Vísbending - 10.08.2016, Blaðsíða 3

ISBENDING
Verðbólgan er 3%
Mynd 1: Breytingar á vísitölu neysluverðs á
12 mánaóa tímabili 2014-16
3.5%
3.0%
2.5%
2.0%
1.5%
10%
0.5%
0.0%
is
E
5 -
O JU
£
E
k- nj
2 -
Að undanfömu hefur mátt lesa um
það hve lítil verðbólgan sé hér á
landi. Sumir virðast telja að hún sé
nánast engin nú um smndir. Þetta er mikill
misskilningur. Um það má vissulega deila
hvernig mæla eigi verðbólguna og hvaða
liðir eigi að fara inn í vísitölumælingar.
A árum áður tíðkaðist það reglulega að
ákveðnir þættir væru teknir út út vísitölunni
af stjórnvöldum, rétt eins og verðbólgan
minnkaði við það. Stöku sinnum hafa
stjórnir lækkað einstaka liði einu sinni og
neytendur hafa þannig fengið tímabundna
kjarabót, en í sjálfu sér hefur hin undir-
liggjandi verðbólga ekki minnkað við það.
Þetta er svipað og þegar sjúklingum var á
árum áður tekið blóð sem lækning við ýms-
um kvillum. Óþægindin minnkuðu tíma-
bundið, en sjúkdómurinn var ólæknaður.
Mælingin sjálf
Á mynd 1 má sjá verðbólguna eins og hún
er mæld miðað við vísitölu neysluverðs.
Eins og sjá má hefur hún verið lítil á ís-
lenskan mælikvarða allt tímabilið, lengst af
milli 1,0 og 2,5%. Stefnan núna er niður á
við. Almenningur getur vel við unað því að
laun hafa hækkað mikið á sama tíma og al-
mennt verðlag hefur ekki hækkað meira en
raun ber vitni. Kaupmáttur hefur aukist og
ætla mætti að með það væri almenn ánægja.
Gallinn á gjöf Njarðar er að verðlagi er
haldið niður af innfluttum vörum meðan
innlent verðlag hækkar meira. Skýringin
er tvíþætt: Gengi íslensku krónunnar hefúr
hækkað og erlent verðlag er mjög stöðugt.
Sérstaklega hefur verð á olíu lækkað frá því
sem það var hæst og helst lágt. Einhver kynni
að spyrja: Skiptir þetta máli? Er ekki sama
hvaðan gott kemur? Skoðum það betur.
Hættan viö gengisstyrkingu
Þorsteinn Víglundsson, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins, skrifaði í
Fréttablaðið um hættuna sem fylgir því að
gengisstyrking haldi verðbólgunni niðri:
„Gengi krónunnar hefúr styrkst
um 23% frá árslokum 2012. Svigrúm
var til gengisstyrkingar en þessi hraða
gengisstyrking undanfarið ár er farin að
valda útflutningsfýrirtækjum verulegum
skaða. Landið verður mun dýrara heim
að sækja og það fást mun færri krónur
fýrir útfluttar afurðir. Á sama tíma þurfa
fýrirtækin að kljást við hærri launakostnað
og vexti. Þetta eru ekki góð vaxtarskilyrði
fýrir sprota á sviði útflutningsgreina. Það
vitum við af fýrri reynslu.
2014
Heimild: Hagstofa íslands
Verðstöðugleiki er afar mikilvægur
fýrir hagkerfið. Miklar launahækkanir
undangenginna missera juku mjög á
verðbólguhættuna en til þessa hefur verðlag
þó haldist stöðugt. Það skýrist einkum af
hækkandi gengi, lækkandi hrávöruverði og
hagræðingu í rekstri fýrirtækja. Stóraukinn
vaxtamunur við údönd á sinn þátt í
mikilli styrkingu gengisins líkt og á fýrri
þenslutímabilum. ...
Það er stórvarasamt að grafa svona
undan útflutningsatvinnuvegunum enn
og aftur. Mikill uppgangur þessara greina
er meginástæða þess hversu heilbrigðara
hagkerfið er á alla helstu mælikvarða
samanborið við þensluárin 2005 - 2007.
Þá var barist við verðbólguna með sömu
ráðum og nú. Breitt var yfir undirliggjandi
verðbólguþrýsting með gengisstyrkingu sem
til lengri tíma reyndist algerlega ósjálfbær.
Þegar gengið brast gaus verðbólgan fram og
jók enn á aðlögunarvanda hagkerfisins."
Þarna kemst Þorsteinn að kjarna
málsins. Verðbólgan er í raun falin með
styrkingu gengis án þess að tekið sé á hinni
undarliggjandi verðbólgu. Á sama tíma
veikjast íslenskar samkeppnisgreinar, sem
keppa við erlendar vörur sem lækka í verði
á sama tíma og launakostnaður innanlands
eykst.
Hér er verðbólga
Þeir þættir sem mynda
neysluverðsvísitöluna hafa hækkað mjög
mismikið undanfarin ár. Á mynd 2 sjást
fimm mismunandi þættir sem mynda
2015 2016
verðbólgumælingar. Tveir þættir skera sig
úr. Annars vegar hefur húsnæði hækkað
mjög mikið í verði eða 6 til 8% allan
tímann og hins vegar hefur verðlag á
innfluttum vörum lækkað allan þennan
tíma. Ástæðurnar fýrir hækkun húsnæðis
eru væntanlega einkum þrjár: Einhvers
konar „leiðrétting" vegna mikillar lækkunar
á árunum í kringum hrun þegar eftirspurn
minnkaði mikið. I öðru lagi er framboð á
húsnæði ekki nóg og því er jafnvægi ekki
náð. Loks hefur mikið húsnæði farið úr
einkanotkun yfir í útleigu fýrir údenda
ferðamenn.
Þrír þættir fýlgjast svo miklu meira að:
Búvörur, aðrar innlendar vörur og opinber
þjónusta. Á kjörtímabilinu hafa búvörur
hækkað um 9%, aðrar innlendar vörur 7%
og opinber þjónusta um 12%. Húsnæði
hefur hækkað um 22% en innfluttar vör-
ur hafa lækkað um 8%. Það er ekki mjög
langt síðan slíkar tölur hefðu ekki þótt til-
tökumál. Vandinn nú er að á sama tíma er
sáralítil verðbólga í helstu samkeppnislönd-
um við Island. Þegar verð hækkar meira
innanlands en utan er það að öðru jöfnu
ávísun á lægra gengi, ekki hærra. Viðvörun
framkvæmdastjóra SA er einmitt á þá lund
að þetta gerðist árin fýrir hrun.
Góðar fréttir og slæmar
Jákvæðu fréttírnar frá sjónarhóli
samfélagsins eru þær að í stöðu sem þessari
er eina vörn fýrirtækjanna að hagræða, þ.e.
framleiða meira eða jafnmikið með minni
framh á bls. 4
VÍSBENDING 27 TBl. 2016 3