Ávarp til félagsmanna í Kaupfélagi Siglfirðinga - 18.06.1945, Blaðsíða 1

ÁVARP
tii félagsmanna í Kaupfélagi Siglfirðinga
18. þ. m. gáfu Otto Jörgensen, Þóroddur Guðmundsson, Guðbrandur
Magnússon og Krist ján Sigtryggsson út ávafp til félagsmanna í KFS.
1 ávarpi þessu er sannleikanum svo stórlega hallað, að eigi verður hjá
því komizt að rekja gang málanna í stórum dráttum og leiðrétta mestu
ósannindin.
Svo sem kunnugt, urðu kommúnistar stórlega undir í síðustu kosn-
ingum fulltrúa til aðalfundar KFS, fengu þeir 17 fulltrúa af 63 eða
tæpan 1/3 hluta fulltrúanna. Orsakir þessa ósigurs kommúnistanna
voru þær, að á s.I. starfsári höfðu þeir einir farið með stjórn félagsins
og hagað henni þannig, að fremur líktist stjóm einkafyrirtækis en fé-
lagsskapar mörg hundruð manna. Hér er eigi rúm til að rekja stjórnar-
feril kommúnistanna ítarlega, og skal því aðeins bent á nokkur alkunn
atriði, er sanna framangreindar fullyrðingar, t. d. Gilslaugarbraskið,
kaup á gömlum vöruleifum venzlafólks varaformanns stjórnarinnar,
kaup á söltunarstöð Ingvars heit. Guðjónssonar og kaup á úreltum
kvenkápum, sem fest hafa 30—40 þúsundir króna fyrir KFS.
Þessar og fleiri slíkar ráðstafanir hafa bakað félaginu tjón og
stofnað því I áhættu, sem bæði var óþörf og orkar mjög tvímælis
Sumar af þessum ráðstöfunum voru auk þess eðlis, að sjálfsagt var af
stjórninni að bera þær undir félagsmenn áður en í þær var ráðist.
Svona stóðu sakir, er yfirstandandi aðalfundur hófst, og hugðist
því meirihluti fulltrúanna reyna að tryggja að lengra yrði eigi haldið
á slíkri ógæfubraut. Ráðið, sem meirihlutinn ætlaði að nota til þess að
ná tilgangi sínum var aðallega í því fólgið að bera fram lagabreyt-
ingar, þannig að stjórnarnefndarmönnum, yrði fjölgað úr 5 í 7 og
stjórnin yrði öll kosin á yfirstandandi aðalfundi, svo núverandi meiri-
hluti félagsstjórnar færi eigi með völd áfram og að ENGINN EINN
PÓLITÍSKUR FLOKKUR YRÐI ÞAR I MEIRIHLUTA FRAMVEGIS.
Þegar stjórnin og fidltrúar hennar sáu hvert stefnt var, tóku þeir til
þess ráðs að láta formann hindra framgang lagabreytinga þessara og
ýmsra annarra tillagna, sem miðuðu að því að koma fram vilja meiri-
hluta fulltrúa. Neitaði formaður algjörlega að bera tillögur þessar upp.
Þetta ofríki fundarstjóra gat meirihlutinn (rúmlega % fulltrúa)
ekki sætt sig við og ákvað því að neyta réttar þess, sem fundarsköp
KFS heimila í 14. gr., og eru þannig:
„Afbrigði frá fundarsköpum þessum getur fulltrúafundur gert I ein-
staka tilfellum þegar nauðsyn þykir til bera, ef það er samþykkt af %
allra fulltrúa, sem á fundi eru.“
Á framhaldsaðalfundi, sem haldinn var 10. þ. m. var lögð fram dag-
skrártillaga í fundarbyrjun, undirrituð af 44 fulltrúum, svohljóðandi:
„Með skírskotun til 14. gr. fundarskapa KFS, samþykkir fundurinn
eftirfarandi dagskrártillögu:
„Þar eð formaður félagsstjórnar, Otto Jörgensen, hefur beitt ofríki,
úr fundarstjórasæti og neitað að bera undir atkvæði skriflegar til-
lögur, er fulltrúar hafa fram borið, vítir fundurinn harðlega fundar-
stjórn formanns og samþ. að kjósa nú þegar annan fundarstjóra.“
Þegar hér var komið sögu, sá stjórnin og fulltrúar hennar, að full
alvara var á ferðum, því þegar formaður hafði neitað að bera upp til-
löguna, tóku fulltrúar til sinna ráða og framkvæmdu vil.ja fundarins
og kusu nýjan fundarstjóra.
Eftir nokkurt þvarg og háreysti, er þeir stóðu fyrir Þóroddur Guð-
mundsson og Otto Jörgensen, flutti meirihlutinn fund sinn á annan
stað í húsinu og hélt fundurinn þar áfram störfum sínum óhindrað.
Þegar stjórnin sá, að hún haföi beðið ósigur tók hún það til bragðs,
samkv. tillögu Guðbr. Magnússonar, að senda nefnd á fund meirihlut-
ans, og bar G. M. þar fram þau tiimæli, að meirihlutinn kysi 5 manna
nefnd til að ræða um allsherjarsamvinnu og samkomulagsgrundvöll
allra fulltrúa KFS. Þessum tilmælum var vel tekið af meirihlutanum
og kjöii hann þegar 5 menn af sinni hálfu til sameiginlegra viðræðna.
Að því loknu samþ. meirihlutinn eftirfarandi tillögu:
„Fundurinn samþykkir að fresta aðalfundi enn á ný til 21. þ. m., og
felur framkvæmdastjóra og fundarstjóra að auglýsa dagskrá með
framkomnum lagabreytingum.“
Á þetta hlýddu fulltrúar minnihlutans og var því fullkunnugt um
frestun fundarins og fyrirhugaða auglýsingu á framkomnum laga-
breji;ingum.
Viðræðufundir nefndanna
Á fyrsta viðræðufundi nefndanna var aðallega af hálfu meirihlutans
rætt tnn þann grundvöll er nefndirnar skyldu starfa á. Kom þegar í
ljós að minnihlutanefndin vildi aðallega ræða um ágreining aðalfundar-
ins, en síður um framtíðarsamkomulag.
Lagði minniblutinn fram á fundi þessum tillögu þess efnis, að
stjórnin yrði skipuð 7 mönnimi, þremur frá meirihlutanum og fjórum
frá minnihlutanum. Hér átti að hafa þá einkennilegu aðferð, að minni-
hlutinn réði yfir meirihlutanum. Á þessum fyrsta fundi komu báðir
aðilar sér saman um eftirfarandi tillögu:
„Fundurinn telur, að framtíð KFS verði bezt borgið með friðsamlegu
samstarfi þeirra flokka og manna, sem í kaupfélaginu eru og telur, að
því marki verði bezt náð með samningum til fleiri ára, og samþykkir
því að gera tilraun til slíkra samvinnu. Sé þá samið um það áhvern hátt
beri að tryggja viðskipti félagsmanna við félagið og þau verkefni, sem
fyrir félaginu liggja á þeim árum, sem samningurinn nær til, það er að
segja, að svo miklu leyti sem vald og umboð mættra fulltrúa nær til.“
Var samkomulag um að báðir aðilar leggðu fram á næsta viðræðu-
fundi drög að samningum, er gengu í þessa átt.
Á næsta viðræðufundi, fimmtudaginn 14. júní, lögðu fulltrúar meiri-
hlutans fram eftirfarandi samningsuppbfest:
„SÁTTMÁLI UM MÁLEFNI KFS
Undirritaðir fulltrúar á aðalfundi KFS 1945 koma sér saman um
eftirfarandi atriði í samning, og lofa að vinna að því, að þau séu
haldin í öllum greinum:
UM STJÓRN KFS OG FULLTRÚAVAL
1. Að nauðsyn beri til, að friður ríki um málefni KFS meðal meðlima
þess, og að enginn einn pólitískur flokkur hafi meirihluta aðstöðu
innan stjómar félagsins.
2. Allir 4 pólitisku flokkamir eigi fulltrúa í stjóm KFS og skiptist
þeir þannig:
Alþýðuflokkurinn eigi 2 fulltrúa
Framsóknarflokkurinn eigi' 2 fulltrúa
Sósíalistaflokkurinn eigi 2 fulltrúa
og Sjálfstæðisflokkurinn eigi 1 fulltrúa
Aldrei skulu tveir f ulltrúar frá sama f lokki ganga úr st jórn í senn.
Varastjórnendur skulu vera frá þeim flokkum, er tvo menn eigi í
stjóm, en stjórnarnefndarmaður Sjálfstæðisflokksins skal ráða
hver af varastjómamefndarmönnum mætir í forföllum hans.
Endurskoðendur og varaendurskoðendur skulu kosnir eftir hæfni
en ekki eftir pólitískum skoðunum. Kaupfélagsstjórann skal jafnan
kjósa á Sambandsfund.
3. Deildarstjóm skal skipuð 4 mönnum, einum frá hverjum samnings-
aðilja. Deildarstjórnir gera tillögu um val fulltrúa á aðalfund, eigi
síðar en viku áður en aðalfundur deildar er haldinn. Tilnefna skal
1/3 fleiri fulltrúa en kjósa á. Fulltrúarnir skulu valdir sem næst
einum fjórða frá hverjum samningsaðilja með tilliti til félagsáhuga
og hollustu. Unnið skal að því, að teknar verði upp hlutfaUskosn-
ingar innan félagsins.“
Um hag og starfssvið KFS
Samningsaðilar eru sammála um að stuðla sameiginlega að bættum
hag félagsins og auka starfsemi þess á sem flestum sviðrnn, og telja
æskilegt að stjórn félagsins hafi frumkvæðið í þei mefnum. Þó skal eigi
farið inn á nýjar leiðir á starfrækslu félagsins án þess að félagsmönn-
um hafi gefizt kostur á að ræða og taka afstöðu til þeirra, enda starfi
deildarstjómir sem nefndir í þessum kaupfélagsmálum og kami saman
með stjórn KFS til athugunar og ályktana eigi sjaldnar en tvisvar á
ári.
III. Viðurlög
Rifti einhver samningsaðili griðasáttmála þessum, skulu hinir aðil-
arnir ganga sameinaðir til kosninga gegn honum til þess að vemda
hagsmuni félagsins.
IV.
Fulltrúar á aðalfundi eða nefnd, kosin af þeim, skulu árlega.yfir
fara og endurbæta sáttmála þenna eftir þvi, sem þeir telja þörf á.
Þegar rætt er um pólitíska flokka í samingi þessum er eingöngu átt
við þá flokksmenn, sem eru kaupfélagsmeðlimir.“
Þessum tillögum tók minnihlutinn heldur fálega, en kvaðst þó mundu
leggja þær fyrir fulltrúa sína og var ráðgert að koma saman aftur til
viðræðna að 3—4 dögum liðnum. Daginn eftir sendu fulltrúar minni-
hlutans fulltrúum meirihlutans eftirfarandi tillögur:
\
„DRÖG AÐ MÁLEFNASAMNINGI
1. Setja skorður við því, að menn geti verið í félaginu án þess að láta
það njóta viðskipta sinna.
2. Auka umsetningu félagsins með því m. a.:
a. að stofna fleiri deildir, svo sem bóka- og ritfangadeild, deild með
rafmagnstæki og búsáhöld, koma upp fleiri matvörubúðum, og
getur komið til mála í því sambandi að kaupa verzlanir ef hag-
kvæmt þykir, einnig að auka og fullkomna vefnaðarvörubúðina
og koma upp saumastofu.
b. Til að ávaxta innstæður félagsmanna kaupi kaupfélagið arðbær-
ar eignir, er jafnframt megi verða til þess, að bæta og tryggja
lífsafkomu félagsmanna og alþýðunnar í bænimi.
3. Hvetja félagsmenn eindregið til að ávaxta sparifé sitt í innláns-
deild KFS.“
Þannig stóðu sakir, að hvorugur samningsaðilinn hafði sagt sitt
lokaorð, og því ekki vonlaust um samkomulag, þegar félagsstjóm
minnihlutans kom saman á fund á laugardagsmorgun 16. þ. m. og
samþykkti að reka úr félaginu 29 menn, flest fulltrúa meirihlutans,
er sæti ættu á yfirstandandi aðalfundi og þar á meðal siuna úr samn-
inganefnd meirihlutans, er hún var að semja við.
Skal þess sérstaklega getið, að Guðbrandur Magnússon stjórnar-
nefndarmaður átti sæti í samninganefnd minnihlutans og lét sem sér
væri mjög annt um, að samningar næðust, og samþ. að nefndirnar hitt-
ust aftur til írekari viðræðna, en áður en það tækist hafði hann lagt
blessun sína yfir brottrekstur þeirra manna, er hann hugðist að semja
við. Tveim dögum síðar ráku svo fjórmenningar einræðisstjórnar KFS
42 félagsmenn í vðbót. Þannig stóðu máhn, er einræðisherrarnir gáfu
út ávarp sitt til félagsmanna, þar sem þeir hörmuðu að ekkert hefði
orðið af samningum.
Hér hefur verið reynt að skýra stuttlega frá staðreyndum, sem gerst
hafa í þessum máliun, og geta nú kaupfélagsmenn og aðrir Siglfirð-
ingar dæmt um það sjálfir, hverjir hafa valdið þeim friðslitum, sem
hér’hafa orðið. \
Síðasta afrek liinna nýju einræðisherra er það, að þeir ráku kaup-
félagsstjórann frá störfum fyrirvaralaust um miðja nótt. Loks hafa
þeir gripið til þess örþrifaráðs að skapa sér gerfifulltrúa og ætla að
boða þá á fund til að leggja blessun sína yfir hinar einstæðu oíbeldi§-
ráðstafanir sínar. Má því segja, að einræðisstjórnin hafi staðfest þau
ummæli Alþýðublaðsins s. 1. vetur, að KFS væri í ræningjahöndum.
Hinir löglega kosnu fulltrúar á yfirstandandi aðalfundi hafa þegar
fordæmd allar aðgerðir einræðisherranna, og svift þá öllu umboði og
munu kjósa nýja Iöglega stjórn á framhaldsaðalfundi þeim, er þegar
hefur verið auglýstur og fram fer í Sjómannaheimilinu kl. 5 e. h.
á morgun.
Siglufirði, 20. júní 1945.
í SAMNINGANEFND MEIRIHLUTANS
Jóhann Þorvaldsson H. Kristinsson
Har. Gunnlaugsson Gísli Sigurðsson
Bjarni Jóhannsson __j