Röst - 04.11.1940, Side 2

2
RÖ ST
Hreínt höfuð
og hreínar hendur
Við skólaskoðun á hverju
hausti ítreka ég við börnin, að
gæta þess vel að koma ætíð í
skólann með hreint höfuð og
hreinar hendur.
Mörg yngri börnin eru svo
ung, að þau skilja tæpast, við
hvað hér er átt. Ég tel samt lík-
legt, að mörg þeirra spyrji for-
eldrana, og þó einkanlega móð-
urina, við hvað læknirinn muni
eiga. Eins og það er æskilegt að
brúa bilið milli foreldra og
kennara, þá er það og engu síð-
ur æskilegt, að brúa það mili
læknanna og foreldranna. Mis-
skilningurinn verður tíðast af
því, að skýringu vantar, svo
réttur skilningur öðlist á því,
sem um er rætt. Svo að mæðr-
unum verði auðveldara að svara
spurningum barnanna um of-
angreind atriði, ætla ég að gefa
hér á skýringu til skilnings-
auka. Með hreinu höfði á ég
við, að það sé þrifað, þ. e. andlit
þvegið, hárið klippt, kembt og
hársvörður þveginn og hreinn.
Áður fyrr meir var talað um, að
þessi og þessi maður hefði „ó-
hreint höfuð“. Þá var venjuleg-
ast átt við óþrif þau, sem geitur
nefnast, en nú er þeim útrýmt
úr landinu á síðustu árum, eða
því sem næst. Því miður eru
ennþá önnur óþrif eftir, fastari
í sessi, en þeim verður og að
útrýma með öllu, og er hér átt
við lúsina. Þessi óþrif eru algeng
víða um landið, og ber það því
miður vott um lágt menningar-
stig þjóðarinnar, að hafa ekki
stigið fullnaðarspor í áttina til
gjöreyðingar á þessum óþverra.
Miklar framfarir, já stór-
kostlega miklar, hafa orðið í
Barnaskóla Vestmannaeyja til
útrýmingar þessum óþrifum,
síðan ég hóf þar skólaskoðun
haustið 1925. Þá var fjöldi
barnanna með óhreint höfuð, en
nú eru aðeins nokkur böm af
nokkrum heimilum. Betur má
þó, ef duga skal. Gjöreyðing ó-
þrifanna er markið og hvers
vegna ekki að stíga fullnaðar-
sporið, þegar þess er kostur?
Hér ráða mæðurnar mestu um
til úrbótar, og hafi þær vilja og
áhuga fyrir útrýmingunni, þá
skortir ekki leiðbeiningar hjá
skólahjúkrunarkonu og lækn-
unum.
Eigi er annað samboðið
menningarbæ, eins og Vest-
mannaeyjum, en að renna
skeiðið á enda, og útrýma með
öllu þessum óþrifum, sem hér
um ræðir, úr hári og fötum
barnanna og þeirra fullorðnu.
Ég treysti því að höfuð þeirra
fáu barna, sem var óhreint í
haust, verði þrifað og verði svo
hreint í vetur og jafnan eftir-
leiðis. Þurfa mæður að gefa
gaum að aðkomufólki, sem því
miður flytur óþrif á stundum á
þrifaheimili — barnaheimili.
Er bágt til þess að vita, að á-
standið skuli vera svona sum-
staðar hjá fullorðnu fólki, en
hér gefur raun vitni. Hér tjáir
ekki annað en algjört eyðingar-
stríð á óþrifunum hjá börnum
og fullorðnum. Þjóðinni er van-
sæmd að óþrifum í höfði nokk-
urs íslendings.
Kem ég nú að síðara atrið-
inu, þ. e. nauðsyn þess, að börn-
in hafi jafnan hreinar hendur,
þegar þau koma í skólann.
Hver sá, sem hefir óhreinar
hendur og óhreinindi undir
nöglum og vanrækir því hand-
þvott, er sóði, og er að því álits-
hnekkir fyrir hann í augum
samferðamanna. Þrifamönnum
er eiginlegt að forðast þessa
menn, því þeir forðast óþrifin.
Margskyns sýkingarhætta staf-
ar af sóðum, sem þrifamönnum
fylgja ekki. Ef að er gáð, eru
handlaugar einhverjar þær ör-
uggustu sjúkdómavarnir, sem
um hönd eru hafðar. Þær veita
vörn gegn margskyns smitun við
snertingu. Handlaugar eru ör-
uggasta og bezta vopn lækn-
anna til varnar gegn sóttum,
og jafnframt aðalvopn þeirra
til að verja sjúklingana gegn
sýking af höndum þeirra. Menn
halda, að sótthreinsunarlögur,
sem læknar hafa, sé öruggasta
meðalið til hreinlætis, en svo
er ekki. Sápan er aðalatriðið;
því er sótthreinsunarlögur oft
sápu blandinn. Handlaugar úr
heitu sápuvatni hreinsa allskyns
óhreinindi af höndum.
Hér er aðeins unnt að stikla
á helztu atriðunum í þrifum
handa, en efnið er svo yfir-
gripsmikið og mikilvægt, að
rita mætti hér um langt mál.
Hreinar hendur valda hreinni
samvizku. Þær auka gildi hvers
manns í augum þrifinna sam-
ferðamanna. Engu síður má
þekkja manninn af höndum
hans en máli. Svo grómtekið er
ekkert verk, að eigi sé unnt að
hreinsa hendur og hafa þær
hreinar að því loknu, svo fremi
r
Ahugamál
Skólastjóri og allir þeir, sem
hafa stuðlað að því, að for?
eldrafundir hafa verið haldnir,
eiga þakkir skilið. Einnig þeir,
sem stuðlað hafa að útkomu
þessa blaðs. Það kom í ljós á
síðasta fundi, að málefni þau,
er til umræðu komu, voru svo
margþætt, að ómögulegt var að
gera þeim full skil á svo stutt-
um tíma. Auk þess eru foreldr-
ar almennt óvanir að tala opin-
berlega, eða þeim finnst þeir
ekki hafa menntun á borð við
kennara, til þess að útskýra
málefnin, sem þeir vildu ræða
um. En það er einmitt þar, sem
blað kennara getur verið okkur
til stuðnings.
Ég drap þá sjálf á mál, sem
enginn tími varð til að ræða um
til hlítar. Einkum fannst mér
skorta á það frá minni eigin
hlið, þar eð ég af skiljanlegum
ástæðum verð að leggja hart að
mér til að rökræða á máli, sem
ekki er mitt eigið mál. Lauk því
fundi þannig, að mér fannst ég
verða fyrir ranglæti í mínum
málstað og ætla ég einmitt hér
að nota tækifærið til að skýra
það mál nánar.
Á þessum fundum hefir
handavinna stúlkna verið mitt
aðaláhugamál.
Á síðasta fundi lauk ég máli
mínu með því að segja, að skóla-
stjóri hefði bent á orð ungfrú
Laufeyjar um það, að sumar
konur kenndu stúlkum sínum
undirstöðu í handavinnu heima
og væri það vel þegið. Ég sagði,
að heimilin sum gætu líka kennt
börnum sínum undirstöðu í
lestri, skrift og reikningi, en
vegna þess að við hefðum skól-
ana, væru það skólarnir, sem
kenndu og við, sem aðeins þyrft-
um að hjálpa. En einmitt hvað
handavinnu stúlkna snerti,
þyrfti skólinn að hjálpa okkur
meira en hann hefði gert.
að handlaugum sé hægt við að
koma. Beztu meðmæli kvenna
og karla í atvinnuleit, á hvaða
sviði sem er, í augum allra
þeirra, sem þrifnaði unna, eru
hreinar hendur.
Kennarar og mæður! Ámálgið
við börnin að halda höndunum
hreinum. Með því stuðlið þér að
heill og heilsu þeirra og allra
samferðamanna.
Vestmannaeyjar, 26/10. 1940
Ól. Ó. Lárusson.
Einmitt í þessari athugasemd
fannst skólastjóra það koma
fram, að vegna þess að skól-
arnir væru, þyrfti ekki að hjálpa
börnunum heima. Mér fannst
ég ekki eiga þetta skilið, þar
sem það er einmitt ég, sem af
veikum mætti er að reyna að
hjálpa konum og stúlkum þar,
sem kennslu þeirra er ábóta-
vant. Konur hafa Uka beðið
mig fyrir tíu ára gamlar dætur
sínar og staðfestir það orð mín
um það, að konur myndu vilja
borga með yngri stúlkum sín-
um, ef með því móti væri hægt
að fá almenna kennslu í skól-
anum fyrir þær, því að sjálf-
sagt yrði þannig hópkennsla
ódýrari en sú kennsla, sem ég
hefi getað veitt i heimahúsum.
Ég lýsti því yfir, að ég væri
ekki sammála skólastjóra um,
að það þyrfti að bitna á bóklegu
námi barna, þótt handavinnu-
kennsla stúlkna yrði færð nið-
ur. Fannst mér heldur ekki, að
ég gæti rakið það mál til hlítar.
Ég drap aðeins á, að ein leið til
þess að gera kennsluna ódýrari
væri sú, að tvær kennslukonur
kenndu þremur (hálfum) bekkj-
um.
En áður en önnurhvor þessi
leið yrði farin, það er annað-
hvort að konur keyptu kennslu-
konuna beint, eða að það þyrfti
að bitna á öðru námi, er ég
viss um, að skólastjóri mundi
gera sitt bezta til að fá fjár-
veitingu annarstaðar frá, t. d.
ef bærinn ekki vill, þá einhver
kvenfélög, því að hann er marg-
sinnis búinn að lýsa því yfir,
að hann aðeins vilji hið bezta
og ætli því að athuga þær upp-
ástungur, sem fram kunna að
koma.
Ég hefi áður bent á, að hér
við skólana byrji leikfimi og
söngur um leið og börnin byrja
skólagöngu. Börnum þykir
gaman að þessum tímum; það
er eins og þeir kryddi annað
nám. En hver getur fullyrt, að
þessar greinar komi að meira
gagni í lífinu heldur en handa-
vinna barna, sem byrja þremur
árum seinna?
Það er einmitt vegna yfir-
standandi tíma, sem mér finnst,
að það þurfi að útvega börnum
verkefni til að hafa með hönd-
um. Verkefni,sem um leið þrosk-
ar þau og bindur þau við heim-
ilin og skólana en tekur þau af
götunni.
Ungfrú Laufey gat þess, að
það væri vel þegið, að konur