Austurglugginn - 04.11.2021, Page 6

6 Fimmtudagur 4. nóvember AUSTUR · GLUGGINN
Hér birtist ferðalýsing Hlöðvers
Jóhannssonar af ferð yfir Fagradal
árið 1951. Mikill snjór var á dalnum
þennan vetur og unnu bílstjórar oft
við erfið skilyrði. Þessi ferð var þó
öðrum erfiðri.
Bakgrunnur sögunnar
Sumarið 1950 var óvenjulega
úrkomusamt, eitt það versta á liðinni
öld. Heyfengur var því lítill og lélegur.
Ófærð vegna snjóa byrjaði í október,
veturinn var mjög snjóþungur og
ekki voru til upplýsingar um önnur
eins snjóþyngsli, enda alltaf nefndur
Snjóaveturinn mikli. Ef ég man rétt
þá var hægt að ganga upp á þak
íþróttahússins á Eiðum.
Hér er sagt frá einni ferð sem tók
lengstan tíma, en við þessi skilyrði
unnu þessir menn alveg til vors.
Haft var á orði að þeir myndu hljóta
varanlegt heilsutjón. Ég hef þó ekki
heyrt um að svo hafi orðið.
Þegar Guðmundur Jónasson kom
með snjóbíl sinn flýtti það fyrir
dreifingu á Héraðinu, þó var mjög
takmarkað hvað hann komst. Þessir
snjóbílar voru byggðir fyrir sléttur
og ísilögð vötn í Norður-Ameríku,
vél, gírkassi (þriggja gíra) og drif
samskonar og í Chrysler fólksbílum.
Það gat verið erfitt að fara um í
lausamjöll og nær ómögulegt í
hliðarhalla en á sléttlendi voru þeir
mjög fljótir í förum.
Hlöðver Jóhannsson er einn eftir
lifandi af þeim mönnum sem fóru
þessa ferð. Hann býr nú í Kópavogi.
Frásögnina skrifaði hann upp
64 árum eftir ferðina samkvæmt
vinnubókum sínum og gaf mér í
einni af heimsóknum mínum til
hans.
Vigfús Ólafsson
Myndir úr einkasöfnum og frá
Ljósmyndasafni Austurlands
Formáli
Lýsing á snjóalagi og lagningu
slóðar á Fagradal 1951. Leiðin
frá Reyðarfirði til Egilsstaða er
33 kílómetrar. Frá Grænafelli til
Egilsstaða var 2 – 3 metra djúpur
snjór. Snjóstikur með veginum
voru 2 metrar á hæð og allar
komnar á kaf í snjó. Ekki mátti
leggja slóðina eftir veginum, hún
varð það hörð að vont hefði verið að
moka veginn um vorið. Slóðin var
lögð í febrúar og notuð eins lengi
og hægt var, eða fram á vor. Slóðin
var lögð með jarðýtu, ýtunni var
ekið eftir hjarninu, með tönninni
var skorinn 10 cm frosinn snjór.
Við það myndaðist smá snjóröst
til hliðar við slóðina. Þetta var gert
til að hún þjappaðist betur, og eins
sást hún betur í vondu veðri. Að
þurfa að halda ýtutönninni í þessari
stellingu yfir allan Dalinn var mjög
þreytandi.
Við lagningu á slóð fór ýtan fyrst,
síðan komu bílarnir og þjöppuðu
snjóinn, úr þessu varð hálfgerður
vegur þegar hún fraus. Ef bíll lenti
út úr slóðinni var vont að komast
í hana aftur vegna þess hvað
snjórinn var laus fyrir utan, oftast
varð ýtan að hjálpa til að koma
bílunum í slóðina aftur.
Lagt af stað
Ferðalýsing þessi er endurskrifuð úr
dagbók frá 4. apríl 1951. Þessi ferð
var farin 1. til 4. apríl 1951.
Sunnudaginn 1. apríl kl. 6
að morgni var lagt af stað frá
Reyðarfirði til Egilsstaða yfir
Fagradal. Í þessari ferð voru 5
GMC trukkar með drif á öllum
hjólum ásamt tveimur jarðýtum
frá Vegagerðinni á Reyðarfirði og
tveimur stórum sleðum. Bílar og
sleðar hlaðnir með fóðurbæti og
heyi handa bændum á Héraði. Í
þessa ferð fóru eftirtaldir menn
sem stjórnuðu bílunum og jarðýtum.
Bílstjórar voru: Gunnar Stefánsson
24 ára, Sigurður Guttormsson 30
ára, Steingrímur Bjarnason 32 ára,
Stefán Guttormsson 33 ára og
Björn Stefánsson 34 ára. Hlöðver
Jóhannsson stjórnaði jarðýtu nr. 7
og Steinþór Pálsson jarðýtu nr. 11.
Með í för voru fjórir farþegar á leið
til Egilsstaða.
Lagt var af stað frá KHB klukkan
sex að morgni í sæmilegu veðri,
ferðin gekk nokkuð vel, komum við í
Kofa (Sæluhúsið á Fagradal) klukkan
tólf á hádegi, þar var hitað kaffi og
borðað nesti. Eftir klukkutíma stopp
í Kofa var lagt af stað til Egilsstaða.
Erfiðleikarnir hefjast
Um þetta leyti versnaði veðrið og
eftir stuttan tíma var komið vont
veður með snjókomu og roki. Veðrið
var það vont að slóðin sást mjög illa
og ákveðið var að fá einn farþeganna
til að ganga á undan jarðýtu nr. 7,
hún fór fyrir lestinni. Hann gafst
fljótlega við að ganga í slóðinni á
undan ýtunni í þessu veðri, og fór
hann í bílinn hjá Gunnari. Áfram var
haldið, og fljótlega varð að hreinsa
lausasnjó ofan af slóðinni.
Bílunum gekk mjög illa að keyra
slóðina. Þá var ákveðið að losa
sleðann frá ýtu 7 og festa hann
aftan í bílinn hjá Gunnari, síðan var
bíllinn tengdur við ýtuna. Eins var
gert við ýtu 11, sleðinn festur í bíl
Sigga og bíllinn festur í ýtuna. Nú
voru ýturnar farnar að draga bíla og
sleða, eftir þetta fór hinum bílunum
að ganga betur í slóðinni.
Alltaf var sama vitlausa veðrið,
rok og snjókoma, ferðin sóttist mjög
seint, en til Egilsstaða komum við
klukkan eitt um nóttina 2. apríl eftir
12 tíma ferð úr Kofa.
Mynd: AE
86 klukkutíma á ferð yfir Fagradal
Snjóaveturinn 1951
Sæluhúsið eða Kofinn á Fagradal. Mynd: GG
Bílalest á Fagradal um mánaðamótin maí/júní árið 1951.