Þjóðólfur - 17.05.1943, Page 1

Útgefancli: MUNINN h.f.
Ritstjóri:
HALLDÓR JÓNASSON
Skrifstofa:
Laufósv. 4. Sími 2923. Póstb. 761.
— Þjóðólfur kemur út á hverj-
um mánudegi og aukablöð eftir
þörfum. Missirisverð kr. 12,00. í
lausasölu 35 aura.
Prentsmiðja Jóns Helgasonar
19. tölublað
Austrið eða vestrið
EIR eigast við um utanríkismálapólitík vora,
Stefán Jóhann í Alþýðublaðinu (6. og 12.
þ. m.) og Þjóðviljamenn.
Stefán heldur fram samvinnu og sambandi voru við
Norðurlönd og Vesturveldin, svo sem nú er og mun verða
ríkjandi stefna meðal Islendinga.
Leiðirnar austur
Á þessu korti sjást hinar fjórar leiðir austur yfir fjall, setn svo oft
er vim rætt. — Beinust og stytzt er Hellisheiðarleiðin. En eins og
menn muna, er ekki langt síðan veðurfarið var þannig, að brautin
á heiðinni lá oftast undir þykku lijarni meiri hluta vetrarins. Kamb-
arnir eru afleitt. vegarstæði á þessari leið. — Þrengslaleiðin, sem kom-
ið hefur til mála, gengur út úr aðalbrautinni skammt fyrir ofan Víf-
ilfell og er merkt með punktalínu þangað til hivn mætir Ölfusveg-
inum, sem liggur suðvestur frá Hveragerði. Margt mælir með, að
leggja veginn þessa leið, því að hv'xn er um 100 metrum lægri en
Hellisheiðin, og ætti ekki að leggjast þar á meiri snjór en svo að
auðvelt væri að hreinsa brautina. Þótt þessi leið sé nær 10 km lengri
en Hellisheiðarbrautin verður hiin varla neitt seinfamari né benzín-
frekari vegna þess livað hún verður greið. — Ölíku meira vit sýn-
ist að leggja fé í þessa braut.gegnum Þrengslin, heldur en að fleygja
því í hinn langa eyðimerkurveg austur af Krísuvík.
Nunu þeir skapa betra
9
Island?
Skemmdarstarf
TEKJUR verkamanna hafa
vaxi‘8 mjög oS krónutali
nú upp á síókastid, ekki síóur
en tekjur annarra þjóðfélags-
þegna. A8 langmestu leyti staf-
ar sú hœkkun af hinu óeólilega
og sjúka fjárhagslífi. En þó
hefur kaupgjald í landinu ver-
i8 síhœkkandi um mörg und-
anfarin ár, án þess að til kasta
hinna svokölluóu vísitölu liafi
komió.
Samtök verkamanna hafa
frá öndveróu verió nálega ein-
vöróungu helgiió baráttunni
fyrir hinum svonefndu „kjara-
bótum“, þ. e. hœkkun kaup-
gjalds og styltingu vinnudags-
ins. Fyrir því eru vissulega
talsveróar ástœöur. Vinnutími
var oft og tífium óhœfilega
langur, kaupgjald mjög mis-
jafnt og á stundum allmiklu
lœgra en sanngirni gœti talizt.
Hvort verhamannasamtökin
hafi svo ekki rnisst sjónar á
ýmsum öórum a'ökallandi
verkefnum, vegna „kjarabóta-
baráttunnar“, er annaö mál,
sem ef til vill veröur vikiö að
síöar. AS þessu sinni skal að-
eins vikiö lítiUega aS barátt-
unni fyrir hœrra kaupi og
styttri vinnudegi
Sú barátta á sér að verulegu
leyti eSlilegar rœtur, eins og
þegar hefur veriö sagt. En
hinu veröur ekki neitafi, að í
kjölfar hennar hafa siglt ýms-
ir miSur œskilegir hlutir.
Þannig má segja, að þdS hafi
nálega haldizt í hendur, að
vinnan vœri því verr úti látin
sem hún hefur veriö greidd
meö hcerra veröi, VINNU-
SVIKIN hafa gripiS um sig í
þvílíkum mœli, að beinn þjóö-
arvoöi stafar af. Nú á allra síð-
ustu tímum hafa gripiö hér
inn í utanaökomandi áhrif og
aukiö eldana að miklum mun.
Hin víötœka hernaSarvinna
hefur orðið stórvirkur og á-
hrifaríkur skóli í sviksamlegri
vinnu.
En hernaSarvinnan er engan
veginn eina orsökin til sívax-
andi vinnusvika. Hin skaS-
vœna forusta verkalýössamtak-
anna á hér mikinn hlut að
máli, Pólitískir œfintýramenn,
er lagt hafa hald á verka-
mannasatntökin sem tœki í
valdastreitu sinni og erind-
rekstri fyrir erlent stórveldi,
hafa markvisst unniö að því
að skapa þaö andrúmsloft, sem
vel hefur reynzt til vaxtar og
vi'ögangs vinnusvikunum. Þeir
hafa aldrei látiö undir höfuö
Frh. á 4. síðu.
En Þjóðviljamenn halda
fram sambandi við Rússland
og Sovétríkin.
★
Það sém rétt er að benda á
í þessu sambandi er það, að
líklega verðum vér ekki um
það spurðir, nema þá kannske
til málamynda, hvort vér vilj-
um halla oss til vesturs eða
austurs. Það verður ógerlegt
fyrir oss að fylgja öðrum að
•málum en þeim, sem annast
hervarnir landsins. Því að hér
verða hervarnir framvegis, og
þær verða framkvæmdar af
sterkari kröftum en vér getum
boðið fram.
Og það er ekki til neins að
dyljast þess lengur, að vér
hljótum sjálfir að óska þess að
vera í sterku varnarsambandi.
Samskouar stefnu munu og öll
heimsríkin telja sér nauðsyn-
legt að fylgja, svo að oss verð-
ur sízt um vandara en þeim.
— En hins er þó heldur ekki
að dyljast. að fullveldi allra
ríkja hlýtur að takmarkast við
það að vera háð sameiginlegri
hervarna samvinnu, á sama
Iiátt og að frelsi einstakling-
anna takmarkast við það að
vera þegnar í ríki.
★
Á því er nú geysilegur mun-
ur, hvort maður er þegn í þjóð-
ríki eða einræðisríki. Nákvæm-
Iega sarni munurinn er á því
fyrir smáríki að vera limur í
réttstefndu demókratísku
þjóðasambandi, þótt undir
sameiginlegri herstjórn sé —
eða að vera undirgefið ríkja-
iamsteypu, sem rekin er sam-
kvæmt stefnu einræðis og
landvinninga, sem og ráðandi
er á austurhveli jarðar.
Nú væri það reyndar barna-
skapur að halda, að jafnrétti
vort við aðrar þjóðir yrði al-
gerlega tryggt í sambandi við
Vestmenn.
Sannleikurinn er sá, að und-
ir austrænu völdunum yrði
jafnréttið líklega að því leyti
vissara, að öllu yrði stjórnað
með nokkuð jafnliarðri hendi
og með líku tillitsleysi til
hinna einstöku parta, svo sem
er alkunnugt einkenni hins
austræna hugsunarháttar og
stjórnfars. Þjóðleg menningar-
barátta vor mundi því finna
hér litla næringu, nema þá
helzt í sambandi við áhættu-
samar tilraunir til að losna úr
þessum tengslum.
★
Áhættan við sambandið
vestur á við verður al’tur á
móti mest undir oss sjálfum
komin — voru innra fjárhags-
lega sjálfstæði og því hvort vér
getum sjálfir virkjað auðlind-
ir landsins. — Eins og nú liorf-
ir, munum vér verða látnir al-
gerlega sjálfráðir um stjórn-
háttu vora fyrst um sinn. En
ef vér kjósmn að halda við
flokkræðið, mun það mjög
bráðlega leiða til þess sama,
sem livað eftir annað sýndi sig
á rnilli strxðanna, að vér gæt-
um ekki staðið í skilum. Vér
hlytum þá bráðlega eigi aðeins
að lenda undir einræðilegri
fjárhagsstjórn, heldur yrðum
vér að svara út árlegmn mil-
jónasköttum í eintóma vexti af
erlendum lánum og vanskila-
víxlum. Þetta rnundi halda oss
niðri og gera landið að ómerki-
legri selstöð einhvers erlends
auðhrings, á líkan hátt og far-
ið hefur fyrir svo mörgum Iýð-
ríkjmn á síðustu áratugum.
Þótt Vesturveldin séu mjög
frjálslynd í stjórnlegum efn-
um, þá eru þau það síður en
svo á fjárhagssviðinu og megn-
asta fyrirlitning í-íkjandi þar á
öllum ráðleysingjum, hvort
heldur eru einstaklingar eða
heilar þjóðir.
Ef vér því ætlum að halda oss
á álitlegu stigi atvinnumenn-
ingar og fjárhagslegs sjálfstæð-
is, þá höfum vér ekki um ann-
að að velja en að duga eða
drepast. Og þá komumst vér
alls ekki lijá því að taka upp
af sjálfsdáðum stjórnhæft,
starfhæft og heiðarlegt stjórn-
skipulag, sem vér sjálfir þor-
um að treysta og sem unnið
getur tiltrú annarra þjóða.
★
Nú vitum vér auðvitað ekki
hvaða stefnubreytingar kunna
að gerast í austri eða vestri
ÐLAÐ Ragnars í Smára hóf
** göngu sína 10. þ. m., undir
ritstjóm Árna frá Múla. Blaðið
nefnist „Island11, en kvað helzt
hafa átt að lieita „betra Island“. I
blaðinu birtist greinargerð eftir
ritstjórann, senx á að vera svar
við greinargerð útgáfustjórnar
Þjóðólfs í 16. tbl. þess blaðs. I
þeirri greinargerð var skýrt frá
orsök þess og aðdraganda, að
Árni gerðist meðritstjóri Þjóðólfs.
Sömuleiðis var greint frá ástæð-
um, er leiddu til þess, að hann lét
af ritstjórninni í vor. I greinar-
gerð sinni í „íslandi“ véfengir
Árni ekkert í greinargerð Þjóð-
ólfs, en kemur með játningu, er
virðist sanna fullkomlega þá of-
ríkishneigð Árna, sein m. a., gerði
hann óhæfan sem ritstjóra.
V
eftir stríðið. En eflaust verður
allstaðar stefnt að fullkomnari
stjórnháttum og auknu öryggi
á öllmn sviðuin. En þetta er
því aðeins fært, að einstakling-
ar og þjóðir leggi allt sitt fram.
Þótt vér eigum þess eflaust
lítinn ko§t að velja um sam-
bönd til austurs eða vesturs,
þá hlýtur hugur vor að bein-
ast frekar þangað, sem rneiri
líkur sjást til þess að vér fáum
að hugsa sjálfir og starfa á eig-
in ábyrgð, heldur en þangað,
sem vér eigum von á eintóm-
Árni segir í greinargerð sinni:
„Þegar ég tók við blaðinu í sept-
embermúnuði síðastliðnum, á
skildi ég inér að liafa alveg frjáls-
ar liendur um allt, sein í því birt-
ist, og var gengið að þessu um-
yrðalaust“.
Núverandi útgáfustjórn Þjóð-
ólfs bafði enga hugmynd um
þetta óheyrða einræðisskilyrði. Og
óhætt er að fullyrða, að enginn
meðal Þjóðveldismanna hefur um
þetta vitað, nema Ragnar Jóns-
son. En það hlýtur að vera hann,
sem samþykkt hefur skilyrðið, ef
að því hefur verið gengið, eins og
Árni segir.
Þessi játning varpar nýju ljósi
yfir þanii ágreining, sem reis og
hlaut óhjákvæmilega að rísa út af
ritstjórn Árna Jónssonar. Yfirlýs-
ingin bendir ótvírætt til að það
liafi verið samantekin ráð að fara
með blaðið sem einkafyrirtæki, og
þá sennilega fremur sem einkafyr-
irtæki Ragnars en Árna, því Ragn-
ar var atvinnuveitandinn, hinn
hjúið. Um leið skýrist. samspil
þessara tveggja manna til að ná
og tryggja að fullu og öllu um-
ráð sín yfir hinum ungu samtök-
uin Þjóðveldismanna. Það þótti
undarlegt, að Ragnar Jóns-
son studdi ávallt og varði allar til-
tektir Árna, hversu fráleitar og
ofríkiskenndár sem þær voru,
Þeir sóttu það mjög fast að Ámi
yrði formaður flokks Þjóðveldis-
manna og að ný stjórn væri kosin
á miðju starfsári. Þeir lögðust
á móti því, að gengið værí
Frh. á 4. síðu.