Austurglugginn - 19.08.2021, Blaðsíða 6

6 Fimmtudagur 19. ágúst AUSTUR · GLUGGINN
Pétur Kristjánsson hefur fengist
við ýmislegt í gegnum tíðina.
Hann ólst upp í Bandaríkjunum
en kom til Íslands á fermingaraldri
og kunni þá lítið í íslensku. Hann
lauk prófi í búfræði og síðar hélt
hann til Svíþjóðar þar sem hann
nam þjóðfræði. Hann fluttist til
Seyðisfjarðar árið 1984 og hefur
verið virkur í menningarlífi
bæjarins æ síðan. Hann vann að
uppbyggingu Tækniminjasafnsins
og Skaftfells auk þess að fást við
margt annað. Í sumar hefur verið
opin myndlistarsýning Péturs í
Skaftfelli sem ber heitið „Fikt
og fræði.“ Sú sýning sem hann
ætlaði upphaflega að sýna varð
að mestu undir aurskriðu sem
féll á Seyðisfjörð í desember
síðastliðnum og tók meðal annars
vinnustofu hans. Austurglugginn
hitti Pétur á sýningu hans og ræddi
við hann um lífið og tilveruna.
Red alert
Pétur Kristjánsson fæddist árið 1952
í Minnesota í Bandaríkjunum, þriðji
í röð fimm systkina. Foreldrar hans
höfðu flutt til Bandaríkjana sjö árum
fyrr þar sem faðir hans, Kristján Ingi
Einarsson, nam byggingaverkfræði.
Pétur ólst upp í Bandaríkjunum til
13 ára aldurs og kom aðeins einu
sinni til Íslands allan þann tíma.
Þetta var á tímum Kalda stríðsins þar
sem stórveldin tvö, Bandaríkin og
Sovétríkin gnæfðu yfir heiminum.
„Það er möst í Ameríku að allir verða
að vera Ameríkanar annars er maður
bara „out“. Í skólanum var fánahylling
alla morgna og farið með galdraþulu
um fánann,“ segir Pétur og bendir
á að þrátt fyrir að Sovétríkin hafi
verið höfuðandstæðingurinn var
meira rætt um hvað Kínverjar væru
slæmir. Sagðar voru sögur af þeim
svo að drungi og dulúð varð yfir því
ríki í hans æsku.
Æska Péturs í Bandaríkjunum
litaðist nokkuð af Kalda stríðinu
og þeirri kjarnorkuvá sem var
alltumlykjandi. „Það voru æfingar
í skólanum sem kallaðar voru „Red
alert.“ Það var kallkerfi í skólanum í
öllum stofum þar sem skólastjórinn
kom á framfæri ýmsum skilaboðum
til okkar. Í gegnum þetta kerfi kom
svo kallið um „Red alert“ og þá stóðu
allir upp og fóru í röð út þar sem
kennari merkti við alla. Svo voru
fyrirmæli að við skyldum fara heim
og ofan í kjallara og bíða þar í u.þ.b.
hálftíma. Ég man eftir því þegar ég
tók þátt í svona æfingu í fyrsta sinn
þá kom ég heim til mömmu og
spurði hvað kjallari væri því ég ætti
að fara ofan í hann og bíða því það
væri „Red alert.“ Mamma svaraði
mér: „Það er enginn kjallari hérna
farðu bara út að leika þér,““ segir
Pétur og brosir að nokkuð íslenskum
viðbrögðum móður sinnar.
Fyrirvinnan í Víetnam
Fyrstu árin bjuggu Pétur og
fjölskylda í Minnesota en færðu sig
svo yfir til Kaliforníu þegar hann
var á skólaaldri. Þau áttu heima í
stóru húsi í San José og faðir hans
rak fyrirtæki snemma á sjöunda
áratugnum. Það var svo einn
daginn sem fyrirtækið fór í þrot og
foreldrum Péturs var gert að flytja út
úr húsinu innan nokkra vikna. Þau
fluttu þá til Soquel rétt hjá Santa
Cruz þar sem faðir hans fékk starf
en fljótlega fékk hann annað starf
fyrir bandaríska herinn í Víetnam.
„Hann starfaði hjá fyrirtæki sem
vann við flugvöllinn í Da Nang sem
var alltaf sprengdur upp á nóttunni.
Stríðsrekstur er aðallega iðnaður og
pabbi hafði gríðarlega vel upp úr
þessu. Mánaðarlega bárust okkur
háar upphæðir og við fluttum til
Menlo Park sem í dag er hluti af
Kísildalnum,“ segir Pétur en svo fór
að halla undan fæti. „Við fengum
reglulega bréf og pakka en svo allt
í einu hættu að berast peningar og
bréf frá pabba. Það heyrist ekki
múkk frá honum og það vissi enginn
hvar hann var, hann var bara horfinn.
Með einhverjum leiðum fær mamma
þó þær fréttir að hann sé ekki talinn
særður eða dauður. Pabbi var alki og
hann var sennilega bara á fylleríi.“
Móðir Péturs, Sigríður Ágústa
Söebech, ákvað að flytja heim árið
1965 þegar fjárhagsstaða heimilisins
var orðin mjög bágborin. Börnin
á heimilinu voru fjögur en elsta
dóttirin, Inger, hafði gifst og flutt
til Hawaii. „Þarna voru góð ráð
dýr og mamma ákvað að selja
demantshringa sem hún gekk alltaf
með, þar á meðal giftingarhringinn,
til þess að kaupa bíl. Við hlóðum
í bílinn eins og við gátum en það
sem ekki komst með varð eftir. Við
keyrðum svo þvert yfir Bandaríkin
til Pennsylvaníu þar sem vinir
fjölskyldunnar áttu heima og við
gátum verið um stundarsakir. Þar
var bíllinn seldur og mamma og
yngri systkinin mín flugu heim til
Íslands en ég og Einar eldri bróðir
minn sigldum með Jökulfellinu til
Íslands í hræðilegu veðri,“ segir
Pétur um ástæðu þess að fjölskyldan
flutti heim. Síðar kom faðir hans til
landsins.
„Víser! Víser!“
Pétur segir að hann hafi notið þess
að vera í bandarísku skólakerfi;
andrúmsloftið hafi verið létt og það
hafi ekki verið nein kvöð að vera
í skóla. Öll verkefni voru unnin í
skólanum og því þurfti ekki að
hafa neinar áhyggjur af heimanámi.
Í frímínútunum var oft mikið
fjör, leikinn tónlist og krakkarnir
tvistuðu. Þegar hann var kominn
í eldri bekki var Bítlaæðið komið
til Bandaríkjanna og í skólanum
stofnaði hann Bítlahljómsveit þar
sem hann og vinir hans settu á sig
skúringarmoppur úr skólanum til
að líkjast hinum hárprúðu Bítlum.
Hann segist eiga hlýjar minningar
úr bandarísku skólakerfi.
Hann á þó ekki eins góðar
minningar úr íslensku skólakerfi sem
hann segir hafa verið stíft og þungt
þegar hann flutti heim. Þar á hann
aðeins við kennara og stjórnendur
því hann átti auðvelt með að kynnast
samnemendum sínum og eignaðist
vini meðal þeirra. Hann talaði litla
sem enga íslensku þegar hann flutti
heim 13 ára og segir hann að fáir hafi
talað með hreim hérlendis í þá daga.
„Ég man eftir því að ég seldi Vísi
eftir að við fluttum til Reykjavíkur.
Ég var að labba niður Bankastrætið
og kallaði „Víser! Víser!“ og þá
þrumaði eldri kona töskunni sinni í
hausinn á mér og æpti á mig: „Talaðu
ekki svona barn! Skammastu þín!“
Við systkinin voru bara stimpluð
sem Ameríkanar í Keflavík. Fólk
annaðhvort elskaði eða hataði
Kanann í Keflavík og sumir kölluðu
á eftir okkur: „Kanadrasl!“ og hræktu
jafnvel. Maður var einhver óljós
blendingur af Kana og Íslending,“
segir Pétur. „Skólakerfið á Íslandi
var byggt upp á því að láta þig hlýða
til að kennararnir færu ekki yfir um.
Maður átti bara að sitja og þegja og
helst að passa að andardrátturinn
truflaði engan. Ég upplifði bara
Pétur Kristjánsson í Kaliforníu árið 1958. Ljósm: Úr einkasafni
„Ef maður ætlar að finna nýja fegurð þá
verður maður að skoða þetta ljóta“
Seyðisfjörður