Læknablaðið : fylgirit - 26.09.2014, Side 9

V . V Í S I N D A Þ I N G G E Ð L Æ K N A F É L A G S Í S L A N D S 2 0 1 4
F Y L G I R I T 8 0
10 LÆKNAblaðið 2014/100
17. Rannsókn á Guðmundar- og Geirfinnsmálunum: Þáttur
minnisvafa (memory distrust) í fölskum játningum
Jón Friðrik Sigurðsson1,2,3, Gísli H. Guðjónsson3,4, Arndís Soffía Sigurðardóttir,
Haraldur Steinþórsson, Valgerður María Sigurðardóttir
Geðsviði Landspítala1, Háskóla Íslands2, Háskólanum í Reykjavík3, King’s College4
Markmið: Erindi þetta lýsir rannsókn á Guðmundar- og Geir-
finnsmálunum og mikilvægi minnisvafa (memory distrust) í tilvikum
falskra játninga. Sex einstaklingar voru sakfelldir árið 1980 og afplánuðu
fangelsisrefsingu, en lík mannanna tveggja, sem þau voru sakfelld fyrir
að hafa myrt, hafa aldrei fundist.
Aðferð: Nákvæm greining var gerð á lögregluskýrslum, dómsskjölum,
fangelsisdagbókum, geðheilbrigðisskýrslum um fimm hinna dómfelldu
og dagbókum sem tveir þeirra rituðu á meðan á gæsluvarðhaldi stóð.
Auk þessa voru tekin viðtöl við fjögur dómfelldu sem á lífi eru.
Niðurstöður: Fimm dómfelldu sýndu merki um minnisvafa varðandi
sakarefnið. Megin skýringarþættir minnisvafans voru fullvissa lögreglu
um sekt þeirra, þvingandi lögregluyfirheyrslur, löng einangrunarvist,
spilliáhrif á rannsókn málanna, sálfræðilegir veikleikar (bæði stöð-
ugir og breytilegir) og skortur á óháðum stuðningi við yfirheyrslurnar.
Ályktanir: Þessi tvö sakamál gefa til kynna að minnisvafi, sem leiðir til
falskra játninga, gerist í fimm þrepum: kveikja, líkindi, viðurkenning,
endurgerð og lausn.
18. Eykur notkun kannabis hættu á geðrofi og þróun geðklofa?
Arnar Jan Jónsson1 , Hera Birgisdóttir1, Engilbert Sigurðsson1,2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Geðsviði Landspítala
Allt frá 1987 hafa gögn úr faraldsfræðirannsóknum verið að styrkjast
og styðja æ betur að kannabisreykingar auki hættu á geðrofi (psychosis)
og geðrofið geti þróast áfram í langvinnan geðklofasjúkdóm hjá hluta
slíkra einstaklinga. Á síðasta áratug hafa verið birtar margar rann-
sóknir sem skýra tengsl kannabis og geðrofs vegna vaxandi áhuga á
þessum venslum. Í þessum fyrirlestri verður einkum fjallað um þessi
tengsl. Einnig verða reifuð nokkur önnur sjónarmið sem skipta máli
þegar lagt er mat á öryggi og notagildi kannabisefna í læknisfræði, en
efnafræði kannabisefnasambanda er afar flókin og sum þeirra óstöðug í
tilraunaglösum. Kynntar verðar helstu niðurstöður 14 ferilrannsókna á
9 rannsóknarþýðum og niðurstöður 9 tilfellaviðmiðarannsókna. Þegar
niðurstöður helstu faraldsfræðirannsókna á þessu sviði eru teknar
saman styðja þær ótvírætt að notkun kannabis sé sjálfstæður áhættu-
þáttur fyrir geðrof og að öllum líkindum einnig fyrir þróun langvinnra
geðrofssjúkdóma eins og geðklofa. Um skammtaháð samband er að
ræða þar sem áhættan eykst með tíðari neyslu. Einnig sýna rannsóknir
að notkun kannabis á unglingsaldri hefur sterkari tengsl við geðrof
en neysla sem hefst á fullorðinsárum. Frekari rannsókna er þó þörf til
að skýra þetta samband enda eru geðrofssjúkdómar lengi í þróun og
vandasamt að mæla skýribreytu og svarbreytu af nákvæmni og þó sér-
staklega flókið samhengið á milli þeirra. Við teljum mikilvægt að auka
þekkingu almennings á alvarlegum afleiðingum kannabisnotkunar og
þeirri staðreynd að ekki er hægt að spá fyrir um hverjir veikist af geðrofi
til skemmri tíma og hverjir til lengri tíma í hópi þeirra sem nota efnið
reglulega.
19. Tvær slembirannsóknir með viðmiðunarhóp á áhrifum
sálfélagslegra meðferða við alvarlegum geðrofssjúkdómum
Víðir Sigrúnarson
INM, Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet NTNU
Inngangur: Síðastliðna tvo áratugi hefur áhersla á svokölluð sálfélagsleg
úrræði í meðferð geðrofssjúkdóma aukist mikið en árangur þessara
úrræða hefur lítið verið rannsakaður. Ein af algengustu sálfélagslegu
meðferðunum sem notuð hefur verið síðastliðna áratugi er svokölluð
„assertive community treatment“ (ACT). Notendastýrðar innlagnir
(NSI) er nýtt meðferðartilboð fyrir fólk með alvarlega geðrofssjúkdóma
sem hefur verið í boði í Noregi síðustu 5-10 ár (rannsókn 2).
Markmið rannsóknanna er að athuga áhrif ACT á notkun geðheil-
brigðisþjónustu til lengri tíma og greining á þáttum með forspárgildi
fyrri langtímahorfur þessa sjúklingahóps og að rannsaka áhrif notenda-
stýrðra innlagna á notkun geðheilbrigðisþjónustu einu ári eftir að þátt-
taka í þessu úrræði hófst.
Aðferðir: Tvær slembirannsóknir með viðmiðunarhóp voru fram-
kvæmdar til að kanna áhrif annars vegar ACT 12 árum eftir að meðferð
lauk og hins vegar NSI til eins árs. 50 sjúklingar með nýgreindan geð-
klofa tóku þátt í rannsókn á áhrifum ACT, meðferð sem stóð yfir í tvö
ár. 53 sjúklingar með alvarlega geðrofssjúkdóma; geðklofa og geðhvörf
tóku þátt í rannsókn á áhrifum NSI sem stóð yfir í 12 mánuði.
Niðurstöður: Ekki fannst marktækur munur á notkun geðheilbrigðis-
þjónustu yfir 12 ár á milli notenda ACT þjónustu og viðmiðunarhóps en
færri sjúklingar voru nauðungarvistaðir í meðferðarhóp. Skor á „brief
psychiatric rating scale“ (BPRS) reyndist hafa forspárgildi fyrir aukna
notkun á geðheilbrigðisþjónustu. Ekki reyndist marktækur munur á
notkun geðheilbrigðisþjónustu yfir eitt ár á milli notenda NSI og við-
miðunarhóps.
Ályktun: Fleiri rannsókna er þörf á áhrifum sálfélagslegra úrræða í með-
ferð alvarlegra geðsjúkdóma.
20. Úttekt á E-LR
Indíana Elín Ingólfsdóttir1, Nanna Briem2
1Læknadeild Háskóla Íslands, 2Geðsviði Landspítala
Endurhæfing LR (E-LR) er deild á geðsviði Landspítala sem sérhæfir sig
í snemm-íhlutun (early intervention) geðrofssjúkdóma. Markhópurinn
sem E-LR þjónustar er ungt fólk, á aldrinum 18-30 ára, með byrjandi
geðrofssjúkdóm og hefur deildin verið starfrækt með þessu sniði frá
2010. Þó að þjónustan hafi yfir 7 leguplássum að ráða er megin þungi
starfseminnar dagdeild þar sem boðið er upp á fjölbreytta meðferð og
endurhæfingu sem er sérsniðin að þörfum hvers og eins þjónustuþega.
Starfsemin hefur vaxið mikið og hratt frá 2010 og í dag eru 67 þjónustu-
þegar innritaðir, sem er um 500% aukning á fjórum árum. Gerð var lítil
úttekt á nokkrum lýðfræðilegum, klínískum og meðferðartengdum
breytum í hópi þjónustuþega E-LR sem kynntar verða. Tilgangurinn var
að fá víðtækari heildarmynd af starfseminni en einnig ætlað sem undir-
búningur fyrir fyrirhugað rannsóknarverkefni þar sem skoða á margvís-
legar klínískar breytur.
21. Meðferð alvarlegra geðrofssjúkdóma með clozapíni hér á landi
Oddur Ingimarsson1, Engilbert Sigurðsson1,2
1Geðsviði Landspítala, 2Læknadeild Háskóla Íslands
Inngangur: Landspítalinn er þátttakandi í CRESTAR sem er fjölþjóðleg
rannsókn á aukaverkunum clozapíns (Leponex) og tengingu aukaverk-