Morgunblaðið - 28.06.2021, Qupperneq 14

SVIÐSLJÓS
Esther Hallsdóttir
esther@mbl.is
E
ftir að hafa varið þremur
árum og átta mánuðum á
bak við lás og slá fyrir
þátttöku sína í misheppn-
aðri sjálfstæðisbyltingu Katalóníu
árið 2017 segist Jordi Cuixart ekki
sjá eftir neinu.
Cuixart er einn níu leiðtoga að-
skilnaðarhreyfingarinnar sem voru
náðaðir af spænskum yfirvöldum á
miðvikudag. Með því sögðust yfir-
völd vilja stuðla að sáttum en Cuix-
art segir náðunina ekki munu leysa
deilurnar um sjálfstæði Katalóníu.
„Náðanirnar endurspegla ekki
vilja hjá yfirvöldum til að leysa
þessa pólitísku deilu,“ segir hann.
Cuixart er leiðtogi einna stærstu
grasrótarsamtakanna sem berjast
fyrir sjálfstæði Katalóníu.
Bakaði yfirvöldum vandræði
Hann segir ástæður náðunarinnar
öllu heldur gagnrýni á fangelsunina
frá alþjóðlegum samtökum á borð
við Amnesty International og það að
fangelsisvist þeirra hafi bakað
spænska ríkinu vandræði.
Ciuxart var handtekinn þann 16.
október árið 2017 í kjölfar mótmæla
fyrir utan opinbera byggingu þar
sem fjölmargir lögreglubílar voru
eyðilagðir. Hann var svo dæmdur til
níu ára fangelsisvistar árið 2019
fyrir uppreisn gegn hinu opinbera.
Fræg mynd er til af Cuixart þar sem
hann ávarpaði mótmælendur stand-
andi ofan á lögreglubíl í sjálfstæð-
isbaráttunni árið 2017.
Níu til þrettán ára dómar
Aðskilnaðarleiðtogarnir níu voru
dæmdir í níu til þrettán ára fangelsi
fyrir þátt sinn í framkvæmd þjóðar-
atkvæðagreiðslu sem haldin var um
sjálfstæði Katalóníu í október 2017.
Fjölmenn mótmæli brutust út í
Barselóna í kjölfar uppkvaðningar
dómanna. Hundruð þúsunda
steymdu út á götur borgarinnar og
veifuðu fánum Katalóníu.
Yfirvöld í Katalóníu sögðu 90 pró-
sent þeirra sem greiddu atkvæði
hafa verið hlynnt því að Katalónía
klyfi sig frá Spáni. Spænsk yfirvöld
dæmdu atkvæðagreiðsluna ólöglega
og lögreglan reyndi að stöðva hana.
Kosningarnar einkenndust af miklu
ofbeldi og átökum.
Nokkrum vikum eftir atkvæða-
greiðsluna samþykkti þing Katalón-
íu að lýsa yfir sjálfstæði héraðsins. Í
kjölfarið svipti spænska ríkis-
stjórnin Katalóníu sjálfstjórn og tók
yfir stjórn héraðsins. Yfirvöld boð-
uðu til kosninga í héraðinu sem sjálf-
stæðissinnar unnu en forseti Kata-
lóníu og aðrir leiðtogar flúðu.
Sér ekki eftir neinu
Eftir tveggja ára fangelsisvist
segist Couxart ekki sjá eftir neinu.
„Ég sé ekki eftir neinu nema ofbeld-
inu sem spænska lögreglan beitti
óbreytta borgara,“ segir hann.
„Ég held að spænskt samfélag sé
ekki tilbúið fyrir framfarir í átt að
sjálfstæði en stjórnmálafólk ber
ábyrgð á því að eiga virkt samtal,“
segir Cuixart.
Hann segist hafa saknað barna
sinna á meðan hann var í fangelsi, en
yngsta barn hans fæddist á meðan
hann var á bak við lás og slá.
Nú mun hann sameinast fjöl-
skyldu sinni á ný í litlu þorpi 100 km
vestan við Barselóna. Hann segir
fangelsið hafa gert hann sterkari.
„Þeir vildu að ég tapaði öllu en
það eina sem ég tapaði var óttinn.
Ég er ekki hræddur við spænska
ríkið,“ segir hann.
„Munum við einhvern tímann sjá
sjálfstæða Katalóníu? Ef Katalónar
vilja það, þá er mjög líklegt að það
gerist einn daginn.“
Hleypt úr fangelsi og
sér ekki eftir neinu
AFP
Frjáls Jordi Cuixart er einn leiðtoga sjálfstæðisbaráttu Katalóníu. Hann var
dæmdur í níu ára fangelsi fyrir þátt sinn í sjálfstæðisbyltingunni árið 2017.
14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. JÚNÍ 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
YfirlýsingRússa íliðinni
viku, um að þeir
hefðu skotið við-
vörunarskotum
að bresku her-
skipi, HMS De-
fender, fyrir að sigla inn
fyrir landhelgi Rússa í
Svartahafi, vakti að vonum
mikla athygli, þó kannski
ekki síst fyrir þær sakir
að Bretar könnuðust ekk-
ert við þessar viðamiklu
aðgerðir. Þess í stað hefðu
Rússar, að sögn Breta,
verið að sinna skot-
æfingum, og hefði skipið
verið varað við þeim fyrir-
fram.
Upp úr dúrnum hefur
komið að tundurspillirinn
HMS Defender var raunar
á siglingu, þar sem Bretar
og flestallar þjóðir heims
telja alþjóðlegt hafsvæði,
en sem Rússar telja eign
sína í kjölfar ólöglegrar
yfirtöku sinnar á Krím-
skaganum árið 2014. Það
segir raunar sína sögu, að
ferð skipsins var heitið frá
Úkraínu til hafnar í
Georgíu, sem einnig hefur
átt í útistöðum við Rússa
vegna landamæradeilna.
Sigling breska skipsins
var því úthugsuð ögrun af
hálfu Breta, yfirlýsing um
að þeir myndu ekki nú eða
í bráð viðurkenna yfirtöku
Krímskagans eða láta
Rússum eftir aukið svæði
á Svartahafi. Siglingin
kemur í kjölfar leiðtoga-
funda Vesturveldanna fyrr
í mánuðinum, þar sem
Bretar og Bandaríkjamenn
eggjuðu aðrar vestrænar
þjóðir til þess að taka upp
harðari afstöðu gegn
óábyrgri hegðun Rússa á
alþjóðavettvangi.
Leiðtogafundur Bidens
og Pútíns sem fylgdi í
kjölfarið vakti einkum at-
hygli fyrir það, hvað báðir
létu vel af þeim málum
sem þar voru rædd, sem
og þá ákvörðun að sendi-
herrar ríkjanna gætu aftur
snúið til gistiríkja sinna
eftir að hafa verið kallaðir
heim í fússi.
Árangurinn af fundinum
var þó í raun sáralítill eða
enginn og atvikið á
Svartahafi sýnir að sam-
skipti Rússa og Vestur-
veldanna snúa ekki aftur
til betri vegar eftir einn
slíkan fund. Þá er erfitt að
sjá að þau geti
komist í lag
nema viðunandi
lausn finnist á
Krímskagamál-
inu. Þar sem
Rússar eru ólík-
legir til að skila
skaganum í bráð, svo ekki
sé fastar að orði kveðið, og
ríkin í vestri, að Íslandi
undanskildu, hafa litlu
fórnað í þessum deilum,
virðist slík niðurstaða hins
vegar ekki vera á borðinu.
En sigling HMS De-
fender snýst ekki aðeins
um skiptar skoðanir á því
hverjum Krímskaginn eigi
að tilheyra, heldur einnig
um alþjóðleg hafsvæði og
réttinn til frjálsra og
öruggra siglinga á slíkum
svæðum. Fyrir okkur sem
byggjum eyju í Norður-
Atlantshafi skiptir þetta
augljóslega máli því að við
treystum mjög á sjóflutn-
inga og munum jafnvel
gera enn frekar í framtíð-
inni opnist greiðari leið
fyrir siglingar um norður-
höf. Og þessi svæði eru
víðar en í Svartahafi, svo
sem í Suður-Kínahafi og
hér norður frá, við norður-
heimskautið, eins og Tobi-
as Ellwodd, þingmaður
breska Íhaldsflokksins og
fyrrverandi varnarmála-
ráðherra, bendir á í sam-
tali við The Telegraph.
Þar bendir hann einnig á
að slík hafsvæði krefjist
stöðugs eftirlits herskipa
til að önnur skip telji sér
óhætt.
Í þessu sambandi má
nefna að athygli vakti í
vor þegar Bretar ákváðu
að sigla ekki hinu nýja og
glæsilega flugmóðurskipi,
HMS Queen Elizabeth, um
Tævan-sund, en völdu þess
í stað að sigla austan við
eyjuna til að ögra ekki
Kínverjum á meginland-
inu, sem hafa gerst æ
ágengari á Taívan-sundi
og í Suður-Kínahafi.
Allar slíkar ákvarðanir
fela í sér skilaboð og þess
vegna skipta þær máli, þó
að deilurnar kunni stund-
um að þykja sérkenni-
legar, líkt og deilan um
siglingu HMS Defender í
liðinni viku. Það skiptir
máli að út úr þeirri deilu
og öðrum álíka fáist sú
niðurstaða að alþjóðleg
hafsvæði séu opin fyrir
siglingar.
Ekki er einfalt, en
afar mikilvægt, að
verja umferð um
alþjóðleg hafsvæði.
Ekki síst fyrir Ísland}
Sigling á Svartahafi
N
áttúruhamfarir hafa alla tíð
reynst Íslendingum áskorun og
valdið umtalsverðu eigna- og
rekstrartjóni, en þar nægir að
nefna aðventustorminn í desem-
ber 2019, snjóflóð á Flateyri og aurflóð á Seyð-
isfirði. Samkvæmt nýjustu ársskýrslu Nátt-
úruhamfaratryggingar Íslands urðu 14
stórtjón á árinu 2020, en frá árinu 1987 hafa
slík tjón verið að meðaltali sjö á ári.
Samræmi í tryggingarvernd
Mikilvægt er að samræmis gæti í trygging-
arvernd vegna náttúruhamfara og að öll úr-
vinnsla í kjölfar hamfara sé eins skilvirk og
sanngjörn og mögulegt er. Náttúruhamfarir
geta ógnað tilvist heilu samfélaganna og tjón af
þeirra völdum hafa oft reynst einstaklingum,
fyrirtækjum eða annarri starfsemi ofviða.
Farið hefur verið í margvíslegar aðgerðir til að koma á
samtryggingu og verjast náttúruhamförum hér á landi.
Má þar nefna viðfangsefni Náttúruhamfaratryggingar Ís-
lands, Ofanflóðasjóðs og Bjargráðasjóðs, þróun verklags
stjórnvalda í viðbrögðum og úrvinnslu afleiðinga einstakra
atburða, ásamt lögboðnum og valfrjálsum tryggingum.
En betur má ef duga skal. Mikil reynsla hefur safnast
upp við úrvinnslu tjóna, sem mikilvægt er að læra af og
nýta til að bæta vinnubrögð. Eftir skriðuföllin á Seyðisfirði
hafa komið fram ýmsar áskoranir sem ekki hafa endilega
verið til umræðu áður, ásamt öðrum sem vakið hefur verið
máls á áður. Þar má nefna ósamræmi í bótum til þeirra
sem missa húsnæði sitt í hamförum og þeirra
sem þurfa að flytja úr húsnæði vegna hættu á
hamförum. Þá er margt óljóst varðandi vernd
og tryggingar atvinnulífsins, atvinnutækja og
atvinnuhúsnæðis.
Mikilvægi úttektar
Ljóst er að tilefni er til þess að gerð verði út-
tekt á þessum málum. Í slíkri úttekt þyrfti að
greina hverju helst er ábótavant í trygging-
arvernd og úrvinnslu tjóna og leita leiða til úr-
bóta. Meta þyrfti samræmi í viðbrögðum,
möguleg göt í kerfinu, hvað ekki fæst bætt og
hvers vegna, og á hverja kostnaður vegna
hreinsunaraðgerða og annarra verkefna í kjöl-
far hamfara fellur. Markmiðið væri að auka
skilvirkni, jafnræði og sanngirni í úrvinnslu
tjóna vegna náttúruhamfara ásamt því að
finna leiðir til að bæta upplýsingagjöf og fræðslu til þeirra
sem búa við náttúruvá eða hafa lent í hamförum. Þá er
mikilvægt að upplýsingar um tjón á fasteignum séu skráð-
ar skipulega, þótt farið sé í viðgerðir.
Í vor lagði undirrituð fram þingsályktunartillögu ásamt
fleiri þingmönnum Framsóknar, um að ríkið léti fram-
kvæma slíka úttekt, tillagan hlaut ekki afgreiðslu á Al-
þingi. Ég mun áfram leggja mikla áherslu á að slík úttekt
verði gerð, enda löngu tímabær. Það þarf að nýta uppsafn-
aða þekkingu og reynslu til frekari framfara.
Líneik Anna
Sævarsdóttir
Pistill
Hamfarir og tryggingarvernd
Höfundur er þingmaður Framsóknar og
frambjóðandi flokksins í Norðausturkjördæmi.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Katalónía er sjálfstjórnarsvæði
á Norður-Spáni. Þar búa tæp-
lega átta milljónir manna, flest-
ir í höfuðborginni Barselóna.
Katalónía hlaut fyrst sjálf-
stjórn árið 1932. Stuðningur við
sjálfstæði svæðisins hefur auk-
ist meðal íbúa þess síðustu ár,
þótt óljóst sé hversu mikill
stuðningurinn er í raun.
Verg landsframleiðsla Kata-
lóníu er um 20% af vergri
landsframleiðslu Spánar. Að-
skilnaður myndi því hafa tölu-
verðar, neikvæðar efnahags-
legar afleiðingar fyrir Spán.
Katalónía er
auðugt hérað
SJÁLFSTJÓRNARSVÆÐI
AFP
Krafa Í Barselóna hefur fólk
ítrekað krafist sjálfstæðis.