Brezk-ísl. fisksölusamningurinn - 15.09.1941, Blaðsíða 2

fisk á breska markaði og þeir
þannig fyrirvaralaust sviftir
þeim helga rétti að versla með
sína eigin vöru í sínu eigin landi.
Hefir slík réttarsvifting ekki átt
sér stað hér á fslandi síðan á
svartnættistímabili 17. aldarinn-
ar, einokunartímabilinu al-
ræmda, er Islendingar voru
beittir því harðrétti að vera rétt-
laus þý og verslunarréttindum
þeirra var skift milli nokkurra
erlendra selstöðukaupmanna,
fyrr en íslensku samningamenn-
irnir undirrituðu þennan samn-
ing. Petta var gert fyrirvara-
laust og með þeim fádæmum, að
slíks eru engin dæmi, þar eð
sumum af þeim ísl. útflytjendum
er urðu fyrir þessari atvinnu-
sviftingu, var ekki gefinn kost-
ur á að bjarga því fé, er þeir
margir hverjir höfðu bundið í
þessum atvinnurekstri. Lítur út
fyrir að þetta fé sé að nokkru
leyti tapað, ef ekki fæst leiðrétt-
ing á því, á ég þar við þær tug-
ir þúsunda, er þessir menn áttu
liggjandi í kassabirgðum er
bannið skall á og ónothæfar eru
til annars en flytja út í þeim
kældan fisk.
Hin stórfelda verðlækkun á fiskinum
Kem ég þá að þýðingarmiklu
atriði í samningnum, en það er
hin stórfelda verðlækkun á fisk-
inum. Hér er samið á stríðstíma,
og málið horfir þannig við, að
eftirspurnin eftir þeirri vöru
sem samið er um, er margföld
á við framboðið. Samt skeður
það furðulega, að fiskverðið er
fastákveðið í samningnum og
fært stórkostlega niður. Frá því
stríðið hófst og fram að þeim
degi, er samningurinn tók gildi,
höfðu íslenskir útflytjendur
greitt mjög sæmilegt verð fyrir
fiskinn, alt að kr. 0,50 pr. kg.
fyrir þorsk, alt að kr. 0,60 pr.
kg. fyrir ýsu og alt að kr. 1,50
pr. kg. fyrir flatfisk. En eftir
gildistöku samningsins, er verð-
ið sett sem hér segir: KR. 0,35
— ÞRJÁTfU OG FIMM AURA
PR. KG. AF ÞORSKI, UPSA
OG ÝSU og alt að kr. 1,20 fyr-
ii flatfisk. Og undir þessa stór-
feldu verðlækkun skrifa ís-
lensku samningamennimir, án
þess að vitað væri að lægi fyrir
lækkun á hámarksverðinu í Eng-
landi. Nema þau töp, er íslensk-
ir sjómenn, útgerðarmenn Oig
útflytjendur verða fyrir með
þessum einstæða samningi, ef
miðað er við svipaðan útflutn-
ing og var síðustu ellefu mán-
uðina áður en samningurinn
tók gildi TUGUM MILJÖNA
ISLENSKRA KRÓNA.
Harðast verða úti smáútvegs-
menn og sjómenn á smærri skip-
unum, því svo einkennilega vill
til, að ýsan, sem verið hefir að
rninsta kosti 20% verðhærri á
innlendum og 50%> verðhærri á
erlendum markaði, en upsinn,
ef hann hefir þá verið seljan-
legur, er sett undir sama verð-
flokk. Eru þetta miklar búbæt-
ur fyrir togaraflotann og* þar
með talin skip atvmrh. ölafs
Thors, að svo miklu. leyti sem
aflinn af togurunum er seldur
hér, því að allir vita að togar-
arnir geta fylt sig af upsa á
nokkrum dögum, en smærri
skipin hafa litla möguleika til
að afla annars en ýsu og þorsks.
Gengid fram hjá að íslenskir matsmenn
hafi úrskurðarvald um mat á fiskinum.
Auk hins lága verðs koma þeirri sjálfsögðu venju, sem ís-
svo þeir ágallar samningsins, að lenskir útflytjendur hafa sætt,
kaupanda er í sjálfsvald sett, að íslenskir matsmenn hafi þar
hvaða vöru hann tekur úrskurðar vald.
góða og gilda, en ekki fylgt
Kaupandi ekki skildur að hafa skip til
flutninganna nema honum sýnist.
Ofan á þetta alt saman bæt- sýnist, en getur hinsvegar skyld-
ist svo það, að kaupandi er ekki að Islendinga til að salta, hrað-
skyldur til að hafa skip til flutn- frysta eða sjóða niður fiskinrf.
inganna, nema þegar honum
Fiskframleiðendur útilokaðir fró að njóta
gengishækkunar.
Þótt gengi íslensku krónunn- ur skal £ pundið jafngilda 26.09
ar hækki en gengi £ pundsins ísl. króna og hlýtur það því, ef til
ekki tilsvarandi, þá er það kaup- kemur, að verka sem verðlækk-
anda óviðkomandi samkv. samn- un á fiskinum til framleiðenda.
ingnum, þannig að eftir sem áð-
Engin verndun fyrir hækkun utflutningsgjalda.
Hækki útflutningstollar eða greiða þann mismun,-myndi það
önnur gjöld af fiskinum skal því einnig verka sem verölækk-
kaupandi ekki skyldur til að un til framleiðenda.
Útilokað að íslensk skip megi kaupa ef
kaupandi hefir ekki skip til flutninganna.
Standi þaunig á, að kaupandi
hafi ekki skip til flutninganna,
er lagt BLÁTT BANN í samn-
ingnum við því, að íslensk skip
megi grípa inn í og kaupa fisk-
inn til útflutnings. Virðist það
þó hefði verið báðum samnings-
aðilum fyrir bestu, ef sú ástæða
hefði verið fyrír samningnum,
að tryggja ætti að sem mest af
fiskinum yrði flutt út kælt.
Einkennilegt fyrirbrigði.
Það einkennilega skeður í
þessum samningi, að hraðfryst-
ur fiskur, er var lítt seljanleg-
ur á síðasta ári, er seldur við
samningsborðið við því verði er
íslenska samninganefndin fór
í’ram á. Einnig reyndust niður-
soðnar fiskafurðir er ekki hafði
reynst mögulegt að fá innflutn-
ingsleyfi fyrir tii Stóra Bret-
lands seljanlegar fyrir viðun-
andi verð, og þeim mönnum
tryggð sala er áttu liggjandi
dósarusl T. D. I NJARÐVIK-
UM, virðast þeir menn hafa
verið rétthærri við samnings-
borðið en þeir, er áttu fiskkassa-
birgðir þær er ég hefi áður get-
ið um.
Gengið fram hjá
undir samningnum
togaraeigendunum.
Þó samningsgjörð þessi hafi
staðið lengi ýfir, var algjörlega
gengið fram hjá þeirri sjálf-
sögðu skyldu, að hafa þá menn
með í ráðum, er samið var fyrir,
peim er hagsmuni áttu
nema ef vera skyldi
nema ef vera skyldi togaraeig-
endunum, sem hafa og fengið
sérréttindi í samningnum, að
því er virðist á kostnað smáút-
gerðarinnar.
Fyrirsjáanlegir erfiðleikar á framkvæmd
samningsins.
Þá þegar eftir að samningur-
inn var undirskrifaður, brá svo
við, að almenn óánægja greip
um sig meðal sjómanna og smá-
útgerðarmanna vegna hins lækk-
aða fiskverðs samfara versnandi
möguleikum til að losna við afl-
ann, og hafði það þau áhrif, aö
við stöðvun lá á allmiklu af smá-
skipaflotanum, og er ekki fyrir
það séð, hvaða afleiðingar það
kann að hafa.
fslensku samningamennirnir með atvmrh.
Ólaf Thors í broddi fylkingar sanna pað,
sem ég hefi sagt um petta mál
Það undraverða skeður, að ís-
lensku samningamennirnir með
atvmrh. ölaf Thcrs í broddi
íylkingar virðast nú fyrst hafa
tekið eftir því, hversu óhagstæða
samninga þeir h,afi gert, með
því að nú, eftir að gengið hefir
verið frá samningnum, að beita
sér fyrir því, að fá hinum ýmsu
atriðum hans breytt, og verður
það ekki þakkað forsjálni þeirra
við samningsborðið, þótt það tak-
ist að einhverju leyti, heldur vel-
vilja hinna bresku samningsað-
ila, og mun þvílíkt taktleysi
vera óheyrt, þegar um milli-
ríkjasamning í verslunarmálum
er að ræða, AÐ RfFA ÞURFI
STRAKS NIÐUR ÞAÐ, SEM
NÝBÚIÐ ER AÐ SEMJA UM.
Nauðsynlegar breytingar sem fást verða
straks á samningnum.
1. Verðhlutföll ýsu og upsa
verði sett eins og þau áður
voru, og fiskverðið hækkað
upp í það sem það var fyrir
gildistöku samningsins.
2. Öllum skipum með erlendar
áhafnir, sem voru á íslensk-
um höndum, hvort sem voru
fragtskip eða leiguskip og
svift voru réttindum að sigla
á breska markaði með kæld-
an fisk verði veitt þau rétt-
indi aftur.
3. Öllum íslenskum útflytjend-
um er sviftir voru réttindum
að versla með kældan fisk á
breska markaði, verði veitt
þau aftur, þannig að þeir
megi kaupa og flytja út í
frjálsri samkepni við hinn.
breska kaupanda.
Fundurinn í Kauppingsalnum 8. sept. s. I.
Vegna hinnar miklu óánægju
er skppast hafði í tilefni af
samnipgnum, var til fundar boð-
að í Kbupþingssalnum af sjó-
mönnum og útgerðarmönnum. er
töldu sig ekki geta unað við
samninginn. Mun þessi einstæði
fjölmenni fundur mega teljast
mjög sögulegur. Þegar lokið var
að kynna þennan margumtalaða
samning orði til Cirðs fyrir fund-
armönnum og atvmrh. ölafur
Thors hafði reifað málið og sagt
á þá leið, að Bretar hefðu ekki
knúið þennan samning- fram, en
hinsvegar mættu fslendingár
ekki búast við að sleppa svo vel
sem.hingað til fram hjá þeim
örðugleikum er stafa af núver-
andi styrjöld! Getið þess að
vænta mætti góðra tíðinda frá
Ameríku, sem hann gæti sagt
nánar frá, en vildi þó ekki gera
að svo stöddu! Og það sjónar-
mið hafði komið fram á fundin-
um hjá verjendumi samningsins
að hinir miklu ágallar hans gætu
orðið þess valdandi, að betur
tækist að semja seinna! Þá inn-
leiddi ég umræðurnar af hálfu
andstæðinga samningsins og
sýndi fram á með rökfastri
ræðu, hversu gjörsamlega tilefn-
islaust hefði verið að gera þenn-
an samning, eins og gengið var
frá honum, enda tóku þá eftir-
farandi ræðumenn í sama
strenginn og fluttu rökfastar
ræður gegn samningnum: Al-
þingism. Jóhann Jósefsson, út-
gerðarm. Finnbogi Guðmunds-
son og útgm. Guðl. Brynjólfs-
son o.fl. Var ekki um að villast,
hver hugur fundarmanna var til
samningsins, þar eð allir þeii
ræðumenn er töluðu gegn hon-
um fengu ágætar undirtektir
fundarmanna. Hinsvegar virt-
ust ræður mínar og sumra ann-
ara fundarmnana koma óiþægi-
lega við atvmrii. ölaf Thors og
formann ísl. samninganefndar-
innar Magnús Sigurðsson,
bankastjóra, og * mun það vera
einsdæmi, að svo hátt settur
maður í einu og öðru, og Magn-
ús er, missi svo jafnvægi sitt
að hann leyfi sér að kalla heið-
virða sjómenn og útgerðarmenn
>rakkapakk«, enda stóð þá einn
sjómaður upp og andmælti því-
líkum munnsöfnuði. Aftur virð-
ist það sérstaklega h,afa glapið
atvmrh. ölafi Thors sýn, að
þetta var langstærsti viðskifta-
samningur! er gerður hefði ver-
io fyrir fslands, hönd og leit svo
út. að hann teldi það eitt meðai
annars samningnum til ágætis!
Sést það á framanrituðu hversu
erfitt það reyndist þessum mönn-
um að verja samninginn.
Eru fundarmenn til vitnis um
að hér er rétt skýrt frá.
Og vel mega þeir muna smá-
útgerðarmennirnir og sjómenn-
irnir, sem sóttu þennan fund,
þegar að næstu kosningum kem-
ur, ef kosningar eru ekki alveg
farnar úr móð, hvern þeir hafa
stutt til að verða atvmrh. þessa
lands, eftir þessa samningsgerð,
sem atvmrh. ölafur Thors sagði
að mætti. kenna sér, og þakka
síðar!
Hlutur Morgunblaðs-
ins.
Hlutur Morgunbl. er aumur í
þessu máli. Fyrst birtir það um-
mæli eftir atvmrh. Ölafi Thors
um að samningurinn hafi tekist
giftusamlega eftir atvikum! en
skríður svo í sjálft sig og skift-
ir um tón, er það finnur hina
almennu andúð yfir samningn-
um og fer að klóra í bakkann
með því að tala um, að samn-
ingurinn sé ekki góður, og ger-
ir síðan hlægilega tilraun til að
halda því fram að ég hafi ver-
ið »aðskotadýr« á fundinum þar
eð ég sé ekki útgerðarmaður. En
ég skal hugga Morgunblaðið með
því, að ég hefi stundað útgerð
og verið við fiskverslun síðustu
þrjú árin og hafði því fylsta rétt
til að sækja fundinn og taka þar
til máls, enda ekki gerð nein at-
hugasemd við það á fundinum
af atvmrh. ölafi Thors eða út-
sendara Morgunblaðsins Jjóni
'Kjartanssyni ritstjóra. En það
er von að Morgunblaðið yrði
hrætt, því í hvert sinn er ég tal
aði á fundinum tóku fundar-
menn undir ræður mínar með
lófaklappi um allan salinn, með-
an Magnús Sigurðsson og ölaf-
ur Thors urðu að sætta sig við
að enginn fundarmanna léti á-
nægju sína í ljcs er þeir reyndu
að verja'samninginn.
I sambandi við framanritað
vil ég minna Morgunblaðið á
það að atvmrh. Ölafur Thors
SETTIST I FORMANNSSÆTI
SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
ÁN ÞESS AÐ LÁTA FRAM
FARA KOSNINGU EINS OG
LöG FIOKKSINS MÆLTU
FYRIR c.g vil ég því biðja Morg-
unblaðið að upplýsa hvort hann
er ekki »ADSKOTADÝR« 1 ÞVI
SÆTI ENN ÞA?
Biðukollumar í Sjálf-
stæðisflokknum.
Er ekki ástæða til að skifta um
menn í þýðingarmiklum stöð-
um í Sjálfstæðisflokknum?
Að lokum vil ég benda Morg-
blaðinu og atvmrh. ölafi Thors
á, hvort ekki væri rétt, að lát-
in væri fara fr&m talning á
íylgjendum þeirra hér í Reykja-
vík og suður með sjó, svo að sæ-
ist hversu margir sjálfstæðis-
menn það væru nú eftir þessa
samningsgerð, sem játa vilclu
trúnað sinn við Morgunblaðið og
Ölaf, og svoi aftur á móti„ hve
margir sjálfstæðismenn það
væru sem óskuðu breytinga inn-
an flokksins og kysu heldur að
styðja menn eins og Sigurö
Kristjánsson alþm. og alþm.
Árna frá Múla til ritstjórnar
við Morgunblaðið svo hinir víð-
frægu ristjórar blaðsins gætu
tekið sér hvíIiLog jafnframt ósk-
uðu eftir að atvmrh. Ölafur
Thors viki. sæti, ef þess væri
kostur, að fá menn eins cg hrm.
Pétur Magnússon, Gísla Sveins-
son alþm. eða alþm. Jóhann Jós-
efsson til að koma í hans stað.
Svo vil ég segja Morgunblað-
inu það, í eitt skifti fyrir öll,
að ég mun neyta þess réttar,
sem mér ber sem íslenskum rík-
isborgara að taka til máls og
fylgja réttu máli hvar sem er
og hvenær sem er án þess að
spyrja það leyfis.
En gjarnan má Morgunblaðið
heimska sig á því að vera með
svo margar persónulegar sví-
virðingar í minn garð, sem því
sýnist, því það hefir fyrr orðið
sér tíl skammar og athlægis í
svipuðum tilfellum.
En frekar hefði mér sýnst, að
blaðið hefði átt að vera virðuleg-
ur málsvari Sjálfstæðisflokks-
ins, en hirðfífl hans.
Reykjavík, 15. sept. 1941.
Jósef M. Thorlacius.
fRENTSMWJA JÓNS HKLSASONAR