Feykir - 24.02.2020, Qupperneq 8

Heilir og sælir lesendur góðir.
Það mun hafa verið árið 1995 sem fréttir
birtust nokkuð ört á Austurlandi um réttan
aldur á silfursjóð þeim sem þá hafði fundist
skömmu áður í Miðhúsum. Að þeim
tíðindum spurðum mun Hákon Aðalsteins
hafa ort svo:
Rann af mönnum móðurinn
margra léttist byrði.
Nú er silfursjóðurinn
sinnar þyngdar virði.
Það gekk mikið á á Alþingi þegar til stóð að
gera göng undir Hvalfjörð. Hafði fyrirtækið
Spölur haldið því fram að hægt væri að gera
það án nokkurs stuðnings frá ríkinu. Þegar
Halldór Blöndal hafði barið það í gegn um
Alþingi að fyrirtækið fengi ríkisábyrgð,
á lán upp á 1. milljarð króna, orti Hreiðar
Karlsson, á Húsavík svo:
Heyrast býsna háar tölur
hærri en áður voru nefndar.
Það er meira en meðal spölur
milli fyrirheits og efndar.
Eitthvað hefur Hreiðar verið að velta fyrir
sér pólitík er hann orti þessa:
Stundum reynist þjóðarþvaður
þyngra en nokkur annar dómur.
Er þó fullur íhaldsmaður
ekki mikið verri en tómur.
Á hrunárum eða réttara sagt árinu 2008, varð
um tíma allmikil umræða um framgöngu
þekkts lögmanns á ákveðnum fjölmiðli. Af
því tilefni orti Hjálmar Freysteinsson svo:
Þjóðin er sáttfús og hjartahlý
hneykslismál falla gleymsku í,
þegar hún verður vitni að því
að Vilhjálmur gerir Hillary.
Til skýringa nútíma lesendum er rétt að geta
þess að síðasta hendingin merkir að tárast
í beinni útsendingu. Fleiri vildu taka þátt í
þessari umræðu og Hreiðar mun eiga þessa:
Fátt gengur honum í hag eða vil
hægt er að búast við fleiri tárum.
Vilhjálmur leitaði að líkindum til
lögmanns sem dó fyrir nokkrum árum.
Og Hreiðar heldur áfram.
Ýmist klemmdur út í horn
eða strand á skerjum.
Vonlaus staða Vilhjálms þorn
versnar með degi hverjum.
Áfram hélt þetta grín og Hjálmar mun hafa
átt þessa:
Villi er ekki í vandræðum
veifað getur álitum,
sem hann fær hjá framliðnum
fyrrverandi lögmönnum.
Um svipað leyti og þessar glettur áttu sér
Vísnaþáttur 754
( GUÐMUNDUR VALTÝSSON ) palli@feykir.is
stað var hávær umræða á Alþingi um hvort
mætti kalla bæði kynin ráðherra. Hreiðar
Karls tók þátt í herratalinu og orti svo snjalla
vísu:
Hægt er að finna heiti ný
hitt munu flestir skynja.
Reynast mun svipað ruglið í
ráðherrum beggja kynja.
Séra Hjálmar Jónsson þekkti vel til þing-
starfa á þessum tíma og mun hafa lagt til að
heitið ráðherra yrði notað fyrir bæði kyn.
Til staðfestingar á sinni ágætu tillögu yrkir
Hjálmar:
Til að forðast brand og bál
og bjánagang í skeytum,
notið einfalt, íslenskt mál
inni í ráðuneytum.
Þar sem einn af snjöllustu hagyrðingum
síðustu áratuga er nú fallinn frá, Hjálmar
Freysteinsson læknir á Akureyri, langar
mig til að rifja upp nokkrar fleiri vísur eftir
hann. Þrátt fyrir að vísur hans væru yfirleitt
vel gerðar fylgdi oftast meira með og var það
fyrst og fremst grínið sem oft gladdi okkur
sem nutum hans skáldskapar fyrst og fremst
í vísnagerð.
Þegar sú furðulega frétt barst að pappa-
löggur ættu að sjá um umferðareftirlit á
Reykjanesbraut, orti Hjálmar:
Eiginleika löggunnar
lengi þekkt ég hefi,
margan vissi ég þunnan þar
sem þó var ekki úr bréfi.
Þessi heimska umræða hélt áfram þegar
Bandaríkjaher var að fara og duttu þá
Hjálmari í hug nýjar varnir.
Eftir að Kanar eru farnir
ætti að vera hægt að láta,
sjá um okkar sýndarvarnir
sérhannaða pappadáta.
Vel á þessi grínvísa Hjálmars við í þeirri
kuldatíð sem gengið hefur yfir í vetur:
Er norðan gjólan blæs í hnakka og bak
og brýtur mann svo gjörsamlega niður.
Það eina sem hjálpar er ítalskt koníak
sem aldrei hefur verið til, því miður.
Eitt sinn birtist í Fréttablaðinu sú stórfrétt að
slys hefði orðið á Blönduósi þar sem sagði
að tveir hestar hefðu verið að ríða samsíða
út um hurð á reiðhöllinni. Var þar komið
efni fyrir snillinginn Hjálmar og verður
hún lokavísan að þessu sinni, og í minningu
hans hvetjum við sem flesta hagyrðinga
að láta frá sér heyra og leggja til gleðimál í
vísnagerðinni í anda hans.
Minnir helst á hugarburð
hissa öll við göpum,
þegar gegn um heila hurð
hestar ríða knöpum.
Veriði þar með sæl að sinni.
/Guðmundur
Valtýsson
Eiríksstöðum,
541 Blönduósi
Sími 452 7154
Fáheyrð tíðindi gerðust í
Goðdölum árið 1598 sem 11
árum síðar urðu tilefni
bréfaskrifta og forboðs frá
konungi. Svo segir í
Skarðsárannál 1598:
,,Uppgrafinn af Hóla-
mönnum Gvöndur
Þorkelsson loki, afstungið
höfuðið, síðan brenndur.
Kom það til af því, að sá
Guðmundur var gamall orð-
inn, illorður og leiðendur; vildi
eiga hreppsvist í Hjaltadal, en
Þorkell Gamlason Hólastaðar-
ráðsmaður var hreppsins for-
svar með öðrum hreppstjór-
um, og náði sagður Gvöndur
ekki hreppnum. Hafði hann þá
heitingarorð við Þorkel eður
hans niðja. Dó svo Loki fram í
Skagafjarðardölum, grafinn í
Goðdölum.“
Þorkell átti dóttur unga er
Sigríður hét. Eftir dauða Loka
fékk hún aðsókn og hörmulega
ónáðan. Bráði að sögn helst af
stúlkunni er séra Arngrímur
lærði hafði hana í fangi sér
heila nótt, ,,með guðsorðalestri
og góðum bænum.“ Nokkru
síðar varð það er séra Arn-
grímur reið leið sína norður
tröðina frá staðnum að hestur
hans féll og hann sjálfur svo að
hann fékk áverka af steini í
andlitið og bar af því ör alla
daga síðan. Er mælt að sést hafi
sú vonda mynd Loka ganga á
hestinn og kollkasta öllu.
Svo mögnuð varð aftur-
ganga Gvendar loka að
Hólamenn fóru fram í Goðdali
og grófu upp líkið af Gvendi
loka, tóku það ráð sem ,,í fyrri
öldu tíðkað var, að þessir
heitingaskálkar voru upp-
Gvendur
loki
( BYGGÐASÖGUMOLI ) palli@feykir.is
grafnir og afhöfðaðir, og skyldi
svo sá, sem fyrir hefði orðið,
ganga milli bols og höfuðs.“
Mælt er, að stúlkunni hafi
batnað eftir þessar aðgerðir, en
,,þessa tiltekju lögðu óvinir
Hólamanna þeim til lýta, líka
svo herra Guðbrandi [biskupi]
sem Þorkeli sjálfum.“
Við lestur þessarar frá-
sagnar verður ljóst hvað þýðir í
bókstaflegum skilningi að
ganga milli bols og höfuðs á
einhverjum.
En nú er allt með felldu í
kirkjugarðinum í Goðdölum.
Samt eru framliðnir ekki með
öllu enn lausir við ónæði í
sínum reit. Oddvitinn frá
Sveinsstöðum var vanur að slá
þennan garð og kannske var
hann einmitt að hjakka á leiði
Gvendar gamla loka þegar
Sigurjón Sveinsson frá Bakka-
koti kom þar að og varpaði á
hann þessari vísu:
Oddvitinn er eins
í flestum greinum,
alla að flá.
Djöflast nú yfir
dauðra manna beinum
með dreginn ljá.
Byggðasaga Skagafjarðar
3. bindi bls. 371.
Gengið milli bols og höfuðs í bókstaflegum skilningi.
MYND ÚR BYGGÐASÖGU SKAGAFJARÐAR
8 08/2020