Árbók Reykjavíkurborgar - 01.10.1984, Side 157

143
GCJALDSKRÁRMÁL
Gildandi reglur og venjur um ákvörðun gjaldskrár eru all-breytilegar.
Gjaldskrár eru ýmist gefnar út sérstaklega eða sem hluti af reglugerðum,
og í sumum tilvikum þarf að leita staðfestingar ráðherra, en í öðrum ekki.
Tillögur um nýjar gjaldskrár, eða breytingar á gjaldskrám, berast
borgarráði að jafnaði frá forráðamönnum hlutaðeigandi fyrirtækja eða
stofnana, eða stjórnum þeirra. Ef í reglugerð er ákvæði um það, að leita
þurfi staðfestingar ráðherra á nýrri gjaldskrá, sendir borgarráð
tillögurnar, ásamt hugsanlegum breytingum, áfram til borgarstjórnar þar
sem endanleg ákvörðun er tekin að .loknum tveimur umræðum. Þá loks er unnt
að senda hina nýju gjaldskrá til staðfestingar í hlutaðeigandi ráðuneyti.
Á hinn bóginn getur borgarráð tekið ákvörðun um gjaldskrá með samhljóða
afgreiðslu, ef ekki er í reglugerð kveðið á um það, að leita þurfi
staðfestingar ráðherra. Verði borgarráð ekki samhljóða um afgreiðslu, fer
málið til einnar umræðu og endanlegrar ákvörðunar í borgarstjórn. Frá
1970 hefur lengst af þurft að sækja um leyfi verðlagsyfirvalda til
gjaldskrárbreytinga eftir ýmsum leiðum, en frá vori 1983 hefur verið
stefnt að auknu sjálfræði sveitarfélaga í þessum efnum.
Frá ársbyrjun 1979 til ársloka 1981 var í gildi svokölluð "hert
verðstöðvun" og þurfti þá sérstakt samþykki ríkisstjórnarinnar til
gjaldskrárbreytinga, en þau ákvæði féllu úr gildi um áramótin 1981-1982.
Samkvæmt 1. mgr. 7.gr. laga um kjaramál nr. 121/30. desember 1978 var
óheimilt að hækka verð á vöru og þjónustu frá því, sem það var
9. september 1978, nema að fengnu samþykki réttra yfirvalda og skyidu þau
ekki leyfa neina hækkun, nema þau teldu hana óhjákvæmilega. Leyfi til
hækkunar skyldi jafnframt hljóta staðfestingu ríkisstjórnarinnar. Þessu
ákvæði var breytt með 1. gr. laga um ráðstafanir til viðnáms gegn
verðbólgu nr. 10 frá 13. apríl 1981. Breytingin var eingöngu fólgin í
viðmiðunartíma, þ.e.a.s. frá 1. janúar 1981 til 1. maí 1981.
í 1. gr. laga nr. 12/30. apríl 1981 um verðlagsaðhald o.fl. var enn hnykkt
á verðstöðvunarákvæðum. Þar sagði meðal annars, að verð vöru og þjónustu
mætti ekki hækka fram til 31. desember 1981 frá því, sem það var 30. apríl
1981, nema að fengnu samþykki réttra yfirvalda, og skyldu þau ekki leyfa
neinar hækkanir umfram brýnustu nauðsyn. Þetta lagaákvæði gilti til
31. desember 1981.
Hinn 8. apríl 1983 voru sett bráðabirgðalög um breytingu á orkulögum þess
efnis, að breytingar á gjaldskrám orkufyrirtækja skulu háðar samþykki
ráðherra orkumála.
Hinn 27. maí 1983 voru sett bráðabirgðalög um verðlagsmál. Þar segir
meðal annars, að frá gildistöku laganna til 31. janúar 1984 skuli
verðlagsyfirvöld og aðrir opinberir aðilar, sem fara með verðlags-
ákvarðanir, aðeins leyfa óhjákvæmilega hækkun verðs, eða endurgjalds fyrir
vöru eða þjónustu. Þetta ákvæði er í samræmi við stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnar Steingríms Hermannssonar frá 26. maí 1983, en orðrétt segir
þar um verðlagsmál: