Samtökin '78 - Sjónarhorn - 15.08.1993, Qupperneq 13

SJÓNARHORN
13
UE5W»
OG
[HOWEMAR
ÍRU »
I ÍM.LUM
I STETTUWJ
síðastliðinn. Engin viðleitni hefur
verið af hálfu stjórna S 78 til að
skrá sögu félagsins og er þeirri til-
lögu hér með komið á framfæri til
sagnfræðinema sem kjörið við-
fangsefni í ritgerð. Þar sem ég er
aðalhvatamaðurinn að stofnun S
7 8 þykir mér rétt að greina frá ýms-
um atriðum um stofnun þeirra,
svona rétt til að upplýsa núverandi
stjóm og þá sem áhuga kynnu að
hafa á málinu.
„Ekkert helvítis félag
til að fá mér drátt“
Höfundur greinarinnar hóf þessa
baráttu með frægu viðtali sem tek-
ið var á sjálfan kvenréttindadaginn
19. júní 1975 (gat ekki verið betri
dagur til verksins fyrst engin karl-
réttindadagur er til) og birtist um
haustið sama ár, (svo baráttan nær
reyndar átján ár aftur í tímann).
Viðbrögðin urðu gífurleg, mér
hefur oft fundist eins og ég hafi
kveikt ljós í heimi þar sem áður
ríkti algjört myrkur og menn skipt-
ust í tvo misstóra hópa þar sem
annar þeirra (sá stærri) vildi
slökkva ljósið þegar í stað og það
með ofbeldi, en hinn (sá minni)
þrjóskaðist við og stóð vörð um
þessa ljóstým. Að lokum varð ég
að flýja land vegna ofsókna í ýms-
um myndum svo sem sífelldra
símahótana, margvíslegra árása á
götum úti og beinna hótana um líf-
lát af hálfu manna sem vom síðar
fangelsaðir í tengslum við hvarf
tveggja manna sem aldrei hafa
fundist og þar á ég við Geirfinns-
málið svokallaða. Við Islendingar
eigum ljóta sögu um ofsóknir og
ofbeldi í garð samkynhneigðra og
það var ekki að ástæðulausu að
greinarhöfundi fannst meira en
nóg komið af slíku og samþykkti
að nota sér aðstöðu sína sem
þekktur tónlistarmaður og leikari
til að hefja baráttuna gegn sinnu-
leysi, vanþekkingu, reiði og ótta
sem ríkti bæði hjá samkynhneigðu
fólki og gagnkynhneigðu.
Seinna kom ég hingað til lands
í september 1977, en í millitíðinni
hafði sjálfsbjargarviðleitni ís-
lenskra homma leitt til þess að þeir
höfðu fengið sér pósthólf til að
komast í snertingu við umheiminn
undir nafninu lceland Hospitality,
en innan þeirra veggja var ekki um
neitt pólitískt starf að ræða, heldur
umræðugmndvöll og nokkurs
konar vegvísi fyrir þá samkyn-
hneigðu ferðamenn sem komu
hingað. En Samtökin 1978 voru
formlega stofnuð með lófaklappi
rúmlega tuttugu karlmanna
fimmtudagskvöldið 11. maí 1978
klukkan 22.20 á heimili mínu í
Sólheimum. Og segir það sína
sögu að ég hafði nær stanslaust
unnið að þessu máli frá því í sept-
ember 1977 og hvatt menn til dáða
og útskýrt fyrir þeim í hverju það
væri fólgið að við stofnuðum bar-
áttufélag, ekki aðeins gegn ríkj-
andi viðhorfum, heldurog ekki síst
til að efla sjálfsvitund okkar og
virðingu. Það gekk á ýmsu þennan
tíma, en alltaf verður mér eftir-
minnilegast svarið sem ég fékk í
dyragættinni hjá einum strákanna,
og lýsti vel ástandinu að mínu
mati, þegar hann sneri upp á sig í
dyragættinni og sagði snúðugt:
„Ég þarf sko ekki að ganga í eitt-
hvert helvítis félag til að fá mér
drátt.“ Svo skellti hann á mig hurð-
inni.
Engar konur fundust
Ég stóð fyrirfjórum undirbúnings-
fundum og gerði ítrekaðar tilraun-
ir til að finna lesbíur til að vinna í
hópnum. Þær sem vildu vera með
voru langt frá því að vera vissar um
tilfinningar sínar, voru hikandi og
tvístígandi, og að lokum þess
vegna beðnar, af þeim sem þetta
ritar, að halda sig frá fundunum
vegna óróa sem skapaðist af nær-
veru þeirra og þótti mér sú mála-
lyktan miður. En mikið var í húfi
og stór hópur hótaði að hætta við
allt saman ef þama væri fólk sem
ekki væri samkynhneigt. Menn
óttuðust mest að út spyrðist hveijir
væm á þessum fundum og það
kynni að skaða þá. Einkenndist allt
þetta undirbúningstímabil af mik-
illi spennu og ótta manna við að
upp um þá kæmist og myndu þar af
leiðandi tapa vinnu og húsnæði.
Varð að merkja kirfilega öll útsend
gögn til að koma í veg fyrir leka til
fjölmiðla eða aðra hugsanlega
misnotkun.
Okkur tókst þó að stofna sam-
tök fyrir lesbíur og homma á ís-
landi og síðan hefur okkur tekist
með sameiginlegu átaki að stór-
breyta viðhorfum í okkar garð,
bæði annarra og okkar sjálfra.
Þetta hefur kostað miklar fómir og
óeigingjama vinnu þeirra sem að
hafa staðið og allt það fólk á þakkir
skilið fyrir framlag sitt. Getið þið
ímyndað ykkur ástand okkar mála
í dag ef við hefðum ekki haft S 78,
t. d. þegar alnæmisbylgjan skall
yfir okkur?
Leitin að orðunum
Hér hef ég aðeins stiklað á mjög
stóru, enda ekki ætlunin að fara út
í nánari útlistanir að sinni. En eitt
get ég með sanni sagt að ég er stolt-
ur af því fólki sem hefur lagt hönd
á plóginn, bæði leynt og ljóst. Þess
vegna spyr ég: Er ekki komið að
okkur sjálfum að velja okkur ár-
legan dag til að fagna öllum okkar
eigin sigmm? Eða er fólk svo sof-
andi að það geri sér ekki grein fyrir
þeim breytingum sem hafa átt sér
stað hérlendis allt frá svo að merki
samkynhneigðra var reist úr skítn-
um og niðurlægingunni fyrir átján
ámm og þrem árum seinna stofnuð
S 78 og fram til dagsins í dag þar
sem við sjáum, skynjum og finn-
um fyrir þeim framfömm sem við
höfum sjálf unnið sleitulaust að?
Það er ólíkt saman að bera ástand
dagsins í dag eða svo sem var fyrir
átján ámm. En ekkert jákvætt hef-
ur gerst né gerist í málefnum okkar
nema við vinnum sjálf að fram-
gangi þeirra. Það er einföld stað-
reynd sem við ættum alltaf að hafa
í huga.
Okkur sem unnum að stofnun S
78 varð það fljótlega ljóst að ís-
lenskuna skorti öll jákvæð orð til
að lýsa okkur (meira en nóg var til
af niðrandi, ljótum lýsingarorð-
um), en á stofnfundi kom fram fá-
tækleg tillaga frá mér um sama-
kynsfóllc, svona til að byrja
einhvers staðar. Síðan skrifaði ég
Islenskri málnefnd bréf og bað
hana að athuga málið. Einnig var
okkur ljós vanmáttur okkar og
skortur á fyrirmyndum (samanber
að gagnkynhneigt fólk gat tekið
foreldra sína sér til fyrirmyndar í
hegðun og hátterni, en við ekki).
Við vorum sem sagt í startholunum
og það sem bjargaði okkur var vilji
okkar til betra lífs á okkar eigin
forsendum, löngun okkar til að
skilja okkur sjálf og öðlast meiri
og betri sjálfsvirðingu og jákvæð-
an orðaforða yfir tilfinningar okk-
ar og viðhorf. Og okkur miðar
áfram.
s
Ottinn við íslenskuna
Því verður mér hugsað til þeirrar
áráttu sem hefur einkennt ungliða-
hreyfingu félagsins að taka upp á
því að láta prenta ýmis slagorð um
samkynhneigð á boli sem þau
seldu og er gott eitt um það að
segja nema að slagorðin voru á
ensku. Það vottaði ekki fyrir sjálf-
stæðri hugsun né tilhneigingu að
orða málið á íslensku. Ég spurði
nokkur þeirra hvers vegna svona
væri farið að málunum, hvers
vegna þau tjáðu sig ekki á eigin
máli? S vörin sem ég fékk voru á þá
leið að íslenskan væri svo hall-
ærisleg að hún hefði ekki rétt orð
yfir það sem þau vildu segja. En
hvemig eigum við að eignast eigin
orðaforða yfir tilfinningar okkar ef
við reynum ekki að tjá okkur á eig-
in máli, jafnvel þótt það sé hall-
ærislegt í fyrstu? Tillögur að áletr-
unum á boli eru margar og vil ég
hér tilgreina nokkrar: Sonur minn
er ekki hommi, ég er það - Ég er
sódó og sæl með það - Konan mín
elskar brjóstin á mér - Elskhugi
minn erhommi - Samtökin 78 em
félagið mitt.
Við verðum að skapa jákvæð
orð yfir okkur sjálf og viðhorf okk-
ar. Ef við lítum í orðabækur þá er
urmul að finna af ljótum, sóðaleg-
um, niðrandi orðum, sérstaklega
um okkur hommana. J afn vel þar er
að finna þá útskýringu að sódómía
sé það að vera hommi. Mér vitandi
er sódómía kynferðisleg athöfn
sem á engan hátt er bundin homm-
um frekar en öðrum manneskjum.
Ég heyri marga innan S 78 nota
hneykslunartón um einstaklinga
sem þeir fullyrða að eyðileggi með
hegðun sinni allt það sem S 78 er
að byggja upp. Þetta sama fólk
spyr ég: Dæmið þið t. d. allt gagn-
kynhneigt fólk eftir hegðun rónans
á götunni eða hegðun Hitlers?
Slíkur málflutningur á ekki
heima innan okkar raða, heldur
samstaða þar sem réttur og sér-
kenni hvers einstaklings eru virt.
Það eru grundvallarkröfur okkar,
ekki einhver tvískinnungsháttur,
sérgæði og hroki.
19. júní 1993.
Millifyrirsagnir eru blaðsins.