Feykir - 15.02.2023, Side 8

Rúnar vinur minn hringdi í mig
og bað mig um að taka við
áskorun um að skrifa pistil í
Feyki. Auðvitað sagði ég já við
því eins og flestu öðru.
Við hinar og þessar
sameiningar á
sveitarstjórnarstigi í gegnum
tíðina hefur sumt staðið af sér
allar sameiningar, svo sem
þorrablót og búnaðarfélögin.
Þar ríghalda gömlu
hreppamörkin ennþá.
Og einmitt í kvöld þegar þetta
er skrifað er hreppablótið. Það
er alltaf mikil tilhlökkun að
koma á hreppablótið enda ein
fjölmennasta skemmtun sem fer
fram í A-Hún.
Og kannski er tilhlökkunin meiri
en venjulega vegna þess að
blótið hefur ekki hefur verið
haldið síðustu ár vegna covid.
Ég fór fyrst á þessa skemmtun
í kringum 1990 og hef mætt
á hér um bil öll blót síðan.
Þarna skemmta sveitungarnir
hver öðrum með sínu nefi og
leikhæfileikum. Það besta við
svona þorrablót er að menn eru
komnir til að skemmta sér og
þar af leiðandi er frekar auðvelt
að skemmta fólkinu.
Leikþættir um mistök og
hrakfarir sveitunganna fá
að njóta sín og er hláturinn
stundum svo innilegur að
tárin leka niður kinn. Þeir
sem aðeins eldri eru muna
ógleymanlegu leikþættina
hjá „Möggunum“ fjórum;
frá Miðhúsunum, Hnjúki,
Steinnesi og Sveinsstöðum.
Einn maður stendur þó alltaf
upp úr hjá mér sem var svo
einstaklega fyndinn og næmur
á sveitahúmorinn, en það var
Magnús heitinn Blöndal sem átti
síðast heima á Snæringsstöðum
í Vatnsdal. Var hann eitt sinn
að leika Diddu vinkonu sína á
Bakka og í næsta atriði Þorvald
á Guðrúnarstöðum og voru
gervið og leiktilburðirnir slíkir
að salurinn hló og hló og Maggi
ætlaði aldrei að geta komið sér
að efninu.
Síðan er annáll sveitarinnar
lesinn og er oft einstaklega
skemmtilegur á að hlusta.
Menn hlæja að bröndurum um
nágrannana en bíða líka með
smá kvíða í maganum hvort
þeir verði teknir fyrir í næsta
brandara og hvað verði sagt.
Ég hef horft á annálsritarana
í gegnum árin og „drukkið“
inn formið sem menn tileinka
sér þegar svona er samið og
flutt. Æði misjafn húmor og
flutningur eins og gefur að
skilja, sumir góðir en aðrir
miklu betri. Maggi á Hnjúki,
Ásgerður á Geitaskarði,
Sigurður sonur hennar og
fleiri hafa flutt frábæra pistla.
En einhvern veginn kemst
enginn upp að hlið Jóns í Ási
sem gat flutt klukkutíma pistill
þar sem enginn fór á salernið
á meðan til að missa ekki af
neinu og hláturinn ómaði um
Félagsheimilið. Svo einn daginn
fyrir furðulega mörgum árum
var ég beðinn um að taka
pistlaflutninginn að mér. Og
gerði ég það og svo nokkrum
sinnum eftir það.
Að skrifa svona pistill sem á að
gera grín að sveitungum sínum
er mjótt einstigi að feta svo
maður sé hvorki að særa eða
móðga fólk. Og held bara að
mér hafi tekist það þokkalega.
Það hefur ekki nema ein kona
tekið mig á eintal eftir svona
pistil og skammað mig en
það var hún Anna Magga á
Sölvabakka, sem var verulega
óánægð með að ég hafði ekki
minnst á hana í pistlinum, lofaði
ég að það myndi alls ekki koma
fyrir aftur.
Í kvöld mun Ásmundur vinur
minn í Grænuhlíð flytja pistilinn
og ég veit að það verður gert
með glæsibrag.
Já þorrablótin eru góð
skemmtun þar sem aldnir og
ungir skemmta sér saman
og er þetta eitt af því fáa sem
haldist hefur tiltölulega óbreytt
í áraraðir.
Annars gengur lífið sinn
vanagang og allt að skríða í
svipað horf og fyrir covid. Kór
Íslands er byrjaður að æfa
undir stjórn Skarpa og bóka-
safnið í Dalsmynni hefur opnað
aftur, meira þurfum við ekki.
Nýr sveitarstjóri er tekinn við
og reynir að sameina alla þá
smákónga sem hér ríktu fyrir
sameiningu.
Heyskapur var með betra
móti, lömbin aðeins vænni og
túristarnir byrjaðir að æða yfir
landið á Dusterunum.
Vatnsdælingar byggðu sér svo
stóran gangnaskála að þegar
þeir rjúka út úr kojunni til að
skamma náungann, þá eru þeir
svo lengi að finna viðkomandi
að þeim er löngu runnin reiðin
þegar þeir loks finna hann.
Og hefur samkomulagið á
Grímstunguheiðinni batnað til
muna.
Og á Auðkúluheiðinni höfðu
þeir loksins vit á því að skipta
bæði um fjallskilastjóra og
gangnaforingja síðasta sumar
og gengu göngurnar með
eindæmum vel og allir sáttir.
- - - -
Held að ég láti staðar numið
að sinni hér á síðustu metrum
þorra og skora á Ragnhildi Ástu
Ragnarsdóttur, bónda í Norður-
Haga, sem er yngsti og nýjasti
stórbóndinn í A-Hún.
ÁSKORENDAPENNINN | palli@feykir.is
Jón Kristófer Sigmundsson Hæli í Austur-Húnavatnssýslu
Hugrenningar um þorrablót
Nafnið er frá landnámstíð,
og það er nefnt í Land-
námabók: „Vékell enn
hamrammi hét maðr, er
land nam ofan frá Giljá til
Mælifellsár, ok bjó at
Mælifelli“ (Landn., bls.
140). Og um Kráku-Hreiðar
er þess getið, að „hann kaus
at deyja í Mælifell“
(Landn., bls. 141). Af
þessari frásögn er það ljóst,
að hnjúk-myndaða fjallið,
sem bærinn stendur undir,
hefir önd-verðu heitið
Mælifell. Á seinni öldum
hefir það fengið nafnið
Mælifellshnjúkur, sem
reyndar á betur við, og nú
er það að öllum nefnt því
nafni.
Frásögn Landnámu bendir
líka á það, að bærinn hefir
dregið heiti af fellinu, sem
landnámsmenn kölluðu
Mælifell. Samnefni eru fá við
þetta nafn. Mælifell í Aðaldal
(sjá Dipl. Ísl. V.b., bls. 283 - nú
í eyði?) og Mælifell á
Snæfellsnesi (Dipl. VII. b.,
bls.5), fjall, en ekki bær? Auk
þess er til Mælifell í
Norðurárdal syðra - gamalt
örnefni (sjá Dipl. Ísl. VII. b.,
bls. 64). Frá 16. öld má finna
afbökunina Mælufell (í
Skagafirði) (sjá Dipl. Ísl. VIII.
b., bls. 767 og IX. b., bls. 604).
En ýms skjöl frá eldri tímum
hafa nafnið rjett, eins og
Landnáma og Sturlunga, sem
hefir það eins (með i). Þessar
ástæður sýna þá, að nafnið er
nú óafbakað og upprunalegt.
En það er jafntorskilið fyrir
því. Það má þó óhætt telja víst,
að forliður nafnsins, mæli, sje
hljóðvarp af mál (i-hlv.). En
eins og kunnugt er, hefir orðið
mál (í frumnorrænu maðl og
upprunalega úr gotnesku:
maþl, sem þýðir: tunga), mjög
margvíslegar merkingar í
fornmáli. Meðal annars
merkir það tíma, oft
fastákveðinn. Sú merking er
einmitt mjög algeng til forna. Í
Hávamálum stendur:
„Mál es þylja
þularstóli á“
(111. er.), þ.e. tími til kominn.
Sama kemur fram í
Skírnismálum, 10. er.:
„Myrkt es úti
mál kveðk okr fara
úrig fjöll yfir - - -.“
Mörg dæmi þessu lík mætti
benda á, en rúmsins vegna
verður þetta að nægja. Leifar
af þessari merkingu finnast
meðal annars í alkunna
talshættinum, að „komið sje
Mælifell
TORSKILIN BÆJARNÖFN | palli@feykir.is
RANNSÓKNIR OG LEIÐRÉTTINGAR MARGEIRS JÓNSSONAR
mál til“ e-s. Ennfremur í
eyktanöfnunum rismál,
dagmál, og náttmál (sbr.
Njálssögu, bls.303); alstaðar er
merkingin ákveðinn tími. Og
þetta er einmitt áherzluvert,
því að í öllu norðurhjeraði
Skagafjarðar er enn, og hefir
verðið, svo lengi sem elztu
menn muna, talið hádegi,
þegar sól ber um
Mælifell(shnjúk). Og úr miðju
úthjeraði sjeð, lætur því
afarnærri, að sól beri yfir
hnjúkinn á rjettu hádegi.
Þegar þess er gætt, að
landnámsmenn urðu að leggja
hádegiseyktarmarkið til
grundvallar fyrir öðrum, því
að þá bar sól hæst, liggur það í
hlutarins eðli, að þeir hafi
orðið að ákvarða það fyrst. Og
landnemar útsýslunnar hafa
vafalaust sett hádegismát sitt á
Mælifell. Ef til vill hefur fellið
fengið nafn af þessu, af því að
hádegiseyktin var mæld við
það, og önnur eyktarmerki
miðuð eftir því. Mjer finnst
það líklegt. Og hver veit, nema
orðið hádegismál hafi þekst í
fornöld, þótt ekki hafi það í
bækur komist. Á það benda
áðurgreind eyktarnöfn. Og
svo mikið vita menn, að ýms
orð eru algerlega glötuð, sem
vel hafa þekst fyrir þúsund
árum, eða meira. Fróðlegt
væri að vita, hvort þau
Mælifellsörnefni, sem til eru
annarsstaðar, eigi sjer nokkur
munnmæli um eyktarmörk.
En þau geta vel verið gleymd
með öllu, þótt til hefðu verið.
Mælifellshnjúkurinn, séður frá Sauðárkróki, skyggir á sólina 22.12.2001 kl 12:02. MYND: PF
8 07/2023