Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.12.2020, Page 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.12. 2020
Við þekkjum öll þetta fólk. Þau eru vinirokkar, fjölskylda eða vinnufélagar. Oftskemmtilegasta fólkið, skynsamt og
mikil gleði sem fylgir því. Af og til kannski smá
vesen á því og stundum gerir það eitthvað sem
okkur finnst pínu bjánalegt en gera það ekki
allir?
Smám saman tökum við eftir því að þetta
gerist kannski fulloft. Við sýnum því þol-
inmæði, því það er það sem maður gerir við
vini sína. Smám saman verður til einhvers kon-
ar mynstur sem segir okkur að þegar liðið er á
kvöldið sé kannski mesta skynsemin að færa
sig aðeins frá því. Það er eins og það breytist í
aðra manneskju.
Við erum hætt að kippa okkur upp við sögur
um kvöld sem enduðu á versta veg en það
verður augljóst að hér er vandamál á ferð.
Veikindadögum fjölgar. Upp rennur sú stund
að við gerum okkur grein fyrir því að þetta
ástand getur ekki talist eðlilegt og viðkomandi
sé hreinlega veikur. Það nær jafnvel svo langt
að allir sjá það nema sjúklingurinn sjálfur.
Hann er alkóhólisti.
Ég hef ekkert vit á alkóhólisma þótt ég
þekki mörg dæmi. En ég er mjög áhugasamur
og vinir mínir sem hafa hætt að drekka hafa
samviskusamlega svarað spurningum mínum,
sem sumar eru sennilega frekar bjánalegar.
Vinur minn, sem er mér sérlega kær, hefur
sagt mér frá hverju skrefi í þessu ferli – frá
fullkomnu vonleysi til bata. Um leið hefur mér
fundist einstaklega merkilegt að fylgjast með
því hvernig hann hefur nýtt þetta ferli til að
finna og rækta sínar bestu hliðar.
Ég er nokkuð viss um að hann, og reyndar
fleiri vinir mínir, væru ekki til ef ekki væru til
samtök sem heita SÁÁ. Samtök sem eiga sér
merkilega sögu. Stofnuð af fyllibyttum fyrir
rúmum 40 árum. Á tímum þegar það þótti
aumingjaskapur að hafa ekki stjórn á drykkju
sinni eða ná í það minnsta að fela hana nógu
vel til að komast í gegnum daginn.
Mér finnst ég vera ungur maður en ég var
þó orðinn ellefu ára þegar þessi samtök voru
stofnuð.
Fram að því var reynt að koma fólki til
Bandaríkjanna í meðferð – á Freeport. Það
var dýrt og alls ekki á allra færi. Því fylgdi líka
skömm enda almennt litið á alkóhólisma sem
aumingjaskap frekar en sjúkdóm.
Það er líka merkilegt að hugsa til þess að
saga kvennabaráttu á Íslandi er tengd alkóhól-
isma órjúfanlegum böndum. Fyrstu kvenna-
samtökin börðust fyrir áfengisbanni. Dag-
launamenn drukku út launin sín og fjölskyldur
sultu. Heimilisofbeldi var daglegt brauð.
Það hefur margt
breyst en alkóhólism-
inn er ekki að fara
neitt. Ekki frekar en
meðvirknin sem fylgir
honum og heldur áfram
að lita líf fjölskyldna
um allt land og allan
heim. Það er enn til fólk
sem lítur þannig á að
svo fremi sem það geti stundað vinnu, þá sé
allt í lagi og þetta komi engum við. Kannski
breytist það einhvern tímann.
Á þessum skrýtnu tímum getur SÁÁ ekki
safnað peningum með því að selja álfa og í
gærkvöld var söfnunarþáttur þar sem unnið er
að því að ná í pening til að geta haldið rekstr-
inum áfram og haldið áfram að skila fólki aftur
út í samfélagið.
Ég gef með glöðu geði og það er enn hægt.
Ég geri það fyrir vini mína sem hafa náð bata
og líka þá sem náðu honum aldrei. Kannski
sérstaklega þá. Og svo er líka sjálfsagt að velta
því bara fyrir sér hver staðan væri ef við vær-
um í sömu sporum og við vorum fyrir rúmlega
40 árum. Það er ekki spennandi tilhugsun.
’Upp rennur sú stundað við gerum okkurgrein fyrir því að þettaástand getur ekki talist
eðlilegt og viðkomandi sé
hreinlega veikur.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Að skila fólki
Ekki svo að skilja að ErlendurHaraldsson hafi verið einn ábáti að kynna málstað Kúrda
fyrir minni kynslóð þegar hún var að
komast til vits og ára, en hann var
það sem kalla má primus motor.
Ég hef oft hugsað út í það hverju
það sætti að þau okkar, sem fædd er-
um um miðja öldina sem leið, vissum
eins mikið og raun bar vitni um tilvist
Kúrda suður í álfum, sum að sjálf-
sögðu betur að sér en önnur, en all-
flest höfðum við þó haft einhverja
nasasjón af þessari fjallaþjóð.
Og þarna kemur að Erlendi Har-
aldssyni sem andaðist í vikunni sem
leið tæplega níræður að aldri. Hann
hafði numið sálarfræði í Þýskalandi
og í Bandaríkjunum, gert dulsálar-
fræði að sérgrein sinni og skrifað um
hana og birt á mörgum tungumálum.
En það eru
Kúrdaskrif Er-
lendar sem ég stað-
næmist við. Hann
hafði lagt land und-
ir fót í orðsins
fyllstu merkingu,
haldið til Bagdad
höfuðborgar Íraks
og þaðan norður á
bóginn til átaka-
svæðanna þar sem
frelsissveitir
Kúrda háðu baráttu í vörn og sókn
gegn íraska hernum. Um ferð sína
skrifaði Erlendur leiftrandi lýsingu í
bók sem Skuggsjá gaf út árið 1964 og
bar heitið Með uppreisnarmönnum í
Kúrdistan. Hann skrifaði einnig
nokkrar ítarlegar greinar í Samvinn-
una sem á þessum árum var fjörugt
og víðlesið tímarit.
Þetta gleyptum við mörg í okkur
og miðluðum svo öðrum eftir atvik-
um. Þannig seytlaði út fróðleikur um
Kúrda.
Bók Erlendar rifjaði ég nýlega upp
eftir að vinur minn einn færði mér
hana að gjöf. Stóð til af okkar hálfu að
fá fund með meistaranum til að hlýða
á frásagnir hans. Ég hafði hitt Erlend
fyrir ekki svo ýkja löngu og vissi að
hann var enn í fullu fjöri. Þá var hann
nýkominn úr heimsókn til Barzanis
þjóðarleiðtoga íraskra Kúrda. Réð ég
af lýsingum hans á móttökum þar
syðra að honum hefði verið tekið með
kostum og kynjum enda vinur valda-
ættarinnar og nánast sendiherra
Kúrda í Evrópu fyrr á tíð. Meðan á
Þýskalandsdvöl Erlendar stóð var
hann nefnilega um árabil formlegur
talsmaður Kúrda í norðanverðri Evr-
ópu og varaforseti Alþjóðasambands
Kúrda. Þegar ég hef hitt íraska
Kúrda á fundum í Evrópu um málefni
Kúrda, sem ég hef marga sótt, þá
hafa menn af minni kynslóð og eldri
allir þekkt til Erlendar og haft um
hann viðurkenningarorð.
En Erlendur Haraldsson var ekki
einn um að miðla upplýsingum um
Kúrda af þekkingu og innblæstri. Þar
stöndum við einnig í þakkarskuld við
Dag Þorleifsson, rithöfund og blaða-
mann, sem hélt til Kúrdistan undir
lok sjöunda áratugarins, nokkru síðar
en Erlendur. Birti hann greinar um
ferðir sínar og almennt um málefni
Kúrda í Þjóðviljanum og víðar á þess-
um árum.
Í mín eyru nefndi Erlendur þá Dag
Þorleifsson og Pál Kolka lækni gjarn-
an í sama orðinu sem öfluga málsvara
Kúrda. Sagði Erlendur að Páll hefði
verið þeirra dugmestur í að safna fé
til stuðnings Kúrdum. Fleiri nefndi
hann til sögunnar. Í grein í Samvinn-
unni frá árinu 1968 rifjar Erlendur
það upp að árið 1966 hafi verið stofn-
að sérstakt Kúrdavinafélag undir for-
ystu Helga Briem
sendiherra sem
hafi verið manna
fróðastur um sögu
Kúrda. Hann segir
líka frá því að þetta
vináttufélag hafi að
frumkvæði Páls
Kolka haft sam-
band við Íslands-
deild Rauða kross-
ins og hafi það leitt
til þess að Al-
þjóðarauðikrossinn hafi farið að veita
hlutskipti Kúrda aukna og velviljaða
athygli.
Ekki ætla ég mér þá dul að fara
hér inn í flókna sögu Kúrda og marg-
breytileikann sem er að finna hjá
þessari fjölmennu þjóð sem telur tug-
milljónir og býr í fjórum ríkjum.
Það sem ég vildi sagt hafa er hve
ánægðir menn á borð við Erlend Har-
aldsson, Dag Þorleifsson og þeirra
líkar mega vera með sín verk sem
skiluðu sér inn í vitund heillar kyn-
slóðar.
Nú gúggla menn og fá upp ótal
slóðir með miklum upplýsingum.
Unga kynslóðin hefur meiri mögu-
leika til að afla sér fróðleiks en mín
kynslóð sem var háð því að fá blaða-
greinar og bækur inn á sitt borð.
En tilefnið og hvatningin til að
gúggla þarf að vera til staðar. Eftir
sem áður þarf einhvern sem kyndir
upp, skrásetur og miðlar.
Við þurfum með öðrum orðum enn
á þeim að halda sem tendra forvitnina
og glæða áhugann. Það gerði Erlend-
ur Haraldsson svo sannarlega. Þess
vegna verður minning hans í háveg-
um höfð.
Erlendur, Kúrdar
og mín kynslóð
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur Jónasson
ogmundur@ogmundur.is
’Unga kynslóðin hef-ur meiri möguleikatil að afla sér fróðleiksen mín kynslóð sem var
háð því að fá blaða-
greinar og bækur inn á
sitt borð. En tilefnið og
hvatningin til að gúggla
þarf að vera til staðar.
Erlendur Haraldsson
og Mustafa Barzani í
Kúrdistan árið 1964.
STOFNAÐ 1956
Ísafold 41
fundarstóll m. örmum
5.415 kr. m.vsk
Tilboðsverð
Bæjarlind 8-10
201 Kópavogur
sími 510 7300
www.ag.is
ag@ag.is
3
Fjöldi áklæða í boði
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS