Mateno - 01.03.1936, Síða 2

MATENO Nro. 1, II. jaro, marto 1936.
2
isminn yrcti þetta félagslega afl,sem
dragi hid "eilíflega strídandi" og
ósammála mannkyn saman i "unu rondan
familion".
Zamenhof var glöggskygn á galla
audvaldsskipulagsins, en orsakir
þeirra voru honum ad mestu hulin
gáta. Þess vegna vard Homaranisminn
adeins ósk, sem ekki gat rætst. Hom-
aranisminn gat ekki tætt þjódfélags-
mein audvaldsskipulagsins , vegna ]:■ ess
ad hann fæst vid afleidingar í stad
orsaka. Hann reynir ad sætta and-
stædurnar i stad þess ad uppræta
þær. Hann sér ekki höfud orsök þ,jód-
félagsmeinanna- stéttamótsetning-
arnar- og hodar sættir stéttanna í
stad afnám þeirra.
Homaranisminn hreif marga hug-
sjónamentamenn, einkum í. Russlandi,
og var adal driffjödur esperantD-
starfseminnar á fyrstu árstugum
hennar. líann hóf hana frá þvi ai
Vera grundvallarreglur fyrir skipun
málsins upp í J>ad ad verda l.ifandi
hókmentamál tugaþúsunda manna. Margii
voru þó andvígir Homaranismanun, t.d.
prestar í Rússlandi, og þegar ad'
Esperanto harst til hinna audmögn-
udu Vestur-Evrópu landa var hún ad
mestu tekin í þjónustu markadsleit.a
og kaupskapar.
átta f'yrir af'námi orsaka til illrar
hegdunar. Horoaranisminn er ósk,
játning um' góda hegdun. -- ösk
Homaranismans getur adeins ræist í
stét"alausu þjodfélagi allra manna
á jördurmi.
III^_Mál_og málvisindakennig
Zamenhofs
Á roálvísindasvidinu stendur
Zamenhof i röd hinna fremstu menn-
ing? rhrautr-'dj enda. mannkynsins.
Hugsjónaþrónun hans innihjelt alla
þá þróun og alt hugmyndasafn rnann-
legrar hugsunar, sem 25o ára leit
ad alþjódatungunni hafdi framleitt.
I huga hans kom þetta saman i ein-
um hrennipunkti, þar sem þad skýrd-
ist og jókst, og endurspegladist
sldan í hinum fullkomnu grundvallar-
reglum f rir sköpun milliþjódamáls-
ins, sem kunnugt ei ordid undir
nafninu Esperantö.
Zamenhof gei’di sér grein fyrir
þróun tungumálanne þanaig: Tímahil
hinna mæltu mála (dialektoj),tíma-
hil hinna bókmentalega þróudu þjód-
tungna (ritmálid), tímahil hins
alþjódlega hjálparméls (notad jafn-
hlida þjodtungunum) og ad lokum
timahil hins eina og alsherjar al-
heimsmáls als sameinads mannkyns.
Þetta vard Zamenhof hin m.esta
hugraun, því hann skodadi Esperanto
adallega sem tæki til útbreidslu
Homaranismans. Hann segir t • d • 9. II -*
þingi Esperantista 19o6:"Ef vid,hinir
fyrstu frumherjar fyrir Esperanto,
verdum neyddir til ad fordast alt
hugsjónalegt í staifi okkar...munum
vid hrópa med vidhjódi: Vid slxka
Esperanto, sem einungis á ad þjóna
markmidum verslunar og praktiskrar
nytsemi, viljum vid ekki hafa neitt
sameiginlegt"(Org.verk.hls.372).
Strídid veitti Homaranismanum
hanasárid. Almenna (neútrala) Esper-
antohreyfingin var ordid innihalds-
lítid form. Hin glæsilegu þing eru
haldin undir vernd prinsa fasist-
iskra máttarvalda, kreppuhjad lönd
keppast um ad fá þau haldin innen
sinna landamæra, bankar settir upp
til þess ad hirda gródann, dull-dans-
herforingjar settir í forsætid -"Alt
fyrir Esperanto!" -skitt med hugsjón-
ir.
En, í einu landi er Homaranisminn.
ad verda ad veruleika - í Sóvétríkja-
samhandinu, sem samanstendur af yfir
13o þjódum, er kynflokkaofsóknir og
hatur rnilli þjóda adeins Ijotar sögur
fra fortídinni. Þar er "serhver modg-
un eda þjökun á manni, vegna þess ad
\hann heyrir til ödrum kynflokki, ann-
;ari tungu, eda ödrum trúarbrögdum"
nlitid "skrælingjahátiur".-- Og sos-
ialisminn er ad verda driffjödurin í
íjsperantostrafseminni - hin nýja
"Interna ideo” - Sosialisminn er har-
Zainenhof vann ad kenningunni um
þróun þjódtungnanna yfir í als-
herjarmálid. Hann kom leitinni ad
alþjódamálinu á vísindalegan grund-
völl, flutti málvísindin á þessu
svidi úr kenningaköstulunum út í
lífid - út á svid hinnar raunhæfu
sköpunar þeirrar alsherjar alheims-
tungu, sem roma skal. Og enda þótt
þeir, er af mestri þekkingu fjalla
um þessi málefni, haldi því fram,
ad þad sé óviturlegt ad hoda Esper-
anto í sinni núverandi mynd sem
þetta komandi alheimsmál, þá halda
þeir hinu fast fram, ad öll þróun
bendi Hil þess, ad hún verdi þad
milliþjódamál, sem heimurinn kemst
ekki af án á tímabili hinnar sos-
ialistisku upph ggingar. Esperanto
er ad þeirra dómi sá kjarni, sem
alheimsmálid vex af. Sem milli-
þjódamál (á tímabili sosialismans)
gerir hún bædi ad audga og þroska
þ^ódtungurnar og audgast af þeim.
Hún sýgur -ef svo mætti segja- x
sig kjarna þjódtungnanna, en um-
skapast sjálf um leid, uns hún,
hver veit hvad mikid hreytt ad
formi og aukin ad innihaldi, verduor
fær um ad leysa hid veglega hlut-
verk af hendi, ad vera hid eina
alsherjar tal- og ritmál hins
stéttalausa,'þjódlausa og ríkja-
lausa samfélags allra manna á
jördunni
Esperanto og málvísindakenniug
Zamenhofs hefir mikid gildi iyrí?
Franh.-hls.6