Reginn - 04.02.1950, Síða 2

REGINN
2
HANNES J. MAGNÚSSON:
K völdbænin
Hinn viðkunni sálfræðingur og heimsspekingur,
'William James, skrifaði eitt sinn bók uin ýmsar
tegundir trúarreynslunnar, og segir þar meðal
annars um bænina:
„Baon, eða innra samband við anda þess heims,
bvort sem hann er Guð eða lögmál — er athöfn,
sem ber verulegan árangur. Við bænina streymir
inn andlegt afl, sem hefur í för með sér verkanir,
andlegar eða líkamlegar, i sýnilega heiminum.“
Mér duttu þessi orð hins merka manns ósjálfráit
i hug hérna á dögunum, þegar ég, af sérstökum
ástæðum, var að íhuga uppeldisgildi kvöldbænar-
innar. Og það, sem ég segi hér um hana, segi ég
ekki sem neinn trúboði, heldur sem skólamaður og
uppalandi.
Við sem komnir erum á fullorðinsár og gott betur,
höfum séð sól hins gamla tíma ganga til viðar. —
Aðeins daufan bjaraia ber enn við sjónhring, en
nýr tími með nýjum siðum og háttum, hefur lagt
undir sig heiminn. Hvort hann er betri eða verri,
verður ekki sagt hér, enda á fárra færi að dæma
þar um. En þótt ég hafi mikla tilhneygingu til að
fullyrða, að hann sé betri, er þó víst, að mörg verð-
mæti hafa annað hvort glatazt með öllu eða eru
ekki nema svipur hjá sjón. Það er til dæmis stað-
reynd, að efnishyggjan hefur í bili farið sigurför
um heiminn og skilið eftir í slóð sinni ananð hvort
enga eða hálf volga trú. En hitt er líka staðreynd,
að, hinn nýi tími hefur fært okkur svo stórkostlegar
ytri framfarir, að þessu eru engin dæmi í veraldar-
sögunni áður. Og hverju skiptir það þá, þótt við
notum okkur eigi það afl bænarinnar, sem William
James talar um? Hverju skiptir það, þótt lítið barn,
einhversstaðar i heiminum, lesi ekki kvöldbænina
sina? Jú, það skiptir miklu máli, því að bænin, og
þá einnig kvöldbænin, byggir einstaklinginn upp
innan frá, en það er einmitt það, sem hinn nýja
heim vantar. Hann vantar það að hyggja sig upp
innan frá. Einstaklinginn vantar það líka. öll önn-
ur menning er byggð á sandi.
Maðurinn er að vísu voldug og dásamleg vera. En
ef hann viðurkennir ekkert sér æðra, er hann sann-
arlega snauður, mitt í allri sinni auðlegð, og barn,
sem aldrei hefur lært að iiefja huga sinn til þess
máttar, sem öllu stjórnar, hefur farið á mis við
dýrmæta reynslu.
En fara íslenzku börnin ekki með kvöldbænina
sína nú, eins og þau hafa alltaf gert? Ég veit það
ekki. En ég óttast, að svo sé ekki, að minnsta kosti
ekki eins almennt og áður var.
Ég sé fyrir mér tvö heimili. Það er kvöld. Á öðru
beimilinu eru foreldrar barnanna ekki heima. Þeir
eru úti að skemmta sér, á kvikmyndahúsinu, dans-
leik, spilakvöldi, eða einhverri álíka samkomu hins
nýja tíma. Börin eru annaðhvort ein heima, eða
einhver ókunnugur hefur verið fenginn til að sitja
hjá þeim. Góðar og tryggar vinnukonur, sem oft
voru hinar beztu heimilisvinir, eru nú orðnar sjald-
gæfar. Börnunum líður ekki vel. Þau skortir það
öryggi, sem návist foreldranna skapar alltaf. Þau
hafa ekki skap i sér til að læra undir morgundaginn
og koma því illa undirbúin í skólann næsía morgun.
Þau hafa heldur ekki verulegt yndi af að leika sér.
Loks hátta þau„ ieið í skapi. Dagurinn og kvöldið
skilja ekki eftir neinar bjartar endurminningar.
Þau sofna með öryggisleysið í sál sinni. Þau gera
daginn ekki upp, hvorki það, sem miður fór, né
heldur hitt, sem betur fór. Dagarnir og vikurnar
eru eins konar happdrætti. Og utan og ofan við
þennan mislynda tíma, þessa misjöfnu daga og
misjöfnu vikur, er ekkert til.
Eg sé fyrir mér annað heimili. Þar era öll kvöld
eins og hátíð. Þá eru pabbi og mamma oftast heima,
og ætið annað hvort þeirra. Foreldrarnir tala við
börnin. Rétta þeim hjálparhönd við námið. Ræða
við þau um ýmis áhugamál þeirra, svara spurning-
um þeirra. Ef til vill leika þau lítið eitt við þau,
þegar ekki dvelur annað. Friður, öryggi og gleði
hvílir yfir þessum litla, sjálfstæða heími. Börnin
finna að hann er þeim öruggur kasíali. Og.endur-
minningin um bernskuheimilið verður þeim seinna
kterari en flest annað. Svo kemur nóttin. Pablii og
mamma sétjast á sængurstokkinn og sitja þar litla
stund á meðan allar áhyggjur dagsins eru að gleym-
ast. Ef til vill lesa þau b'ænirnar með litln börnun-
um sínum. Hin eldri fara með þæ;r í hljóði. Ef til
vill minna þau börnin aðeins á að gleyma nú ekki
bænunum sínum. En þegar kvöldbænin verður að
fastri venju, er það oftast óþarfi. Hún kemur að
sjálfu sér. Ljósin eru slökkt. Friður og ró færist
yfir litla hópinn og fyllir sálir barnanna. Þau vita,
að pabbi og mamma eru í næsta herbergi, og þau
trúa því, að yfir öllu vaki góður guð, og hvað er
þá að óttast? Hverju er þá að kviða? Kvöldbænin
er einskonar uppgjör dagsins og' innsigli. 1 henni
fela þau þakkir sínar og bænir, hvort sem þau
fara með utan að lærðar bænir, eða biðja með sín-
um eigin orðum, sem er enn betra, þegar þroski
leyfir. Og þetía er meira en innantóm venja. —
Hver einstök bæn er steinn i byggingu skapgerðar-
innar og hins andlega þroska, en um leið tengiliður
milli barnsins og þess kraftar, sem býr að baki
allri tilverunni.
En er það ekki hræsni að kenna barninu sínu
bænir, ef maður á ekki sjálfur þá trú, sem þæn-
irnar byggjast á? munu einhverjir spyrja. Við
skulum ekki setja það fyrir okkur, hvað það er
kallað. En ef bænin hefur uppeldisgildi fyrir barn-
(Framhald á 7. síðu)