Rit Mógilsár - 01.01.2022, Síða 6

10 Rit Mógilsár Rit Mógilsár 11
Eins og áður segir hafa jónalekamælingar verið
gerðar á skógarplöntum á Íslandi frá 2004. Þær
mælingar hafa þó sjaldan verið framkvæmdar á
rauðgreni og skógarfuru heldur fyrst og fremst á
þeim kvæmum barrtegunda sem mest eru nýtt við
skógrækt á Íslandi. Aðferðina má þó líka nota á
lauffellandi tegundir s.s hengibjörk (Betula pendula
Roth) (Jaana Luoranen o.fl., 2004) og sifjalerki (Larix
x eurolepis Henry) (C O'reilly o.fl., 2001) en þá er efsti
hluti stofnsins nýttur í sýnin. Í Viðauka 1 sem unninn
er upp úr gögnum frá Hrefnu Jóhannesdóttur,
Brynhildi Bjarnadóttur og Brynjari Skúlasyni má sjá
að prófin hafa flestöll verið framkvæmd í nóvember
til desember í gegnum árin og þá er í flestum
tilfellum komið frostþol. Undantekningar eru þó á
því. Hér á eftir eru nokkrir punktar um þann lærdóm
sem draga má af niðurstöðum fyrri ára. Lítið er vitað
um ræktunarsögu þessara plantna.
• Frostþol hefur frekar náðst þegar komið er fram í
nóvember miðað við próf sem tekin eru í október
(tafla 1). Þá hafa plöntur væntanlega náð meiri
kælingu eftir því sem líður á haustið.
• Stafafura (Pinus contorta Douglas ex Loudon)
sem seint er sáð, myndar í einhverjum tilfellum,
frostþol seinna en sú sem sáð er til fyrr á árinu
(tafla 1, 3, 6 og 10).
• Í heildina má segja að grenitegundir séu fyrr
komn ar með frostþol en stafafura. Þó má sjá í
töflu 4 að árið 2007 gekk illa að ná frostþoli í sitka-
greni. Þar er líklegt að sein sáning og ræktunar-
saga spili inn í niðurstöður (Hrefna Jóhannes-
dóttir, munnleg heimild, 12. janúar 2022).
• Í töflu 3 má sjá niðurstöður frostþolsprófana sem
gerðar voru í tengslum við tilraun þar sem könnuð
voru m.a. áhrif myrkvunar og sáningartíma á
frostþolsmyndun. Þar hefur sitkagreni sem sáð
var í mars náð góðu frostþoli í nóvember, hvort
sem það var myrkvað í ágúst eða ekki. Stafafura
sem sáð var á svipuðum tíma hefur hins vegar
ekki alveg náð markinu, hvort sem hún var
myrkvuð eða ekki. Sömu niðurstöður sýna að
stafafura sem sáð var í júlí er langt frá því að ná
frostþoli. Rótarvöxtur þessarar furu var marktækt
minni en hjá fyrr sáðu furunni eftir vetrargeymslu
á frysti (Rakel J. Jónsdóttir, 2007).
• Þegar flytja þarf plöntur út úr góðurhúsum á
haustin getur verið erfitt að meta hvort þær
þola fyrstu haustfrostin vel. Þá er hægt að grípa
til þess ráðs að nota jóna leka prófin til þess að
kanna upp að hvaða marki yfir vöxtur plantn-
anna þolir frost. Þetta á sérstaklega við þegar
margar tegundir eru ræktaðar saman í húsi
og halda þarf hitastigi uppi til þess að plöntu-
stöðlum hvað varðar hæð og þvermál verði náð.
Þá er ekki víst að fullnægjandi frostþol sé komið
í plöntur sem ekki hafa fengið nauðsyn lega
kælingu, sbr. 1. mynd. Í töflu 10 má sjá niður stöður
frostþolsprófana á sitkabastarði ‘Hauka dalur‘ og
tveimur sitkagreni kvæmum ‘Cordova‘ og ‘Tuma-
staðir‘ sem fram kvæmdar voru í október 2022. Öll
kvæmin og tegundir höfðu verið geymd í köldu
gróðurhúsi en hluti af sitkagreni ‘Tumastaðir‘ var
líka geymt í upphituðu gróðurhúsi og fékk því
minni kælingu. Þær plöntur reyndust ekki hafa
nægjanlegt frostþol fyrir -16°C í október, ólíkt
Tumastaða kvæminu af sitkagreni sem hafði
verið geymt í köldu gróðurhúsi. Líklegt má telja
að minni kæling í heitu húsi hafi orsakað þennan
mun á frostþoli yfirvaxtar plantna af Tumastaða-
kvæminu sem höfðu þó sama sáningartíma.
(4)
Af ofangreindu má sjá að ræktunarsaga getur haft
mikil áhrif á getu skógarplantna til þess að mynda
frost þol. Spilar þar sterkt inn í t.d. sáningartími og
sú kæling sem plöntur fá að hausti, næringarástand
og upp runi kvæma. Það kallar á miklar áskoranir
fyrir skógarplöntu framleiðendur að finna jafnvægið
Um niðurstöður jónalekaprófana hérlendis
Niðurlag
Þakkir
Yfirvetrun á plani.
Ljósmynd: Rakel J. Jónsdóttir
á milli hag kvæmni í rekstri og allra verkþátta sem
sinna þarf í gróðrarstöðvum almennt. En hafa þarf í
huga um leið að plöntu lífeðlisfræði skógarplantna
í fram leiðslu lýtur eigin lögmálum og er háð því
ræktunar umhverfi sem er til staðar hverju sinni.
Vinnufélagar mínir, Brynjar Skúlason, Hrefna Jó-
hannes dóttir, Hall ur Björg vinsson og Val gerður Jóns-
dóttir hjá Skóg ræktinni, lásu yfir texta og komu með
gagnlegar athugasemdir. Kann ég þeim bestu þakkir
fyrir.
Ungar furuplöntur í bakka.
Ljósmynd: Rakel J. Jónsdóttir