Samtökin '78 - Sjónarhorn - 15.08.1993, Síða 5

SJÓNARHORN
5
Af innri og ytri
hindrunum
eftir Lönu Kolbrúnu Eddudóttur
Þegar ég, nýkjörin forkona í annað
sinn, settist niður í sumarleyfinu
og lét hugann reika var ég hreint
ekki viss um hvaða hjartans mál
ættu erindi til lesenda Sjónar-
horns. Eitt leiddi þó af öðru og ég
ákvað að byrja skrifin á hugleið-
ingu um það hvílíkt happ slagurinn
um tvíkynhneigð var fyrir Sam-
tökin 78. Ekki svo að skilja að mér
hafi þótt úrslit orrustunnar að öllu
leyti góð. Hins vegar höfum við öll
þörf fyrir að brýna vopnin öðru
hverju og burtséð frá því hvernig
þessi fyrsta lota í stríðinu fór, er ég
þess fullviss að við höfum gott af
því að tala um kynhneigð, okkar
eigin og annarra. Enda er öll mál-
efnaleg umræða af hinu góða, hún
kemur okkur til að skoða gaum-
gæfilega í innstu hugskotin í stað
þess að líða hugsunarlaust með
straumnum. Stóra spumingin er
auðvitað hvort samkynhneigðir og
tvíkynhneigðir eigi einhverja
samleið í réttindabaráttu sinni.
Sjálf held ég að við séum ekki búin
að bíta úr kynhneigðarnálinni og
hvet til áframhaldandi umræðu á
þeim vettvangi. Við ættum
kannski að leggja eins og einn fé-
lagsfund næsta vetrar undir
„sexúalpólitískar" umræður með
bæði innanfélags og utanaðkom-
andi fyrirlesurum, það gæti orðið
skemmtilegt!
Stolt eða skemmtana-
sjúk?
Slagurinn um tví-tví var happ að
því leyti að hann vakti félagsmenn
af Þyrnirósarsvefni og til umhugs-
Um síðustu áramót tók Petrína Ás-
geirsdóttir félagsráðgjafi til starfa
á Borgarspítalanum sem sérlegur
félagsráðgjafi allra þeirra sem
hafa smitast af HIV. Skrifstofa
hennar er á gangi A7, og síminn er
91-696682 (bein lína). Einnig er
hægt að ná sambandi við hana
gegnum skiptiborð í síma 696600.
Símatími Petrínu er milli kl. 10-11
á morgnana en hægt er að ná sam-
bandi við hana flesta daga milli kl.
8-14.
Petrína hlaut menntun sína í
Noregi en hefur undanfarin þrett-
án ár starfað hér á landi og er því
margreynd á vettvangi félagsráð-
gjafar. Hún hefur unnið sem fé-
lagsráðgjafi meðal alkohólista,
unglinga, og á vegum öldrunar-
deildar Reykjavíkurborgar. Á
Borgarspítalanum aðstoðar hún
HlV-jákvæða og aðstandendur
þeirra og er ævinlega fús til að
ræða við fólk sem vill fara í
unar um hvert við ætlum okkur og
til hvers er barist. Eða er ekkert
barist? ÞvíhéltMagnúsSkarphéð-
insson fram í skeleggri ræðu á síð-
asta aðalfundi. „Þetta er skemmti-
félag,“ sagði hann og það er alveg
satt. Stór hluti af starfi Samtak-
anna 78 er að halda úti opnu húsi,
bókasafni og dansleikjum og allt
þetta má vissulega telja til
skemmtana. En við getum einung-
is barist kröftuglega út á við ef inn-
viðir félagsins eru sterkir og þá
styrkjum við með samveru í hinu
innra félagsstarfi. Þegarvið eigum
saman góða stund treystum við
vinabönd og kynnumst nýju fólki á
okkar vettvangi. Undirbúningur
hátíða félagsins, bæði lítilla og
stórra, virkjar krafta fólks og
kveikir í því áhuga fyrir áfram-
haldandi starfi innan félagsins. Á
þann hátt tengist fólk félaginu sínu
og getur lagt sitt lóð á vogarskál-
arnar. Bókasafnið er til dæmis
ómetanlegur dýrgripur og sann-
kallað hjarta félagsins. Ekki að-
eins vegna fjársjóðanna sem þar
eru geymdir á prenti, heldur líka
vegna þess að þar er gott að koma
og bókasafnið er griðastaður
þeirra sem eru að stíga sín fyrstu,
og oftast nær erfiðu skref í átt til
sjálfsvirðingar og betra lífs.
Við getum flest verið sammála
um að langtímamarkmið Samtak-
anna 78, og væntanlega allra
lesbía og homma, er að vinna lífs-
stíl okkar sess og viðurkenningu í
samfélaginu. Ekki misskilja mig
þegar ég tala um lífsstfl - ég er ekki
að meina að samkynhneigð sé
sjálfvalin eða áunnin. Eg á bara við
að við getum valið um það að lifa
mótefnamælingu en þarf hug-
hreystingu og aðstoð til þess. HIV-
smitaðir sem sótt hafa stuðning til
Petrínu láta mjög vel af aðstoð-
inni. Sjónarhom hvetur alla þá
sem sækjast eftir andlegum og fé-
lagslegum stuðningi í glímunni
við veiruna að mæla sér mót við
Petrínu í góðu tómi.
í lygi og ósátt við okkar innstu til-
finningar eða koma út úr skápnum
og velja okkur eigin lífsstfl, jafn-
vel þó hann stangist algjörlega á
við þær fyrirmyndir sem er haldið
að okkur í uppeldinu. Ef vel er á
málum haldið er það mikið gæfu-
spor að taka skrefið stóra, viður-
kenna sínar innstu tilfinningar og
heimta líf á eigin forsendum. Það
er innra með hverjum og einum
sem mesta baráttan fer fram og
sterkasta vopn okkar í réttinda-
baráttunni erum við sjálf, stolt og
með sjálfsvirðinguna í lagi.
Örvkynja hvað?
Þegar undirbúningur 27. júní há-
tíðarinnar stóð sem hæst, var
nokkur umræða um hvort endur-
vekja ætti orðið „hýr“ og sýndist
nú sitt hverjum. Þá rifjuðust upp
fyrir mér skoðanaskipti okkar við
Morgunblaðið og lesendur þess
síðastliðinn vetur. Við þurfum að
vera vel á verði ef við ætlum ekki
að vera „kynvillt“, „kynhverf“ eða
jafnvel „örvkynja“ í munni al-
mennings um ókomna framtíð.
Bestu orðin eða hugtökin sem ís-
lensk tunga á til í dag eru lesbía,
hommi og samkynhneigð. Kostur-
inn við orðin lesbía og hommi er sá
að þar erum við ekki skilgreind á
grunni kynhneigðar. Eg hef hins
vegar oft velt því fyrir mér hvaða
skilning fólk leggur í hugtökin
lesbía og hommi. Þýða þau ein-
ungis að viðkomandi er samkyn-
hneigður eða lýsa þau lífsstfl?
Verður samkynhneigð kona að les-
bíu þegar hún kemur út úr skápn-
um, en ekki fyrr?
Við þurfum alltént að vinna
orðunum lesbía, hommi og sam-
kynhneigð hljómgrunn í íslensku
en Islensk málnefnd er lítt plægður
akur og þar mætti taka til hendinni,
útrýma ljótum orðskrípum og
finna upp fleiri góð og nothæf orð.
Að fenginni reynslu vil ég benda á
að það er ekki eins erfitt og fólk
gæti haldið að koma nýjum orðum
inn í íslensku. Þar geta útvarps- og
sjónvarpsstöðvarnar haft geysi-
lega mikil áhrif. Við lifum á öld
fjölmiðlanna, fátt er sterkara en
sjónvarpið og útvarpið og við get-
um nú glaðst yfir því að áralangri
málfarsbaráttu við auglýsinga-
deild rfldsútvarpsins er lokið.
Auglýsingar sem byrja á orðunum
„lesbíur - hommar“ heyrðust á
báðum rásum útvarpsins í vor og
birtust einnig í skjáauglýsingum
sjónvarpsins. Þarmeð virðist loks-
ins vera fengin formleg blessun
yfir orðið „lesbía“, en það stóð
lengi vel í málfarspótintátum
landsins. Öðruvísi mér áður brá!
Eyðni eða alnæmi
Og áfram verður móðurmálið mér
að umhugsunarefni. Við skulum
ætla að Páll Bergþórsson hafi
Félagsráðgjafi HIV-
jákvæðra á Borgarspítala
meint vel þegar hann íslenskaði
AIDS svo óheppilega með orðinu
„eyðni“. Nægir fordómar fylgja
sjúkdómnum þó að nafngiftin
varpi ekki enn frekari skugga á
hann. Áreiðanlegar heimildir
herma að dagskipunin til prófarka-
lesara á dagblaðinu DV sé sú að
nota alltaf orðið „eyðni" og aldrei
„alnæmi“. Hvaða hvatir liggja þar
að baki er ekki gott að segja, en
allir vita hvaða afstöðu ónefndur
ritstjóri DV hefur gagnvart lesbí-
um og hommum. Eg geri það að
tillögu minni að við tökum hönd-
um saman um útrýma notkun orðs-
ins „eyðni“ og segjum og skrifum
þess í stað „alnæmi“.
Listgyðjur og sögu-
skrif
Erþörf á markvissri kennslu í sögu
og menningu lesbía og homma?
Mér finnst ótrúlegt að það skuli
vera til félagar í Samtökunum 78
sem kannast ekki við nafn Roberts
Mapplethorpe eða halda að
Radclyffe Hall sé næsta hús við
Buckinghamhöll! En það er auð-
vitað í takt við aðra sögukunnáttu
Islendinga af yngri kynslóðinni
sem þekkja ekki annan Jón Sig-
urðsson en nýja seðlabankastjór-
ann.
Gleymum því ekki að við lesb-
íur og hommar eigum okkur
menningu og sögu og við þurfum
að standa vörð um sérstöðu okkar
og sérkenni. Eitt af skrefunum á
þeirri braut er að taka saman sögu
lesbía og homma á Islandi, sögu
sem var löngu hafin þegar Sam-
tökin 78 voru stofnuð. Vonandi
berum við gæfu til þess að finna
krafta til söguritunar áður en öldin
er á enda. Og Samtökin 78 snúast
ekki bara um réttindabaráttu og
skemmtanir. Öllum hlýtur að vera
ljóst að hlutur lesbía og homma í
listsköpun þjóðanna er miklu
stærri en sem nemur hlutfalli okk-
ar í mannhafinu. Með einfaldri
liðskönnun í vina- og kunningja-
hópnum fann ég myndhöggvara,
málara, myndbandagerðarmenn
og konur, ljósmyndara, rithöf-
unda, ljóðskáld og tónlistarfólk.
Þetta er engin tilviljun - það eru
mörg okkar sem þjóna listgyðj-
unni, en hvemig stendur á því og
hvenær megum við búast við list-
sýningar undir formerkjum lesbía
og homma?
Hvenær linnir felu-
leiknum?
Ég leyfi mér blákalt að halda því
fram að það sé þjóðhagslega hag-
kvæmt að lesbíur og hommar
þessa lands komi úr felum. Trúlega
bjargast mannslíf á hverju ári með
starfi Samtakanna 78, og þegar
það er haft í huga eru það ekki
miklar upphæðir sem ríki og borg
reiða af hendi til starfsins. Sú stað-
reynd að Samtökin 78 fá þó árleg-
an styrk, sýnirað yfirvöldhafa ein-
hverja hugmynd hversu mikilvægt
starf félagsins er. Sem dæmi má
nefna að blaðið sem þú ert að lesa
núna er fjármagnað að mestu leyti
með útgáfustyrk frá Reykjavíkur-
borg.
Það að „koma út“ er lífstíðar-
verkefni. Fyrsta og stærsta skrefið
er að sættast við tilfinningamar og
„koma út“ gagnvart sjálfum sér. Þá
fylgja vinir, systkini, foreldrar,
skóli og vinnustaður á eftir. Þetta
eru svo sem engin ný sannindi og
ég væri nú ekki að skrifa um þetta
sérstaklega ef ég hefði ekki komist
í merkilega bók í sumarleyfinu.
Samtíðarmenn heitir hún og þar
kennir ýmissa grasa.
Mörg kunnugleg andlit lesbía
og homma brostu við mér á síðum
bókarinnar en við nánari lestur
fann ég einungis tvo homma sem
höfðu kjark til þess að skrá maka af
sama kyni. Hinir hommarnir og
lesbíurnar völdu að láta eins og
þau lifðu einlífi eða skráðu jafnvel
maka af gagnstæðu kyni! Til
hvers? Getum við búist við því að
þjóðfélagið virði lífsstíl lesbía og
homma ef við getum ekki sagt
sannleikann í einföldu uppsláttar-
riti?
Við verðum að horfast í augu
við það að okkur verður ekkert
ágengt í baráttunni nema að ryðja
fyrst úr vegi öllum hindrunum
innra með okkur sjálfum.
Ljósmynd HRA