Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.05.2020, Qupperneq 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.5. 2020
Einu sinni, fyrir rosalega mörgum árum,var ég að vinna í sjónvarpsþætti semfjallaði um allt mögulegt. Eins og oft er í
þessum þáttum hafði hver dagur sinn karakter.
Þannig voru föstudagarnir til dæmis miklu létt-
ari.
Eitt atriði byrjaði óvart en varð svo að föst-
um lið. Þá fór ég og prófaði ýmislegt. Ég fór í
drag, dorgveiði, dansaði tangó (sem var áskor-
un, enda er ég glataður dansari) og ég veit ekki
hvað og hvað. Fræddist um hluti og deildi upp-
lifun minni. Fólki virtist finnast þetta skemmti-
legt og við fengum mikil viðbrögð, enda var
þetta óvenjulegt í virðulegum ríkisfjölmiðli.
Svo gerist það einn daginn að það birtist
grein í litlu dagblaði um sjálfhverfa fólkið í
þættinum. Það væri svo upptekið af sjálfu sér
og gott ef þetta væri ekki bara allt ein sjálfs-
hátíð. Við sem héldum að við værum bara að
reyna að vera skemmtileg fyrir fólkið sem var
að horfa.
Þetta var ein grein en við fórum alveg í mín-
us. Hvað ef þetta væri rétt og við værum bara
svona uppfull af sjálfum okkur? Viðbrögðin
voru mjög fyrirsjáanleg. Í langan tíma á eftir
vorum við alvarleg, ábúðarfull og eiginlega
bara leiðinleg.
Þetta var fyrir aldarfjórðungi en ég sé svona
dæmi annað slagið og óttast alltaf að þeir sem
lendi í þessu hafi ekki nógu sterk bein til að
standa af sér svona hviður. Líka vegna þess að
þeir sem hafa gaman af þessu eru ekki alltaf að
blaðra um það út um allan bæ, – hvað þá að
skrifa um það blaðagreinar.
Ég fór að hugsa um þetta vegna þessa
skrýtna tíma núna, þegar nánast allt sem er
skemmtilegt hefur verið blásið af, og það í öll-
um heiminum. Þá eru góð ráð dýr. Einfalda
leiðin væri að gera ekkert. Það er voðalega erf-
itt að gagnrýna það. En RÚV ákvað sumsé að
fara allt aðra leið og halda sínu striki. Færa
þjóð í sárum einhverskonar uppbótargervi-
eurovision. Loksins þegar við áttum að vinna!
Það fór ekki vel í alla.
Sjálfshátíð, sjálfhverfa, lágkúra og náttúr-
lega lágmenning. Það var dómur ákveðins hóps
sem getur ekki hugsað sér að einhver sé að
skemmta sér og reyna að gleðja aðra. Þessi
hópur á ekki í miklum vandræðum með að
koma þessari skoðun á framfæri og virðist líka
hafa misst af sjónvarpsbyltingu síðustu ára-
tuga, með þeim magnaða möguleika að horfa
bara á eitthvað annað en RÚV.
Sú hætta fylgir, að fólkið, sem reynir eins og
það getur að skemmta löndum sínum, fari að
hlusta á þessar úrtöluraddir og verði jafn leið-
inlegt þeir sem geta ekki umborið það að ein-
hver reyni kannski smá að vera sniðugur. Það
er raunveruleg hætta, því það getur tekið að-
eins á taugarnar að lesa endalausar færslur um
að þú sért ömurlegur
og hallærislegur.
Það er ekki langt
síðan ég skrifaði pist-
il um rannsókn
bandarísks sálfræð-
ings sem komst að
því að fólk þarf þrjú
hrós til að kolefn-
isjafna ein neikvæð
ummæli. Hugur okk-
ar á það nefnilega til
að taka meira mark á þeim sem líkar ekki við
mann. Sjálfsefasemdir okkar ná svo oft yf-
irhöndinni.
En staðreyndin er sú að enginn er al-
skemmtilegur. Brandarar missa marks, það
sem átti að vera mjög fyndið getur kannski ver-
ið dálítið hallærislegt og svo hafa náttúrlega
ekki allir sama húmorinn. En maður má ekki
gefast upp. Eins og Rúnar heitinn Júlíusson
orðaði það: „Maður verður að skjóta til að
skora.“
Þess vegna langar mig til að segja við þá sem
settu upp þessa (mögulega örlítið undarlegu)
Eurovision-keppni: Ekki hætta. Haldið áfram
að reyna að gleðja fólk og takið meira mark á
þeim sem horfðu og skemmtu sér. Þau eru
örugglega fleiri.
’Sú hætta fylgir, að fólkið,sem reynir eins og það get-ur að skemmta löndum sín-um, fari að hlusta á þessar úr-
töluraddir og verði jafn
leiðinlegt þeir sem geta ekki
umborið það að einhver reyni
kannski smá að vera sniðugur.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Sjálfshátíðirnar
(Má aldrei vera gaman?)
Í ræðu minni á Iðnþingi fyrirtveimur árum velti ég upp þeirrispurningu hvort við lifðum
mögulega svipaða tíma og Stefan
Zweig lýsir svo vel í bók sinni „Ver-
öld sem var“, þar sem hann fjallar
um Evrópu um aldamótin 1900 og
bjartsýnina sem þá ríkti um frið og
óstöðvandi framfarir.
Gullöld öryggisins
Þetta var „gullöld“ öryggisins, segir
Zweig. „Menn trúðu á framfarirnar
meira en sjálfa biblíuna, og furðu-
verk vísinda og tækni virtust dag
hvern vitna um þennan fagn-
aðarboðskap.“ „Á götunum brunnu
rafljós alla nóttina í staðinn fyrir
gömlu týrurnar.“ „Nú var hægt að
talast við í síma milli fjarlægra
staða eða þjóta í vélknúnum vögn-
um … og maðurinn hóf sig til flugs.“
„Ár frá ári voru þegnunum veitt
aukin réttindi.“ „Jafnvel sjálft höf-
uðvandamálið, fátækt alþýðunnar,
virtist ekki lengur óleysanlegt.“
„Sannfæringin um samfelldar, við-
stöðulausar framfarir“ var allsráð-
andi. „Enginn gerði ráð fyrir stríði
né byltingu. Ofbeldi og öfgar virtust
óhugsandi á
þessari öld
skynseminnar.“
Ég nefndi í
ræðunni að
þessi lýsing félli
vel að samtíma
okkar. Við tryð-
um því ábyggilega flest að stríð,
kúgun og kreppur væru tímabundn-
ar truflanir í stóru myndinni, hinni
samfelldu framfarasögu mannkyns-
ins. Við tryðum því að framtíðin
yrði betri en dagurinn í dag. Að
hvert ár, og hver kynslóð, myndi
færa okkur aukinn skilning á mann-
réttindum, aukið jafnrétti og bætt
lífskjör.
En ég bætti við að sú spurning
vaknaði við lesturinn hvort að um
okkar samtíma yrði kannski skrifuð
önnur bók um ofurbjartsýni í að-
draganda ófremdarástands, önnur
„Veröld sem var“: „Er kannski eitt-
hvað við sjóndeildarhringinn sem
ógnar grundvelli okkar og góðri
stöðu? Ekki endilega stríð heldur
allt eins einhver umhverfisógn á
borð við breytt loftslag, eða efna-
hagsáföll af einhverjum toga, eða að
tækniframfarir verði okkur ekki til
heilla heldur umturni samfélagi
okkar til verri vegar.“
Það sem áður var
óhugsandi
Segja má að þessar vangaveltur
hafi ræst að einhverju leyti. Við
stöndum óvænt frammi fyrir ein-
hverju mesta efnahagsáfalli sögu
okkar, sem meðal annars felur í sér
að langstærsta útflutningsgrein
okkar hefur ekki aðeins orðið fyrir
höggi heldur beinlínis stöðvast. Það
sem var áður óhugsandi – víðtækar
lokanir verslana og þjónustu,
hanskar og spritt hvert sem litið er,
engin handabönd og engin faðmlög,
tilkynningar í kallkerfum mat-
vöruverslana um að „virða tveggja
metra regluna“ sem eru eins og
klipptar út úr ógnvænlegri framtíð-
arsýn sjónvarpsþáttanna The
Handmaid‘s Tale – allt þetta varð
næstum því sjálfsagt á undra-
skömmum tíma. Nýr og framandi
veruleiki helltist yfir okkur.
Ekki er hægt að fullyrða um
langtímaáhrifin enn þá en heim-
urinn er þó að einhverju leyti
breyttur.
Sóknarhugur
Sem betur fer hafa þessar hamfarir
ekki dregið það versta fram í okkur
heldur miklu fremur það besta. Mér
finnst við hafa hlýtt ráðum Krist-
jáns frá Djúpalæk í ljóði sem vin-
kona mín Áslaug Arna Sigurbjörns-
dóttir deildi nýverið í minningu
móður sinnar, en það fjallar um það
hvernig unnt er að mæta áföllum og
mótlæti. Það hefst svona:
Ef öndvert allt þér gengur
og undan halla fer
skal sókn í huga hafin
og hún mun bjarga þér.
Mér finnst almenningur og
stjórnvöld vera samstíga í hugarfari
sóknar. Staðan
felur í sér tæki-
færi sem ber að
nýta. Kröftugar
sóknaraðgerðir
hafa þegar ver-
ið ákveðnar í
þágu nýsköp-
unar og ferðaþjónustu, svo að ég
nefni tvö af þeim málefnasviðum
sem undir mig heyra.
Dæmi um tækifæri
Ein breyting sem margir telja að
verði varanleg er að fyrirtæki leyfi
starfsfólki sínu í auknum mæli að
vinna utan skrifstofunnar. Google
og Facebook hafa þegar gefið út að
starfsfólk megi vinna heiman frá
sér út þetta ár. Twitter gekk enn
lengra og setti engin tímamörk á
hið nýja fyrirkomulag, sem virðist
því vera orðið varanlegt.
Ég tel augljóst að hér sé að skap-
ast áhugavert tækifæri fyrir Ísland.
Að búa á Íslandi er að mínu mati
lottóvinningur, og fyrir sérfræðinga
í alþjóðlegum tæknifyrirtækjum
getum við boðið upp á mikil lífs-
gæði. Frábært heilbrigðiskerfi,
ótrúlega náttúru, virkt menningar-
líf, gott, aðgengilegt og gjaldfrjálst
skólakerfi, frið og jöfnuð. Á sama
tíma hefur íslenskt samfélag al-
mennt, og nýsköpunarumhverfið
sérstaklega, mjög gott af því að
fleiri erlendir sérfræðingar með
sína reynslu, tengingar og þekkingu
komi og starfi héðan. Ef við gerum
þeim auðvelt fyrir að setjast hér að
græðum við öll. Vinna sem hefur
það að markmiði er hafin.
„Skal sókn í
huga hafin“
Úr ólíkum
áttum
Þórdís Kolbrún R.
Gylfadóttir
thordiskolbrun@anr.is
’Mér finnst almenn-ingur og stjórnvöldvera samstíga í hugarfarisóknar. Staðan felur í sér
tækifæri sem ber að nýta.
SMÁHÝSI TIL SÖLU
Tilboð óskast í smáhýsi, staðsett við skólasmiðju
Fjölbrautaskólans í Breiðholti við Hraunberg.
Um er að ræða sex timburhús, 16,4 m2
að grunnfleti. Húsin eru á mismunandi
byggingarstigum og seljast í því ástandi
sem þau eru í á tilboðsdegi.
Húsin verða til sýnis frá mánudeginum
18. maí til og með föstudeginum 22. maí
í samráði við Benedikt í síma 6961115.
Húsin eru tilbúin til flutnings og þarf
kaupandi að fjarlægja þau eigi síðar en
16. júní 2020.
Tilboð skulu berast til skrifstofu FB
eigi síðar en 27. maí 2020.
Fjölbrautaskólinn í Breiðholti áskilur sér
rétt til að taka hvaða tilboði sem er eða
hafna öllum. www.fb.is
Nú finnur
þú það sem
þú leitar að
á FINNA.is