þessa átt, en koma
líka að litlu gagni meðan kosninga
réttur, málfrelsi, ritfrelsi og sam-
komufrelsi er í landinu. Sé áróður
inn bannaður, breytist hann óðara
í leynilegan undirróður. Nær lægi
það að nema í burtu kosninga-
verðlaunin að nokkru eða öllu.
Það yrði þá lítið úr flokkunum
og öllum þeirra hjaðningavígum.
Annars má benda J. Þ. á, að
hvergi er áróðurinn meiri en í trú
málunum. Hann stendur látlaust
frá skírninni til grafarinnar.
Eftirtektarverð er 10. tillaga
J. Þ. , að kenna skuli félagsfræði
í öllum skólum. Flokksblöðin eiga
að minnsta kosti ekki að vera
ein um það, að fræða æskulýð-
inn um einföldustu pólitískar
hugsjónir og kenningar, hvað sé
frjálslynd eða íhaldsstefna, lýð-
ræði, sósíalismi, kommúnismi,
fasismi o. s. frv. Þó mun erfitt að
koma þessu á meðan flokksræði
drottnar, og viðbúið að það yrði
misnotað svo sem auðið væri.
Það eru svo fáir hér á landi.
sem hugsa sjálfstætt um þessi
mál og þora að segja álit sitt, að
J. Þ. á þakklæti skilið fyrir bækl-
inga sína. G. H.
Annáll — Innlent:
14. marz. Amerískur hervörður skýtur
Islending, Gunnar Einarsson, vélfræðing,
til bana á götuslóða milli Suðurlands-
brautar og Engjavegar, án þess að séð
verði, að Gunnar eða félagi hans, Magnús
Einarsson, brytu á neinn hátt gegn fyrir-
mælum varðmannsins.
15. marz. Fer fram kosning til bæjar-
stjórnar í Reykjavík. — Urslit urðu
þessi: A-listinn (Alþýðuflokkurinn)
hlaut 4212 atkv. og 3 menn kjörna. B-
listinn (Framsóknarflokkurinn) hlaut 1074
atkvæði og engan mann kjörinn. C-listinn
(Sósíalistaflokkurinn) hlaut 4358 atkvæði
og 4 menn kjörna. D-listinn (Sjálfstæðis-
flokkurinn) hlaut 9334 atkv. og 8 menn
kjörna. Auðir seðlar voru 289 og ógildir
52. — Kjörsókn var fremur léleg
19. marz. Dr. theol. Jóri Helgason bisk-
up andast að heimili sínu í Reykjavík
eftir stutta legu. — Bjarni Benediktsson
endurkosinn borgarstjóri í Reykjavík.
20. marz. Kemur út 1. hefti tímaritsins
Helgafell. Ritstjórar: Magnús Ásgeirsson
og Tómas Guðmundsson.
21. marz. Kemur á markað ný bók eftir
Sigurð Einarsson dósent, Kristin trú og
höfundur hennar.
augu við: Minnkandi fram-
leiðslu, hrörnun lífrænna at-
vinnuvega. En skattheimta og
klakahögg er ekki lausnin.
Það á að leggja málið fyrir
borgarana og skora á þá að
gera stórt átak til aö tryggja
íramtíð sína og niðja sinna
á íslandi. Ríkisvaldið á að
standa að baki þeirra og leit-
ast við að glæða athafnaþrá
og framfaraviðleitni einstakl-
inganna með hvatningum og
stuðningi.
Eftir kröfu útvarpsstjórans í Reykjavík og samkvæmt
urskurði, uppkveðnum í dag, verða lögtök látin fara fram
fyrir 'ógreiddum afnotagjöldum af útvarpi fyrir áriö 1941,
að átta dögum liðnum frá birtingu þessarar auglýsingar.
Lögmaðurinn í Reykjavík 20. marz 1942.
Björn Þórðarson*
Þrjú íythtæhu
Framhald af 1. síðu.
inu að veita margháttaðan
stuðning til framkvæmdanna.
Hlutafjárframlögin eiga aö
vera undanþegin skatti og
fyrirtækið skattfrjálst a. m. k.
einn áratug, enda greiði það
ekki hluthöfum sínum hærri
arö en svarar bankavöxtum
á hverjum tíma.
Ríkisvaldinu ber aö marka
leið'ir 1 þeim mikla vanda, sem
þjóðin verður nú að horfast í
Ný bók eftir Sigurð Einarsson dósent:
HMn Irf in Iðlunlir hennar
Þetta er mikil bók, sem höfundurinn hefur unnið lengi að. Skift-
ist hún í 3 aðalkafla og allmarga undirkafla.
I. Fagnaðarerindið: I. Prédikun Jesú. 2. Guðsríki. 3. Faðirinn
himneski. 4. Hjálpræði Guðs.
II. Drottinn Kristur: 1. Jesú frá Nasaret. 2. Messíasarvitund
Jesú. 3. Vér sjáum dýrð hans. 4. Dauði Jesú. 5. Upprisa
Jesú.
III. I gömul spor: 1. Til komi þitt ríki. 2. Hvers ber að geta.
Bó/jí'n er seld í s\innbandi.
Bókaverzlun Isafoldar.
Framleiðum
allskonar búsáhöld úr tré.
Vörur sendar um allt land gegn póstkröfu. —
Krístján Erlendsson
Sími 1944.
Póstbox 843. Skólatíörðustíg 10. Reykjatíík■
Hugsið fyrir
framtíðinni
Gjörið pantanir yðar nú þegar, fyrir sumarið, á SVEFNPOKUM
og TJÖLDUM frá
MAGNI
Þingholtsstrœti 23. Sími 1707.
Tilkynning
frá
SKRIFSTOFU LÖGREGLUSTJÓRA
Til viðbótar við það, sem áður hefur verið auglýst, tilkynn-
ist hér með, að vegabréf eru nú afgreidd til fólks, sem bjó
samkvæmt síðasta manntali við eftirtaldar götur:
Templarasund, Tjarnargötu, Thorvaldsensstræti, Traðar-
kotssund, Tryggvagötu, Túngötu, Tunguveg, Týsgötu, Unn-
arstíg, Urðarstíg, Vallarstræti, Vatnsstíg, Veltusund, Vestur-
götu Vegamótastíg, Veghúsastíg, Vesturvallagötu, Víðimel,
Vífilsgötu, Vitastíg, Vonarstræti, Þingholtsstræti, Þjórsár-
götu, Þormóðsstaðaveg, Þorragötu, Þórsgötu, Þrastargötu,
Þverholt Þverveg, Þvottalaugaveg, Ægisgötu og Öldugötu.
Lögreglustjórinn í Reykjatíík, 19. marz 1942.