Vestfirðir - 12.04.2018, Síða 4

4 12. apríl 2018
Byggðastofnun spáir því að að byggð á Vestfjörðum muni hrynja á
næstu áratugum. Samkvæmt spánni mun íbúum fækka um 75%
frá 2017 til 2066. Í stað 7.000 íbúa nú munu verða 2.000 manns í
fjórðungnum. Þetta þýðir einfaldlega að samfelld byggð slitnar í sundur og
eftir verða fáar vanburðugar leyfar af þorpum. Í þessari spá er ekki gert ráð
fyrir því, sem þó er vitað, að þegar fólki fækkar niður fyrir ákveðin þolmörk
gefast íbúarnir upp og taka upp tjaldhæla sína, allir sem einn, og flytjast um
set suður á bóginn.
Þessi svartsýna spá þarf ekki að koma neinum
á óvart. Frá 1980 hefur verið samfellt undanhald á
Vestfjörðum, í fyrstu hægfara en svo með vaxandi
hraða. Frá 1980 hefur Vestfirðingum fækkað um
33%. Það svarar til þess að þriðji hver maður er
fluttur í burtu. íbúarnir voru um 10.500 en eru nú
orðnir færri en 7.000. Þetta hefur gerst á aðeins 38
árum. Spáin fyrir næstu 50 ár er einfaldlega í fullu
samræmi við reynsluna.

2.900 manna tap á Ísafirði
Sterkasta svæði Vestfirðinga hefur ávallt verið Ísafjörður. Í Skultulsfirðin-
um hefur íbúum fækkað úr 3.500 í 2.600 á þessu tímabili. Það er ekki
bara að fólki hefur beinlínis fækkað heldur hefur þjóðinni fjölgað á sama
tíma og Vestfirðir hafa farið á mis við fjölgunina. Hlutfall Vestfirðinga af
landsmönnum var 4,6% en er nú aðeins 2,0%. Ef Ísfirðingar hefðu haldið
óbreyttri hlutdeild hefði þeim ekki fækkað um 900 heldur fjölgað um 1.900
manns. Í stað þess að 5.400 byggju við Skutulsfjörð búa þar núna 2.500. Tap
Ísfirðinga er ekki aðeins 900 manns heldur 2.900 manns. Á sama hátt má
reikna út að það ættu að búa 16.000 manns á Vestfjörðum við óbreytta hlut-
deild af þjóðinni í stað 7.000. Það vantar 9.000 manns.

Afturförin kostar peninga
Afturför í íbúaþróun kostar peninga. Laun á Vestfjörðum hafa lækkað í
samanburði við aðra landshluta. Hagvöxtur á Vestfjörðum hefur verið
minni en víðast hvar annars staðar. Út úr hagkerfi landshlutans hafa verið
teknir hundruð milljarða króna þegar horft er yfir tímabilið frá 1980. Verð-
mæti fasteigna hefur fallið í takt við framsal kvótans úr fjórðungnum og frá
1994 er verðfallið ekki minna en um 60 milljörðum króna sem svarar til um
12 milljónum króna að jafnaði á hverja íbúð. Þetta er tjón einstaklinganna.
Íbúaþróunin er birtingarmynd af grófum lífskjaraþjófnaði. Verðmæti
hafa verið flutt hreppaflutningi úr fjórðungnum. Engar bætur hafa verið
greiddar. Engar bætur hafa verið boðnar. Engin krafa um bætur hefur verið
sett fram.
Spáin líklegasta niðurstaðan
Nú má benda á að spá Byggðastofnunar sé aðeins framreikningur á for-
tíðinni. Gert sé ráð fyrir að þróunin verði næstu áratugina eins og hún
var þá síðustu. Það má líka benda á að spáin sé ekkert náttúrulögmál og
horfunum megi breyta með einföldum hætti til betri vegar og sé það gert
muni sól skína um fjöll og firði og Vestfirðingar munu leika á lófum sem
aldrei fyrr.
Allt þetta er rétt. Þróunin er mannanna verk. Það eru löngu þekkt úr-
ræðin til þess að bæta úr. Það er bara spurningin um viljann. Þar stendur
hnífurinn í kúnni. Það er ekki vilji til þess að beita réttu ráðunum. Niður-
lægingin síðustu 30 ár varð vegna þess að pólitískur vilji var til þess að
styrkja höfuðborgarsvæðið. Eftir því sem liðið hefur á tímabilið veiktist
staða Vestfirðinga og flestra annara hluta landsbyggðarinnar og að sama
skapi hefur höfuðborgarsvæðið styrkst. Nú stöndum við í þeim sporum
að það eru að verða ráðandi viðhorf að ekki eigi að efla atvinnulíf á Vest-
fjörðum eða byggð að öðru leyti. Hver opinbera stofnunin á fætur annarri,
að ekki sé talað um alls kyns samtök, leggst harkalega gegn nauðsynlegum
framfaramálum og meðhöndlar Vestfirði sem náttúrusvæði sem hafi for-
gang fram yfir mannlífið þar. Að öllum atriðum virktum er það líklegasta
niðurstaðan að spá Byggðastofnunar gangi eftir.
Tökum valdið heim
Það eru nægar auðlindir til lands og sjávar á Vestfjörðum til þess að
fóstra öfluga og vaxandi byggð í hverjum firði og hverri vík á Vestfjörð-
um. Skilyrðin til þróttmikils mannslífs eru síst verri á Vestfjörðum en
annars staðar. En til þess þarf að hagnýta kostina í þágu íbúanna. Vest-
firðingar hafa meira en nóga reynslu af núverandi skipan mála til þess að
fullreynt er að treysta öðrum fyrir veigamestu þáttunum. Vestfirðingar
verða að taka til sín það vald sem nauðsynlegt er. Á það við um nýtingu
fiskimiða, vatnsfalla sem um skipulag, umhverfismat og framkvæmdir.
Það er verkefni Vestfirðinga á næstunni að fylkja sér um aðgerðir og gera
ríkisstjórn og embættisvaldinu ljóst að þeim verður hrint í framkvæmt
með góðu eða illu. Spáin um hrun byggðar segir okkur að engan tíma
má missa. Opinber uppreisn er ekki lengur útilokuð sem úrræði.
Kristinn H. Gunnarsson
Kristinn H. Gunnarsson
leiðAri
4. tölublað
Útgefandi: Fótspor ehf., Suðurlandsbraut 54 , 103 Rvk. Ábyrgðarmaður: Ámundi Ámundason.
Auglýsingastjóri: Ámundi Ámundason sími 824-2466, netfang, amundi@fotspor.is.
Auglýsingar: Sími: 578-1190 & netfang: auglysingar@fotspor.is.
Ritstjóri: Kristinn H. Gunnarsson, sími: 892-7630, netfang: kristinn@kristinn.is.
Prentun: Ísafoldarprentsmiðja. Dreifing: Íslandspóstur. Vefútgáfa PDF: www. fotspor.is
FríBlaÐINU Er DrEIFT í 3.400 EINTÖKUM Á
Öll HEIMIlI OG FYrIrTÆKI Á VESTFJÖrÐUM
Tökum valdið heim
og verjumst hruni
Sunnudaginn 11. mars s.l. fögn-
uðu Litáar átján ára afmæli frá
endurreisn sjálfstæðis og aldar-
afmæli frá stofnun lýðveldis 1918. Jón
Baldvin Hannibalsson, fyrrverandi ut-
anríkisráðherra Íslands, var sérstakur
heiðursgestur við hátíðarhöldin, sem
fram fóru í Þjóðleikhúsi Litáa í Vilni-
us. Forseti Litáen, Dalia Grybauskaité,
setti hátíðina með ræðu og ávarpaði
Jón Baldvin sérstaklega.
  Í ræðu sinni færði húni Jóni
Baldvini og íslensku þjóðinni, sér-
stakar þakkir fyrir frumkvæði að
viðurkenningu alþjóðasamfélagsins
á endurreistu sjálfstæði Litáen og
annarra Eystrasaltsríkja. Þessum við-
burði var sjónvarpað beint, rétt áður
en útsending frá Eurovision söngva-
keppni Litáa (þar sem Ari okkar söng
sitt lag) byrjaði..
Fyrr um daginn lagði Jón Baldvin
blómsveig að nýreistu minnismerki
um endurheimt sjálfstæði, sem
stendur fyrir framan þinghúsið
(Seimas) í Vilníus.  
Hinn aldni foringi sjálfstæðis-
hreyfingar Litáa (Sajudis), Vitautas
Landsbergis, gisti sjúkrahús vegna
veikinda þessa dagana. 
Engu að síður átti hann -  að eigin
ósk -  viðræður við Jón Baldvin, sem
var bæði útvarpað og sjónvarpað.
Vísanhornið hefst að þessu
sinni í Bitrufirði. Óla Friðmey
Kjartansdóttir, bóndi á Þóru-
stöðum setti á vegginn sinn fyrir pásk-
ana þessa færslu:
Góðan daginn kæru vinir. Nú er
væntanlega vorið að kíkja fyrir horn
og óskandi að það sæki á jafnt og þétt
úr þessu. Vætu er spáð víðast hvar
næstu daga. Sólin dregur sig í hlé en
hún er orðin hátt á lofti eins og sést
hefur undanfarið.
Hlýnar mér í sál og sinni
sitjandi á þúfu minni.
Horfi á sól um loftið líða
lítandi yfir hauðið fríða.
Allt að lifna enn og aftur 
okkar vitjar lífsins kraftur.
Guðmundur Hagalín frá Ingjalds-
sandi átti um árabil heima í Bolunga-
vík.
Eitt sinn sat hann snemma
morguns við Ósvör. Ekki var búið að
opna safnið. Stafa logn var á Víkinni
og sólin að koma upp. Þá rann hugur-
inn í gegnum liðna tíð.
Við Ósvör
Brennur sól á stafni
sefur búðin enn.
Heyrist krunk í hrafni
héðan réru menn.
Þá var  þyngra lífið
þreyttir yfir leitt
Djúpið illt og úfið
enginn sagði neitt
Sátu þeir á þóftu
þegar aldan skók.
Sættu lag'i og lentu
landið við þeim tók.
Afla skipt og unninn
öllu kunnu skil.
Þá var röðull runninn
rökkur komið til.
Svefninn hrár og stuttur
sjórinn ekkert val.
Grimmur flár og fyrtur
fyrirvinnu stal.
Garpar þessir gengnir
gangan öll var stíf.
Elja þeirra undir
okkar byggðu líf.
Innan úr Djúpi barst viðamikið
ljóðabréf frá Indriða Aðalsteinssyni,
bónda á Skjaldfönn:
Einhvern tíma skömmu fyrir 1980
sat ég aðalfund Fjórðungssambands
Vestfirðinga sem haldinn var á Núpi
í Dýrafirði. Þetta var áður en kvóti til
lands og sjávar fór að tröllríða víða
vestfirskum byggðum og bjartsýni og
framfarahugur var enn ríkjandi. Ólaf-
ur Kristjánsson, seinna bæjarstjóri í
Bolungavík, talaði mjög fyrir því að
kúabændur byggðu ný og stór fjós og
ykju mjólkurframleiðslu.
Guðmundur Ingi, skáld á Kirkju-
bóli var fundarritari og formaði þetta
strax í vísu, sem mig minnir að hafi
verið á þessa leið:
Óli þolir ekkert slór
eins og líka betur fór.
Hefur teiknað hugumstór
hundrað metra langan flór.
Jón Fanndal Þórðarson, ylræktar-
bóndi í Laugarási, nágranni minn og
lengi oddviti varð snemma þunn-
hærður. Eitt sinn í bændarímu fyr-
ir Nauteyrarhrepp, sem ég hnoðaði
saman, kom þessi vísa í hans hlut:
Oddvitinn er ansi klár
og öllum verkum hraðar.
Það vaxa ekki á hans höfði hár
hann hefur þau annars staðar.
Eitt sinn sá ég til oddvitans vera
að opna heimreiðarhliðið hjá mér og
mætti ég honum með þessari vísu er
hann kvaddi dyra:
Maðurinn sem úti er
undrun vekur mína.
Hárinu af höfði sér
hann er búinn að týna.

Miklir efnispiltar ólust upp samtíða
mér á nágrannabænum Ármúla og
skulu hér þrír nefndir. Arnar Krist-
jánsson stórútgerðarmann og nú
blaðakóng nefni ég fyrstan.
Undir háa Ármúlanum upp var
fæddur
ásamt kindum, hundum, hænum
hestunum og kúm á bænum.
Ekki vildi Arnar sig við búskap
binda
allar voru götur greiðar
garpurinn hélt á fiskiveiðar.
Hefur nú í saltan sjóinn mikið migið
enda stéttar sinnar sómi
sagður vera að flestra dómi.
Gísli Jón, yngri bróðir Arnars er
léttur á bárunni og afmælisdikturinn,
einhvern tíma þegar stóð á heilum tug,
í samræmi við það.
Einn er til í ræl og rokk
rómum sjávarhöldinn.
Maddömmunnar fyllir flokk
er með hafnarvöldin.
Síðast en ekki síst er þá frændi
minn Jóhann Alexandersson, en við
erum systkinasynir. Hann var lengi
vörubílsstjóri við lagningu Djúpvegar,
síðan um árabil skipverji á Guggunni
og hefur nú lengi oft og iðulega birst
í blöðum og á skjám landsmanna sem
Dalaostagerðarmeistarinn magnaði.
Leikur allt í höndum hans
hvergi í verkum staður.
Einhver mesti Ísa lands
ostagerðarmaður.
Með þessum orðum Inndjúps-
bóndans sláum við botninn í vísna-
þáttinn að þessu sinni. Páskarnir
eru að baki, sólin hækkar á lofti dag
hvern, vorið er farið að láta á sér kræla
til sjávar og sveita og sauðburður í
vændum. Lífið og gróandinn eru að
leysa veturinn af hólmi. Lesendum
þáttarins eru sendar hlýjar vorkveðjur.
Kristinn H. Gunnarsson
Vestfirska vísnahornið
jón baldVin Heiðurs-
Gestur í litHáen