Þjóðólfur - 01.10.1942, Blaðsíða 3

Þ'JÖÐÖLFUR
11 hhWwwmwi'w npniiiMa>ji»ito<i*i Irtumr ■■
3
Nýir sijórnhæiiir
BóK þessi, sem er tæpar 90
bls. að stærð, er ný komin
ut og tel ég hana eini merkustu
bók, sem út hefur komið hér á
landi um langan tima.
Höfundur gagnrýnir það stjórn-
skipulag, sem vér og fleiri þjóðir
hofum búið við undanfarið. Hann
leysir upp hina pólitísku þræði,
sýnir glðgt fram á orsakir og af-
leiðingar fyrirbrigðanna dregur
sínar ályktanlr með vísindaiegri
nákvæmni og bendir á leiðir, sem
virðast í senn einfaldar og örugg-
ar.
Mjög eftirtektarverð er grein-
ing höfundar í mismunandi þró-
unarsvið, sem beinast í jákvæða
eða neikvæða átt eftir því hvort
öflunum i þjjóðfélögunum er
beint til sam3tarís að settu
marki eða þeim er sundrað þann-
ig, að þau fara til spillis, Auk
þess, sem höfundur iýsir þessu
mjög greinilega gefur hann i línu-
riti yíirlit yíir jmð, hvernig póli-
tísku þjóðfélagsöílin verka.
Þungamiðjan í kenn.ingum höf-
undar er það, sem hann kallar
„þriðja-aðilalögmál” eða „odda-
liösreglu”. 1 stjómmálunum á
þetta að vera óhlutdrægur aðili,
sem íínnur úrlausnir málaánann-
ara hvata en þeirra, að gera það
sem réttast er og farsælast fyrir
þjóðina í heild, jafnframt því,
sem nauðsynlegt tillit er tekið til
hagsmuna. einstaklingsins, Þessu
má líkja við óhiutdrægan dómara,
sem fer með dómsvald í þágu
þjóðfélagsins. Hann stendur fyrir
utan deilur þær, sem hann á að
úrskuróa, hann er oddaliður í
þessum deilum,
Höfundur haliast að því, að
breyta Alþingi frá því sem nú er
í trvær algerlega aðskildar deildir
og ætti önnur þeirra, sem haxm
þá vill kalla þjóðdeild, að fara
með hlutverk. þriðja-aðilans, 1
raun og veru má segja, að hlut-
verk hans sé að beina pólitísku
öflunum inn á jákvæðar og líf-
rænar brautir og halda þeim þar.
Um þetta meginatriði leyfi ég
mér að láta hðfundin sjálfan tala
og vil því tilfæra hér orðrétt á
bls. 79—81 úr bókinni:
„Kjöri til lýðdeildarinnar
(Neðri deildar) má vera hagað
líkt og nú er- Þessi deild á að
vera málsvari hinna hhðstæðu
þjóðmálaaðila — einskonar mála-
færsludeild fyrir hagsmuni ein-
staklinga, landshjluta og atvinnu-
vega. Sú breyting gæti því komið
til greina að fækkað yrði kjör-
dæmaþingjnönnuan, en aftur settir
inn nokkrir fulltrúar helztu at-
vinnuvega.
Þjóðdeildin, — hiö mikilsverða
nýmæli hins nýja þingskipulags
— á að vera skipuð eingöngu full
trúum þjóðarheildaninnar eða
málsvörum samhagsmnna þjóðar-
innar. Og akulu þeir bnndnir eið-
svömu hlutleysi gagn'Wert öllum
sérhagsmunum hinna hliðstæðu
þjóðmálaajðila, sem þingmtenn lýð-
deildaEÍnnjar fai'a með umhoð fyr-
ir og kamið geta undir úrskurð
þjóðdeildlar, — Af þessu er þá
ljóst, að þóngið er orðið breytt
úr vettvaiogi tvihliða viðureignar
þar sem yald hins sterka ræður
Halldór Jónasson frá
Um endurreísn
úrslitum í þríhliða réttarstofnun,
þar sem þjóðdeildin, umboðshafi
þjóðarimiar kemur fram sem
þriðji aðili og sker úr eða jafnar
þau mál, sem lýðdeildin verður
ekki ásátt um, eða stöðvar þau,
sem fara í bága við lög, megin-
reglur eða hagsmuni þjóðarheild-
ar. Þessi breyting, þótt hún sýn-
ist ekki stór, nægir samt til þess
að gera þjóðina að húsbónda á
sínu heimili og halda þar uppi
reglu. Ríkið breytist úr valdríki,
sem á hverju augnabliki er ofur-
selt braski, spilamennsku, víkings-
hætti og samsærum í alfriðað
réfctarríki á gnmdvelli öryggis,
lýðfrelsis, mannræktar og þjóð-
ræktar — eftir því, sem efni þjóö
arinnar standa til.
Þá kemur að því, sem margir
telja mestan vandann, að skipa
þjóðdeildina þannig, og búa svo
um. hana, að hún verði í raun og
veru þjóðdeild en ekki þerna ein-
stakra hagsmuna og flokka. —
Hér verður því að haga kjörinu
þannig, að landið sé fyrst og
fremst eitt kjördæmi — og að
kosningar séu óbeinar. Með þvi
móti fiimur hver þingmaður sig
sem fulltrúa allrar þjóðariimar,
en ekki neins sérstaks parts af
henni. Af sömu ástæðu má heldur
ekki gera neina sérþekkingu að
skilyrði fyrir kjöri þjóðþings-
manna. Þótt slík þekking sé góð
í sjálfu sér, á reglan samt ekki
að vera sú, að deildin byggi ein-
göngu á eigin þekkingu, heldur
leiti jafnan álits færustu manna
í hverri grein, hvar sem þá er að
finna. — Eins skaðlegt eins og
það væri að einstakir þjóðþings-
menn fyndu sig skulda einhverj-
um landshluta eða sérhagsmuna-
flokki þingsæti sitt, eins nauðsyn-
legt er það, að þeir finni að þeir
beri ábyrgð gagnvart þeim al-
mennu öflum í. þjóðfélaginu, sem
hafa með opinber störf að gera,
og því helzt hafa vit á slíkum
málum. Þar af leiðandi virðist
einsætt að leggja veröi grundvöll-
inn undir þjóðkjörið hjá stjórn-
um hinna smærri heilda þjóðfé-
lagsins t. d. sveitar- og bæjar-
stjórnum, þannig að hver þessara
stjórna kjósi ákveðinn fjölda
kjörmanna, er síðan sé fækkað
með útdrætti eftir hlutkesti, til
þess að fyrirbyggja útreikning.
En að því búnu kjósi þeir kjör-
menn, sem eftir verða, þjóðþings-
mennina, sem óþarft sýnist að
séu fleiri en níu alls og kosnir t.
d. þrír saman þriðja hvert ár.
Væri þar með það tvennt unnið
— að rjúfa ekki samhengi deild-
arinnar en sjá þó fyrir heilbrigðri
endurnýjun hennar.
Með þessu fyrirkomulagi Al-
þingis væri íslenzkt þjóðríki full-
stofnað og komið á svo fastan
grundvöll, að það gæti sjálft tek-
ið við og haldið áfram endurbót-
um 4 skipulagi sínu og lagt
grundvöll að ýmsum umbótastefn
um til hagnýtingar hins mikla
þekkingarforöa, sem visindin og
tæknin ráða nú yfir, og sem ein-
lilítur virðíst til þess að takast
Eiðum:
þjóðríbis á Ísiandí
megi bráðlega að tryggja góða
aflromu allrar þjóðarinnar. —”.
* * *
Þjóðdeildin á bæði að hafa til-
lögurétt, úrskurðarvald og miðl-
unarvald um löggjafarmálefni og
ráðherrar að vera háðir henni.
Vitanlega getur verið álitamál
um ýms atriði, þegar til fram-
kvæmda kæmi, en hindranir ættu
engar að vera. Höfundur hefir
bent á leið, sem ég hygg að sé
rétt.
Nokkuð getur menning og
stjórnskipan sú, sem áður hefir
gilt, ráðið um, hversu breytingu
höfundar yrði bezt komið fyrir
hjá þjóð þeirri, sem um er að
ræða.
Breyting sú, sem höfundur vill
gera, er algerlega óháð því, hvort
konungur eða ríkisstjóri fer með
æðstu völd.
Það mætti ætla, að fjöldi
Islendinga væri fariiín að finna
sárt til þess, að nauðsyn bæri til
breytingar á stjómskipan vorri.
Þeir verða að gera sér ljóst, að
tímabundið kák svo sem „Þjóð-
stjórn” o. þ. h. er ekkert amiað
en léleg bót á gauðslitið hald-
laust fat. Það þarf að gera breyt-
ingu í grundvallaratriðum. —-
Lesið þessa bók og brjótið mál-
ið til mergjar.
Bók þessi á erindi til allra
þjóða, það ætti því að þýða hana
á enska tungu að mlnsta kosti
öll meginatriði hennar,
Eg er þess fullviss, að þeir 3em
finna eiga f r amtí ðar-skip u 1 ag
ríkja eftir ófrið þann, er nú
geysar, munu hafa gagn af hin-
um glöggu hugleiðingum höfund-
ar og ályktunum hans, en vér
ættum þó að verða fyrstir til að
meta bókina. Höfundur á miklar
þakkir skilið fyrir hana.
Reykjavík 28. sept. 1942.
J. ólafsson.
Skrifsofa Þjððveldismanna
er á Skðlavörðustíg 3
(miðhæð,) sími 4964.
Opið kl. 4—7.
Kjörskrá liggur frammi.
Upplýsingar um kosning-
arnar veittar.
Listi Þjððveldismanna er
E -listí,
oooooooo ooooooo oo
§ Ódýrar bækur
Ýmsar bækur til fróðleiks
,g skemmtunar.
Talsvert úrval af
skáMsögum,
BðkabOðin Klapparstig 17
(milli Hverfisg. og Lindarg.)
Hvað eru þeír að brugga?
Framhald af 1. síðu.
En mundi Ólafur Thors taka
þetta í málf Ólafi Thors á að
vera kunnugt um það, að sam-
band háns við Jónas hefur unn-
ið Sjálfstæðísflokknum meira
tjón en nokkuð annað, meira
tjón en Rauðku-hneykslið,
meira tjón en bílafarganið,
meira tjón en gerðadómurinn og
dýrtíðaröngþveitið. En þrátt
fyrir þetta hefur Ólafur ekki
fengizt til að hætta samneytinu
við Jónas.
Nú undir kosningarnar ræðst
Ólafur á Framsókn. En allir
veita því athygli að árásir hans
beinast þvínær einvörðungu
gegn Hermanni Jónassyni. Það
er kunnugt að Ólafur og trygg-
ustu fylgifiskar hans telja, að
Sjálfstæðisflokknum sé heppi-
legra að vinna með Framsókn
en hinurrí flokkunum, vegna
meiri skyldleika í skoðunum.
Það er vitað, að Framsóknar-
flokkurinn teflir annaðhvort
fram Hermanni eða Jónasi. Á
þinginu í sumar og gengu þeir
í skrokk á Hermanni hver af
öðrum, Ólafur, Bjarni Bene-
diktsson, Gísli Jónsson og Gísli
Sveinsson. Síðan hefur verið
fylgt sömu línu í Morgunblað-
inu. Það er unnið að því mark-
visst, að dæma Hermann úr
leiknum. Með því er verið að
gefa Jónasi tækifærið.
Ólafur Thors telur sig ekki
gæta hagsmuna eignastéttanna
í landinu, nema með því að
ganga í samvinnu við aðra
flokka. Hann hefur ekki ólík
sjónarmið og Bretar á dögum
Chamberlains, þegar ekki mátti
styggja Hitler, af því auðjöfr-
arnir brezku, ekki sízt blaða-
kóngarnir sögðu að það væri
„bad for trade“. Af þessum sök-
um fór Anthony Eden úr Cham-
berlains-stjórninni. Hann var
of andvígur nazistum. Ólafur
Thors telur ekki hagsmunum
stórgróðamannanna borgið með
því að lenda í stjórnarandstöðu.
Hann telur þeim ekki fullborgið
nema hann sé sjálfur í stjórn.
Mundu kommúnistar ganga í
stjórn með Ólafi? Nei, ekki
frekar en Jónasi. Mundi Al-
þýðuflokkurinn ganga í stjórn
með Ólafi án þátttöku kommún-
ista og Framsóknar? Nei.
Um leið og Hermann er
dæmdur úr leiknum er Jónas
sjálfkjörinn af hálfu Fram-
sóknar. Hann mundi hiklaust
ganga í stjórn með Ólafi, þó
báðum sósíalistaflokkunum
yrði haldið utan við. Ef Jónasi
og Ólafi tekst að halda flokk-
um sínum óklofnum geta þeir
myndað sterka meirihluta-
stjórn, svo þingræðinu heitt-
elskaða yrði fullnægt.
Það er nauðsynlegt að kjós-
endur geri sér, eftir föngum
grein fyrir því sem framund-
an er. Ég fyrir mitt leyti trúi
því fastlega, að það sé ekki ein-
ungis hngsanlegur möguleiki,
heldur full líkindi til þess að
Ólafur og Jónas rói að því öll-
um árum að ná höndum sam-
an um völdin eftir kosningam-
ar.
Drengurinn, sem ég gat um,
þekkti gestina á lygtinni. Hann
hefði ekki sannfærzt, þó honum
hefði verið sagt, að enginn hefði
komið. Ég finn ákveðna lygt af
ýmsu bruggi, sem unnið er að,
jafnvel þó að tjaldabaki sé. Ég
tel það skyldu mína að vara
menn við allri hlutdeild í fyrir-
ætlunum um stofnun óheil-
brigðasta stjórnarsamstarfs, er
þekkst hefur á íslandi.
Á. J.
Síldarnetaslöngur
Höfum fyrirliggjandi, síldarnetaslöngur fyrir
Faxaflóaveiði.
Sefán A. Pálsson & Co.
Varðarhúsinu. Sími 3244
Tollgæzlustörí
Nokkra unga menn vantar til tollskoðunar og ann-
arra tollgæzlustarfa. Þeir, sem vildu koma til greina
sem væntanlegir starfsmenn til þessara starfa, sendi
eiginhandar umsóknir til tollstjóraskrifstofunnar í
Hafnarstræti 5 í síðasta lagi 12. oktbr. þ. á. Umsóknun-
um skulu fylgja fæðingarvottorð, heilbrigðisvottorð,
Ijósmynd og meðmæli.
Aðeins þeir, sem eru yngri en 25 ára og hafa fulln-
aðarpróf frá verzlunarskóla eða hafa fengið aðra jafn-
góða menntun, koma til greina.
Fyrirspumum ekki svarað í síma.
Tollstjórinn í Reykjavlk, 28. septbr. 1942.