Landvörn - 01.05.1952, Qupperneq 1

V. árg.
Maí 1952.
5. tbl.
Getur þjóðveldið verndað frelsi og þjóðmenningu fslendinga eins og í fornöld?
Vill þjóðin heldur gera landið að austrœnu leppfylki eða gustukabyrði vestrœnna vina?
Jónas Jónsson:
Jónas Jónsson:
SKATTAR OG
STRANDGÆZLA
NÚ er til sölu í bókabúðum um allt land ritlingur um
skattamál, sem ég hef samið, en Isafold gefur út. Ritling-
urinn ber andríkt heiti eftir Einar Benediktsson: „Slag-
brandur í flóttans dyrum“. Undirfyrirsögn ritlingsins segir
til um efnið. Það er samanburður á skattamálakenningum
Jóns Þorlákssonar, Ásgeirs Ásgeirssonar og Eysteins Jóns-
sonar. Jafnframt er rakin saga skattamála hér á landi síð-
ustu 20 árin. Á þingi 1933 varð harður bardagi um málið
milli Jóns Þorlákssonar og Ásgeirs Ásgeirssonar. Fram að
þeim tíma höfðu allir Islendingar gert ráð fyrir, að skatt-
ar væru nauðsynlegir, en þeir mættu aldrei vera svo þung-
ir að þeir sliguðu framleiðsluna. Ásgeir flutti nýjan boð-
skap í þinginu. Það var hinn nýi fagnaðarlærdómur utan
úr heimi, um að bezt væri að jafna efnamun borgaranna
með sköttum, svo að ekki þyrfti byltingu eins og í Rúss-
landi til að jafna metin og koma á sameignarríki. Eftir
að Ásgeir lét af stjórn tók Eysteinn Jónsson upp merki
hans og fylgdi skattkúguninni fram með óheilbrigðum á-
huga. Nú er svo komið, að skattarnir til ríkis og bæja eru
á leið með að koma öllu heilbrigðu atvinnulífi á vonarvöl.
Einu mennirnir, sem sleppa sæmilega gegnum þetta skatt-
ránsnet eru þeir, sem beita nógu miklum svikum við fram-
tölin og við að falsa allar heimildir varðandi eignir og
tekjur. Yfir þjóðinni vofir sú hætta, að skattarnir sökkvi
atvinnulífinu, en hins vegar verði enginn viðbúnaður, eins
og bolsivikar höfðu í Rússlandi, um að láta ríkið annast
alla framleiðsluna með nægilegri hörku í framkvæmdinni.
Hér blasir við upplausn og úrræðaleysi við að byggja starf-
hæft skipulag.
Tillögur mínar í þessum ritlingi eru miðaðar við, að tek-
in sé upp skipuleg vörn gegn skattráninu og verður ekki
frekar farið út í þá sálma að þessu sinni. Geta má þess, að
ég byggi þar að nokkru leyti á þrjátíu ára reynslu frá því
að við Hallgrímur Kristinsson fengum lögfesta nokkra tak-
mörkun á sköttum samvinnufélaga. Hafa félögin getað snú-
ist að ýmsum stórfelldum framkvæmdum, svo sem skipa-
kaupum og verksmiðjugerð í stórum stíl af því að þau
voru ekki algerlega mergsogin af skattræningjum. Nú
er tilgangur minn að taka skattamálið upp til nýrrar með-
ferðar og benda á öruggar leiðir til að takmarka skatta á
einstaklingum og félögum á þann hátt að séreign manna
sé tryggð og atvinnurekstur geti staðið straum af nauðsyn-
legum útgjöldum, en samt verið lífvænn. Skattgreiðendur og
svokallaðir forsvarsmenn þeirra hafa sýnt hinn mesta ó-
dugnað og skammsýni í því að koma við sjálfsvörnum. I
Reykjavík voru um 800 menn, sem kvaddir voru til að
greiða stóra skattinn, oft eftir mjög ófullkomnum og jafn-
vel röngum heimildum, en þeir reyndu ekki að beita varn-
arsamtökum og alls ekki fyrr en komið var í ótíma. Frá
því að Jón Þorláksson hélt varnarræðu á þingi móti skatta-
lögum Ásgeirs Ásgeirssonar var ekki á opinberum vett-
vangi svo mikið sem eitt orð sagt til varnar gegn skatta-
ráni hér á landi fyrr en ég flutti í vetur sem leið tvær
ræður um þetta efni og er kjarni þess máls nú prentaður
í ofannefndum ritlingi. Þar er lagður grundvöllur, sem
hægt er að byggja á, hvenær sem borgarar landsins hafa
nægan þrótt til að geyma fengins fjár eftir að þess er
aflað. Takist að stöðva skattránið með skynsamlegum úr-
ræðum, er um leið hlaðið öflugt bólverk móti byltingar-
áróðrinum í landinu. Er tilgangur þessa blaðs að halda
þessu máli til streilu, sem meginþætti í vörnum gegn upp-
lausn hins vestræna þjóðskipulags hér á landi.
Þjóðin gengur undir
landspróf
ÞESSA dagana er mikill liðs-
dráttur og ófriður um land allt
út af því, hver vera skuli fyrsti
þjónn hins íslenzka lýðveldis næstu
fjögur ár og svo undarlega vill
til, að þessi barátta snýst að mestu
um mann, sem er friðsamur og
hóglátur í hversdaglegum athöfn-
um. Þessi maður er Ásgeir Ás-
geirsson þingfulltrúi Vestur-ís-
firðinga.
Þessi friðsami maður hefur samt
nokkrum sinnum fyrr á ævinni
vakið öldugang í þjóðlífinu og ekki
ósjaldan með furðulegum tilefnum.
Fyrir 18 árum rauf hann kyrrð
stjórnmálalífsins með mjög ó-
venjulegum hætti. Sú saga er á
þessa leið:
Leynifundur á Alþingi.
Nokkru eftir að Hermann Jón-
asson myndaði ráðuneyti sumarið
1934 kvaddi ríkisstjórnin Alþingi
til leynifundar um viðkvæmt og
vandasamt mál. Á fundinum var
skýrt frá því, að fyrrverandi for-
sætisráðherra, Ásgeir Ásgeirsson,
hefði nokkrum mánuðum áður
en hann lét af stjórn, gefið sam-
þykki sitt sem ráðherra til að
borga nokkrum erlendum fésýslu-
mönnum milljónafjárhæð fyrir
tiltekna aðstoð til framdráttar
íslenzkum hagsmunum. Mikið af
þessari skuld var fallið í gjald-
daga. — Lögfræðingar stjórnar-
ráðsins fullyrtu, að samningur
þessi væri löglegur og bindandi
fyrir ísland, þó að hann væri
óskemmtilegur. Ríkisstjórnin varð
að kalla Alþingi saman og segja
þingmönnum satt frá atferli fyrr-
verandi stjórnar og biðja um
heimild til að leggja á nýja skatta
til að standa í skilum með mútu-
greiðslurnar til útlanda. Senni-
lega hefur Alþingi aldrei, í tíð
núlifandi manna, brugðið meir við
nokkur tíðindi heldur en þessa
frásögn. Mönnum varð skyndilega
ljóst, að íslenzka þjóðin var óaf-
vitandi orðin aðili að verknaði,
sem var mjög saknæmur að lög-
um og fordæmdur frá siðferði-
legu sjónarmiði í öllum mennta-
löndum, jafnt í einkalífi manna
og við opinberar athafnir. Þegar
frá var liðin sú andlega lömun,
sem gegntók hugi allra þing-
manna við þessi tíðindi, var for-
saga málsins sögð á lokuðum
þingfundi og er hún á þessa leið:
/
Mútusamningurinn.
Á útmánuðum 1934 dvaldi þá-
verandi forsætisráðherra, Ásgeir
Ásgeirsson, alllengi í Kaupmanna-
höfn við ýmis konar erindis-
rekstur. Hafði hann þá í þjón-
ustu sinni nokkra menn til að
greiða í öðrum löndum fyrir
fjármálaefnum landsins. Hann
fékk þá vitneskju um að landinu
stæði til boða nokkur fyrir-
greiðsla, fjármálalegs eðlis, ef
tilteknum erlendum fésýslumönn-
um væri goldin stórfelld múta
af íslenzku fé. Ásgeir samþykkti
þessa uppástungu, en vissi vel,
að þetta var hættuleg leið, ef
upp kæmist á íslandi. Hann lét
meðráðherra sína ekki vita um
samninginn og ekki heldur utan-
ríkisnefnd. Hann tók á sitt bak
alla hina lagalegu, siðferðislegu
og pólitísku ábyrgð þessa máls.
— Kosningar áttu fram að
fara síðar um vorið. Ásgeir kom
heim til að taka þátt í þeim, en
enginn fékk að vita um leyndar-
mál hans, nema Landsbankinn,
því að erlendu kröfuhafarnir
sóttu fast á hann með fjárgreiðsl-
urnar, en bankinn gat ekki bætt
úr þessum vanda. Upphæðin, sem
mútuhafarnir fengu að lokum,
var svo há,, að á þeim tíma
hefði fyrir þá fjárhæð mátt full-
byggja dýrustu byggingu lands-
ins, Þjóðleikhúsið, en allsherjar-
útgjöld við að reisa það hús urðu
að lokum 20 milljónir króna. Ráð-
herra bar vitaskuld strax, eftir
heimkomu sína, að gefa út bráða-
birgðalög til að afla ríkistekna
upp í skuldina, en þetta vildi
hann alls ekki gera, því að þá
mundu kjósendur spyrja til hvers
ætti að nota þetta mikla skatt-
gjald. í stað þess brá ráðherra
sér vestur í kjördæmi sitt, en
ekki tók hann kjósendur í sinn
trúnað.
Ásgeir yfirgefur Framsókn.
Rétt áður en framboðsfrest-
ur var útrunninn sendi hann
Framsóknarflokknum úrsögn sína,
en hún var svo seint fram kom-
in, að flokkurinn gat ekki komið
við framboði í kjördæminu í það
sinn. Bændaflokkurinn var þá ný-
lega stofnsettur undir forystu
Tryggva Þórhallssonar, mágs Ás-
geirs. Leynisamningar voru um
að Ásgeir skyldi ganga í þann
flokk. Hann var í öruggu kjör-
dæmi og átti að vera bjarghring-
ur fyrir aðra frdmbjóðendur, sem
bjuggu víða við ótryggt fylgi.
En til undrunar og sorgar öll-
um Bændaflokksmönnum og eink-
um Tryggva Þórhallssyni, gekk
Ásgeir ekki í flokkinn, heldur
var utanflokka í kosningunum
1934. Ástæðan til þessara heit-
brigða var einmitt mútumálið.
Ásgeir þurfti að vera í meiri-
hluta eftir kosningar og helzt
að mynda nýja stjórn, sem gæti
lokið hinum hættulegu fjárgreiðsl-
um, án þess að almenningur vissi
af. Þá voru fjórir flokkar í þing-
inu og unnu tveir og tveir sam-
an. Til hægri voru Morgunblaðs-
menn og Bændaflokkurinn, en til
vinstri Framsókn og Alþýðuflokk-
menn. Hugur Ásgeirs var allur
með hægri flokkunum og á þá
setti hann allt sitt traust. En
kosningarnar fóru á þann veg,
að vinstri menn urðu 25, hægri
menn 23 og Ásgeir utan flokka.
Hann sá undir eins, að vinstri
menn mundu mynnda stjórn, þótt
veikur væri meirihlutinn og að
honum var nauðugur einn kostur
að gerast stuðningsmaður þeirrar
stjórnar og fela henni til fyrir-
greiðslu sitt mikla leyndarmál.
Ásgeir gengur í Verkamanna-
flokkinn.
Ekki þótti honum álitleg land-
taka hjá Framsóknarmönnum
eftir hina snöggu burtför úr
þeim félagsskap fyrr um vorið.
I þess stað sneri hann sér til
Jóns Baldvinssonar og bað um
upptöku í Verkamannaflokkinn.
Nýju ríkisstjórninni þótti munur
að mannsliðinu, því að með til-
komu Ásgeirs vinstra megin var
fenginn eins konar meirihluti í
báðum deildum. Ásgeir mundi
Framh. á 2. bls.
\