Austurglugginn - 04.11.2021, Page 3

Fréttir frá Síldarvinnslunni
Ábyrgðarmaður: Gunnþór B. Ingvason
Risavaxin loðnuvertíð framundan
Um 1920 hófu austfirskir
sjómenn að nota loðnu til beitu
á vetrarvertíðum á Hornafirði.
Það voru fyrstu kynni þeirra
af loðnunni. Til að byrja með
var loðnan týnd upp þar sem
hún rak á fjörur en fljótlega var
farið að veiða hana til beitu í
smáum stíl, ýmist í háfa eða litlar
fyrirdráttarnætur. Loðnuveiðar
til framleiðslu á mjöli og lýsi
hófust löngu síðar. Ef undan
eru skildar tilraunaveiðar, sem
efnt var til seint á fimmta áratug
tuttugustu aldarinnar, hófust
loðnuveiðar í hringnót veturinn
1963. Veiðarnar fóru hægt af stað
og fyrstu árin var einungis veitt
um hrygningartímann við suður-
og vesturströnd landsins.

Fyrsti Norðfjarðarbáturinn hóf
veiðar á loðnu með hringnót
árið 1964. Það var Gullfaxi.
Síldarvinnslubátarnir, Barði og
Bjartur, hófu slíkar veiðar árið 1966.
Sífellt var loðnunni gefinn meiri
gaumur og veturinn 1969 lögðu
fimm Norðfjarðarbátar stund á
slíkar veiðar, þar af fjórir í eigu
Síldarvinnslunnar.
Loðna barst í fyrsta sinn til
vinnslu í Neskaupstað veturinn
1968. Alls bárust tæplega 8.000
tonn til Síldarvinnslunnar á
þeirri vertíð og kom öll sú loðna
af miðunum fyrir sunnan land.
Loðnuveiðar austur af landinu
voru fyrst reyndar árið 1970 en
á þeim miðum náðist ekki góður
veiðiárangur fyrr en árið 1972.
Í fyrstu fór öll loðna, sem barst
til Neskaupstaðar, til framleiðslu á
mjöli og lýsi. Framleiðsla á frystri
loðnu til útflutnings hófst þar ekki
fyrr en árið 1970. Framleiðsla á
frystum loðnuhrognum hófst síðan
árið 1978.
Loðnuveiðar og –vinnsla skiptu
sífellt meira máli en rétt eins
og síldin er loðnan ólíkindatól.
Stundum var fullur sjór af loðnu
en svo komu tímar þar sem lítið
mældist af henni. Loðnuárin hafa
því verið býsna misjöfn; stundum
risavertíðir, stundum mjög
takmarkað veitt og stundum bann
við veiðum. Vegna þeirrar óvissu
sem tengist loðnunni ríkir ávallt
ákveðin óvissa og spenna í kringum
hana og má líkja þeirri spennu við
spennuna sem löngum hefur ríkt í
kringum silfur hafsins.
Yfir 900 þúsund tonn
Síðustu ár hafa svo sannarlega
verið sveiflukennd hvað loðnuna
varðar. Á árunum 2017 og 2018
voru veidd um 300 þúsund tonn
af loðnu hvort ár en í kjölfarið
fylgdu tvö loðnuleysisár. Loksins
kom að því að loðna var veidd á
ný í upphafi þessa árs en þá gátu
íslensk skip veitt um 70 þúsund
tonn og loðnustemmning gerði
vart við sig á ný. Segja má að öll
loðnan sem þá var veidd hafi farið
til manneldisvinnslu. Sérstök
áhersla var lögð á að vinna hrogn
en hrognin eru verðmætasta afurð
hverrar loðnuvertíðar. Fyrir utan
íslensk skip lönduðu norsk skip
loðnu á Austfjörðum í nokkrum
mæli en þau hófu veiðarnar fyrr en
íslensku skipin.
Rannsóknir fyrir síðustu
loðnuvertíð bentu til þess að næsta
vertíð gæti orðið ágæt en seiðafjöldi
mældist mikill. Líklega er þó óhætt
að segja að sá kvóti sem út hefur
verið gefinn fyrir komandi vertíð
hafi komið flestum í opna skjöldu.
Hann er mun stærri en almennt
var gert ráð fyrir. Það standa vonir
til að vertíðin gefi yfir 900 þúsund
tonna heildarafla og er það stærsti
kvóti sem gefinn hefur verið út
frá aldarbyrjun. Grænlendingar,
Norðmenn og Færeyingar eiga
hlutdeild í loðnukvótanum sem
gefinn er út hér við land en gert er
ráð fyrir að um 670 þúsund tonn
komi í hlut íslenskra fyrirtækja.
Þegar hefur verið úthlutað tæplega
630 þúsund tonnum til íslensku
skipanna og komu þá 115.939
tonn í hlut Síldarvinnslunnar eða
18,49%. Alls er gert ráð fyrir að
innan við tuttugu íslensk skip muni
leggja stund á loðnuveiðarnar á
komandi vertíð. Þeim hefur fækkað
mikið frá því sem áður var, en til
dæmis á vertíðinni 1998-1999 voru
þau 50 talsins.
Að undanförnu hefur komandi
loðnuvertíð verið undirbúin af
krafti og það er að mörgu að
hyggja. Fyrirtæki sem þjónusta
loðnuflotann hafa þurft að láta
hendur standa fram úr ermum
og ber þar ekki síst að nefna
veiðarfæragerðir. Ýmsar vörur
þarf til framleiðslunnar og hefur
kórónaveirufaraldurinn haft áhrif
á afhendingu og flutning þeirra
þannig að óvissa hefur verið nokkur.
Allt virðist þó ætla að ganga upp
og er spennandi vertíð framundan.
Polar Amaroq leitaði
loðnu
Um miðjan októbermánuð hélt
grænlenska skipið Polar Amaroq
til loðnuleitar við línuna á milli
Grænlands og Íslands. Veður
truflaði leitina töluvert en skipið tók
nokkur hol og kom að landi með
um 180 tonna afla sem var frystur
um borð. Geir Zoëga skipstjóri
segir að það hafi verið dásamlegt að
finna loðnulyktina. „Við leituðum
einungis Grænlandsmegin við
línuna og þar var sjórinn mjög
kaldur eða á bilinu frá hálfri gráðu
og niður í eina og hálfa. Loðnan sem
við fengum var í smærri kantinum
en vel getur verið að stærri loðnan
haldi sig Íslandsmegin við línuna.
Það spáði ekki sérstaklega vel á
þessu hafsvæði svo við ákváðum
að snúa okkur að síldinni í bili. Mér
líst afar vel á komandi loðnuvertíð
og ég er reyndar alltaf bjartsýnn.
Vonandi verður veðrið til friðs og
hægt að hefja loðnuveiðarnar fyrir
áramótin. Það má gera ráð fyrir að
skipin fari að snúa sér að loðnunni
núna í nóvember og desember af
fullum krafti og það verður svo
sannarlega spennandi að taka þátt
í þessu ævintýri,“ segir Geir.
Nú er loðnan efst á dagskrá.
Brátt verða loðnunætur teknar um borð.
Ljósm. Smári Geirsson. Börkur NK (nú Barði NK) að loðnuveiðum á síðustu vertíð. Ljósm. Helgi Freyr Ólason.