Alþýðublaðið - 30.07.1926, Blaðsíða 2

e
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
M K.
j HverSisgölu 8 ópin frá kl, 9 árd. |
1 til kl. 7 síðd. í
• Skrifstofa á sania stað opin kl. ►
I 9Va —10'/a árd. og kl. 8 — 9 síðd. t
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 ►
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 á ►
mánuði. Auglýsingaverö kr. 0,15 í
hver mm. eindálka. [
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama hiisi, sömu simar).
Ferð um Snæfellsnes og
Vesturland
eftir Björn Bl. Jónsson.
VII.
Mánudaginn 14. júní fór ég frá
Patreksfirði til Bíldudals og kom
jrar seinni hlula sama dags.
Á Bíldudal hefir eftirtektarverð
breyling orðið á atvinnurekstrin-
um. Þegar milljónafélagið hætti
að starfa hér á landi, keyptu for-
stjórar útibúanna verzlanir Jtíer,
er jreir réðu fyrir, ýmist einir eða.
í félagi með öðrum. Á Bíldudal
var Hannes B. Stephensen for-
stjóri fyrir milljónafélagið, Jregar
það hætti f»ar, og hann keypti á-
samt öðrum fleirum verzlunina
ásamt því, sem henni fylgdi og
fylgja bar. Firmanafn Jressa fé-
lags Var . Hannes B. Stephensen
& Co„ Bíldudal. Á Bíldudal hefir
aldrei, svo að ég viti til, verið
nema ein verzlun, sem hefir haft
ráð yfir framleiðslutækjunum.
Verzlun Jæssi hefir alt af verið
nefnd Bíldudalsverzlun án tillits
til Jress, hver eða hverjir væru
eigendur hennar, og eins verður
gert hér í Jressum kafla. Fram-
ieiðslutæki Jiau, er Bíldudalsvérzl-
un hafði, voru um eitt skeið á
milli 10 og 20 seglskip frá 10
smálestum „brúttó“ upp í 45 eða
50 smál. Nú á seinni tímum hafa
verið settar hjálparvélar í sum
af Jressum skipum. Öll þessi skip
stunduðu h mdfærafiskveiðar, og
á þessum skipum slunduðu at-
vinnu sína flestallir karlmenn
kauptúnsins, en í Jjað, sem til
vantaði til Jress, að skipin væru
fullskipuð, votu teknir menn hér
og hvar úr Arnarfirðinum, af
Barðaströndinni og svo úr
Tálknafirði. Skip pessi byrjuðu
veiðar sínar fyrri partinn í apríl
og héklu úti til síðasta ágúst.
Það var alment talið, að Bíldu-
dalsskipin fiskuðu skipa bezt,
allra Jieirra, er út voru gerð á
Vesturlandi til handfæraveiða.
Peningagreiðslur hjá Bildudals-
verzlun áttu sér vart stað. Þyrfti
maður að senda bréf með pósti
og bæði um aura til J)ess, pá var
svarið: „Það parf ekki; ég skrifa
það í reikning þinn.“ Póstaf-
greiðslan var í verzluninni. Væri
beðið um aura til pess að borga
með hin lögskipuðu gjöld til
sýslumannsins, kom sama svarið
aftur: „Ég skrifa pað í reikning
þinn.“ Verzlunarstjórinn var um-
boðsmaður sýslumannsins. lirepp-
ar nær og fjær höfðu sína reikn-
inga par, og alt gekk með milli-
skriftum á milliskriftir ofan. Dán-
arbúsfé og ómyndugra fé lá í
þúsunda tali eða tuga þúsunda í
verzluninni, og Jrannig var það,
Jregai; verzlunin H. B. Stephen-
sen & Co. varð gjaldþrota í vetur,
er leið. Þá var svo rnikið fyrir af
forgangskröfum frá dánarbúum,
ómyndugra fé, tollum og sköttum
til hins opinbera,, að vinnulaun
verkafólksins rnistu rétt. Suniar af
þessum kröfum, sem að ofan eru
taldar, voru að sögn kunnugra
manna alt að því 5 ára gamlar.
En af þessu, sem áður er talið,
nristi verkafólkið, sem í landi
vann, alt það fé, sem það átti
eftir af vinnulaunum sínum frá
árinu 1925. En sjómennirnir fengu
sitt sökum Jress, að lögin heimila
þeinr sjóveð í skipi, er þeir vinna
á, en veðhafi skipsins leysir út
innieignir þeirra. Það er hrapal-
iegt, þegar verkantaður og verka-
kona hafa sparað sér saman
nokkrar krónur með því að lifa
hundalífi, að þá skuii þau tapa
þeim fyrir það, að á þeim hafa
verið brotin lög með því að
greiða þeim ekki kaup sitt út í
peningum að vinnunni lokinni,
eins og lög landsins mæla fyrir
um. Væri nokkurt réttlæti til í
J>essu landi, I>á myndi slíkt ekki
vera látið hegningarlaust. Sunt-
ir sögðu, að dánarbúsfé,-ómynd-
ugra fé, tollar og skattar til hins
opinbera , sé í eigin reikningi
sýsluntanns, og verkafólkið, einn
fyrir alla og allir fyrir einn, ætl-
áði í mál til að fá dóm fyrir því,
hvort þetta fé hefði forgangsrétt
fyrir kaupgjaldsinnstæðu, þótt
sýslumaður viidi svo vera láta.
Hvað úr verður, veit ég ekki. All-
ir luku upp einum munni um það,
að þeim væri með öllu óskiljan-
legt, hvernig á því stæði, að
verzlunin hefði farið á höfuðið,
þar sem skipin hefðu' fiskað svo
undursamlega vel, —árið 1924 á
fjórða hundrað skippund hin
hæstu og árið 1925 380 skippund
hin hæstu, og fiskurinn hefði allur
verið seldur fyrir geipiverð.
„Hefði gjaldþrot þetta skollið yfir
1923, þá hefðum við getað skilið
J>að,“ sagði fólkið, „því að þá
fiskuðu skipin ekki meira en svo,
að vafasamt er, hvort þau hafa
þá borið sig.“ Ekki þarf að kenna
um verklýðsfélögum, verkföllum
eða háu kaupi, því áð lengi fram
eftir dýrtíðarárunum fengu karl-
menn að eins 25 aura um stund-
ina. Þegar gjaldþrot þetta var um
garð gengið, fór suður einn af
j>eim, sem hafði verið þjónn og
meðeigandi í félaginu, og ætlaði
að fá keypta verzlunina með því,
sem henni fylgdi, en fékk ekki,
sökum þess, að hann gat ekki
borgað nógu mikið út. Hann kom
því heim aftur við svo búið. Nú
f>uriti eitthvað að gera til við-
reisnar kauptúhinu, eins og hann
orðaði það. Einstaklingsframtakið
var ekki lengur nothæft á Bíldu-
dal. Þá væri bezt að sjá, hvort
nokkur leið væri til þess að hafa
atvinnurekstur ji grundvelli jafn-
aðarstefnunnar, en ilt og bölv-
að var það fyrir mann með auð-
valdlegri hugsjón og auðvaldleg-
um hugsunarhætti, að fara að
stofna til atvinnurekstrar á þeim
grundvelli og gerast forstjóri
syks rekstrar. En hvað urn það?
Þetta varð að gerast. Fundarboð
var látið ganga út og inn um
allan Arnarfjörð, og múgur og
margmenni var saman kornið á
tilsettum tíma. Sameignarfélag
var stofnað og J>ví nafn gefið:
„Bjargráðafélag Arnarfjarðar",
samningur gerður við íslands-
banka um leigu á þeim húsum,
sem félagið þarf með til rekstr-
arins, fiskreitum, bryggjum og
tveim haffærum skipum ásamitt
stóium mótorbáti, sem hafður er
til, flutninga, til þess að fara með
salt og vörur beggja megin fjarð-
arins og taka aftur. til baka fisk,
sem verkaður er á Bíldudal og