Leyfi til að elska - feb. 2023, Blaðsíða 10

Kannski er meira vitað um áhrif foreldraútilokandi
hegðunar á útsettu foreldrana, því auðveldara er
að nálgast upplýsingar frá þeim. Foreldraútilokun
virðist hafa svipuð áhrif á útsetta foreldra og
annað ofbeldi af hendi nákominna. Hjá þeim er
þunglyndi algengur fylgifiskur (Taylor-Potter, 2015),
sem og kvíðaröskun og há tíðni sjálfsvíga (Baker
og Verrocchio, 2015; Balmer o.fl., 2018). Þar að auki
búa útsettir foreldrar við óuppgerða sorg og missi
án lúkningar (e. ambiguous loss; Boss, 2016), sem
og mikla félagslega einangrun vegna hegðunar
útilokunarforeldris (t.d. vinir hverfa) eða lélega
tilfinningaúrvinnslu (Harman o.fl., 2018).
H VA Ð Þ A R F A Ð S K O Ð A B E T U R ?
Vísindageirinn þarf að vera aðgerðamiðaður,
nýta uppsafnaða þekkingu og prófa samþættingu
kenninga svo vísindin þróist áfram. Þannig eykst
skilningur okkar á orsakafræði og birtingarmynd
rannsóknarefnisins hverju sinni (Reis, 2007).
Rannsóknir á foreldraútilokun hafa alltaf verið
aðgerðamiðaðar, því þær hafa sprottið út frá
störfum geðheilbrigðisstarfsfólks og lögfræðinga
sem hafa unnið með fjölskyldum sem hafa upplifað
þennan vanda. Þekking á hegðunarmynstrum
sem tengjast foreldraútilokandi hegðun (s.s.
samskiptastýringu og fölskum minningum) hefur
aukist gífurlega og þó að það virðist kannski vera
þannig þá er ekki lengur um vitundarvakningu að
ræða. Í dag er mikil þróun og fræðileg vinna í gangi.
Kenningin um tengslamyndun hefur til dæmis
verið notuð við klínískar athuganir í því skyni að
skapa betri skilning á höfnun foreldra (Garber,
2004) og aðalhöfundur þessarar greinar hefur
nýlega notað kenninguna um innri tenglsaflækju
(e. interdependence theory) til að skilja hvernig
valdaójafnvægi einkennir þessar fjölskyldur.
Nýlegar stefnur varða meðal annars það að finna út
hvaða hegðunarmynstur eru líklegust til að leiða
til foreldraútilokunar, að þróa bestu aðferðirnar við
mat og meðferð á mismunandi alvarleikastigum
foreldraútilokunar, að greina bein og óbein áhrif
slíks ofbeldis og hvernig það er frábrugðið fráhverfu,
að leggja mat á algengi vandans á heimsvísu, og
skilgreina hvort tilteknir lýðfræðilegir hópar séu
útsettari en aðrir (t.d. hermenn).
N I Ð U R S T Ö Ð U R
Foreldraútilokun er alvarleg tegund heimili-
sofbeldis. Þrátt fyrir að fagaðilar séu sammála um
skilgreiningar og ástæður foreldraútilokunar er þörf
á frekari rannsóknum innan sviðsins. Rannsóknum
sem miðast við að móta víðtækari fræðilegan grunn
og samþætta aðferðafræði til að bæta íhlutun og
meðferðir á reynsluvísindalegan hátt.
F R E K A R A L E S E F N I
Bernet, W., Gregory, N., Reay, K. M. og Rohner, R.
P. (2018). An Objective Measure of Splitting in
Parental Alienation: The Parental Acceptance-
Rejection Questionnaire. Journal of Forensic Sciences,
63(3), 776–783. https://doi.org/10.1111/1556-
4029.13625
Grein sem sýnir fram á klofning í skynjun barna á
foreldrum (algóð eða alslæm), sem er sérkenni hjá
börnum sem hafa orðið fyrir útilokun, samanborið
við börn sem ekki hafa upplifað slíkt.
Harman, J. J. og Biringen, B. (2016). Parents acting badly:
How institutions and societies promote the alienation
of children from their loving families. Fort Collins, CO:
Colorado Parental Alienation Project, LLC. https://
isbnsearch.org/isbn/9781519675521
Bók ætluð almenningi með yfirlit yfir efni um
foreldraútilokun og hvernig hún hefur orðið eins
alvarleg og raun ber vitni.
Harman, J. J., Kruk, E. og Hines, D. A. (2018). Parental
alienating behaviors: An unacknowledged form
of family violence. Psychological Bulletin, 144(12),
1275–1299. https://doi.org/10.1037/bul0000175
10
FORELDRAÚTILOKUN: VITUNDARVAKNING Á RANNSÓKNARSVIÐINU JENNIFER J. HARMAN O.FL.