Rit (Vísindafélag Íslendinga) - 01.06.1971, Qupperneq 187
CRUSTAL STRUCTURE OF ICELAND
187
helzta vandamálið í túlkun mæligagnanna. Dregin hafa verið sam-
an ýmis önnur gögn í þeim tilgangi að reyna að skýra eðli þessara
móta. Má þar nefna þyngdarmælingar, segulmælingar, halla fornra
hraunlaga á yfirborði og hitamælingar úr borholum. Þyngdarmæl-
ingar leiða í ljós, að meðaleðlisþyngd bergs neðan lagamótanna 2—3
er um 0,2 g/cm3 hærri en bergs ofan þeirra. Hhtamælingar í bor-
holum, sem eru ekki truflaðar af vatnsrennsli, eru notaðar til að
aætla hita á því dýpi, sem lagamótin 2—3 eru. Margt bendir til þess,
að viða á Suður- og Vesturlandi séu þessi lagamót við 350-400° C
hita, þótt á mismunandi dýpi sé. Á Norður- og Austurlandi er hins
vegar ekki finnanlegt sérstakt samband milli þessara lagamóta og nú-
verandi hitaástands berggrunnsins. Nátengd þessu er sennilega sú
staðreynd, að undir mörginn meiri háttar eldstöðvum frá tertierum
tíma, t. d. á Austurlandi og í Húnavatnssýslu, liggja lagamótin 2-3
grynnra en annars staðar. Borinn hefur verið saman halli fornra
hraunlaga og dýptarkortið af lagamótunum 2—3. Á Austur- og Vest-
urlandi virðist ekki vera neitt samband milli halla hraunlaganna og
halla lagamótanna 2—3, en á Norðurlandi virðist sums staðar geta
verið um nokkurt samræmi að ræða.
Af ofangreindum gögnum er í ritgerðinni dregin sú ályktun, að
mörkin 2—3 séu að öllum líkindum til orðin við ummyndun hasalt-
hraunlaga í þéttara form, sem hefur hærri P-bylgjuhraða og eðlis-
þyngd. Slík ummyndun ætti sér þá stað við 350-400° C hita. Ef jarð-
skorpan kólnaði síðar, yrðu þessi mörk að sitja á því dýpi, þar sem
þau mynduðust, eins og margt bendir til, að þau hafi gert á Norður-
og Austurlandi.
Ef þessi tilgáta reynist rétt, getur hún haft gildi fyxir rannsóknir
á jarðhita. Einnig gæti hún varpað nokkru ljósi á tilveru mótanna
2—3 í jarðskorpunni undir úthöfunum, en þar eru þau víðast hvar á
fárra km dýpi.
Gerð er tilraun til að spá um hita á því dýpi, þar sem mörkin 3-4
eru. Slík spá um hita á 10—15 km dýpi, sem byggð er á mælingum í
100-1500 m djúpum borholum, er að sjálfsögðu mjög óviss, en hún
bendir til þess, að á þessu dýpi geti hiti verið orðinn svo hár, að
bráðnunar basalts fari að gæta.
Rætt er lítillega um þýðingu lagskiptingarinnar fyrir tilgátuna
tun skrið sjávarbotnsins út frá miðúthafshryggjunum. Komizt er að
þeirri niðurstöðu, að lagskiptingin undir fslandi geti samrýmzt botn-
skriðskenningunni, ef rétt er sú tilgáta um eðli lagskiptingarinnar,
sem hér er sett fram.