Afmælismót aldarinnar - 01.09.2012, Page 5

mikilvægara var að halda andliti Sovétríkjanna á öðrum
sviðum — svo sem eins og á skáksviðinu!
Því allt skipti máli í áróðursstríðinu sem stórveldin
háðu, eins og fýrr er getið.
I Sovétríkjunum réði ríkjum Leóníd Brézhnev.
Hann var þá kornungur og sprækur miðað við það
sem síðar varð, ekki nerna 66 ára gamall. Brézhnev
og stuðningsmenn höfðu ýtt Krústjov frá völdum
tveim árum eftir Kúbudeiluna af því þeim sveið sárt
sú „niðurlæging“ sem þeim fannst að Sovétmenn
hefðu þar þurft að sætta sig við. Þeir voru að vísu
engir ævintýramenn og hefðu alls ekki viljað
kjarnorkustyrjöld, en fannst að Krústjov hefði beygt
sig fulldjúpt í duftið fyrir Bandaríkjamönnum þegar
þeir féllust skilyrðislaust á að flytja eldflaugar sínar frá
Kúbu. Þá líkaði þeim líka illa sú staðreynd að Sovétríkin
höfðu beðið algjöran ósigur fýrir Bandaríkjunum í
kapphlaupinu til tunglsins.Til að vega upp á móti
þessum óförum öllum hófu Brézhnev og menn hans
gríðarlega hernaðaruppbyggingu sem átti að enda með
því að Sovétmenn stæðu Bandaríkjunum jafnfætis,
bæði á sviði kjarnorkuvopna og venjulegs herafla. Sú
hernaðaruppbygging var einnritt í fullum gangi árið
1972. Endirinn varð sá að Sovétmenn náðu vissulega
aldrei Bandaríkjamönnum en kostuðu svo miklu til að
algjör stöðnun varð á öðrum sviðum í landinu.
Það var þó enn ekki orðið ljóst sumarið 1972 þegar
hernaðaruppbygging Sovétríkjanna stóð sem hæst
og þau seildust til aukinna víða um heim, til dæmis
í Miðausturlöndum. Brézhnev taldi sig vera í mikilli
sókn, og vildi umfram ekki þurfa að snúa vörn í sókn.
Þess vegna gramdist honum stórlega þegar Nixon fór
til Kína og rak með því fleyg í blokk kommúnistaríkja
í heiminum — þó andúð hefði að vísu ríkt milli
Sovétríkjanna og Kína urn skeið. Og þess vegna var
mikilvægt að Sovétmenn töpuðu ekki andlitinu á
nokkru sviði, hvorki í pólitík né annars staðar.
Og heldur ekki við skákborðið.
Það er sennilega erfitt fýrir ungt fólk nú á dögum
að átta sig á hve einvígi Spasskís og Fischers var
mikilvægt af pólitískum sjónarhóli. Sovétmenn höfðu
lengi haft algjöra yfirburði í þessum mjög svo virta
kima íþróttamenningarinnar. Að heimsmeistaratitillinn
í skák væri nánast einkaeign sovéskra stórmeistara
sýndi að þeirra mati að sovéskt þjóðskipulag hafði
yfirburði yfir samfélög annarra þjóða. Sovéskir
skákmenn réðu bersýnilega yfir betri gáfum,
skipulagshæfileikum og um leið sköpunarkrafti
en stórmeistarar annarra. Þannig hafði það verið
í nærri aldarfjórðung. Skák naut gífurlegrar hylli
í Sovétríkjunum, allir þekktu heimsmeistarana og
stjórnarherrar landsins fýlgdust með þeim af mikilli
velþóknun. Það yrði því voðalegt áfall ef sovéskur
heimsmeistari tapaði titilinum og það í hendur
erkióvinarins, Bandaríkjanna, sem Sovétmenn litu á
sem sinn aðal keppinaut á öllum sviðum.
Þótt Bandaríkjamenn hefðu alls ekki jafn mikinn
áhuga á skák, þá áttuðu þeir sig líka á áróðursgildi
skáklistarinnar, og þess ef bandarískur stórmeistari
knésetti hina sovésku „skákvél". Þess vegna stóð
Henry Kissinger aðal utanríkismálasérfræðingur
Nixons, í sambandi við Fischer og hvatti hann
eindregið til að fara til Reykjavíkur og berjast
um titilinn. Það yrði kærkomin áróðurssigur fýrir
Bandaríkjamenn, og myndi auk þess draga athyglina
um stund frá Víetnamstríðinu sem hafði reynst
Nixon og fýrirrennurum hans nrjög þungt í skauti.
Bandaríkin höfðu herjað íVíetnam í meira en áratug
og lagt mikið undir til að kommúnistar kæmust ekki
til valda í landinu, en með engum árangri. Þegar
þarna var komið sögu sumarið 1971 var ljóst að
Bandaríkjamenn voru á leiðinni burt fráVíetnam,
og jafn ljóst að burtfor þeirra yrði heldur sneipuleg.
Kommúnistar myndu fara með sigur af hólmi. Því yrði
sigur Fischers gegn Spasskí kærkomið mótvægi, þótt á
öðru sviði væri.
Klækjarefurinn Nixon. Gamla brýnið Brézhnev.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Points
Boris Spassky (USSR) 1 1 0 '/2 0 0 V2 0 V2 0 1 Vz 0 V2 y2 1/2 y2 y2 y2 y2 0 8y2
Bobby Fischer (USA) 0 - 1 V2 1 1 V2 1 V2 1 0 V2 1 V2 y2 1/2 y2 y2 y2 y2 1 i2y2
Sovéski
skákskólinnn var
gallerí af snillingum.
Botvinnik, Petrosjan,
Smyslov.Tal og
Spassky urðu allir
heimsmeistarar.
Mesti sigur Fischers
varað leggja
sovéska skákskólann
að velli.