Bjarki - 05.02.1898, Blaðsíða 1

Eítt blað í viku minst. Árg. j kr.
borgist fyrir i. Júlí, (crlendis 4 kr.
borgist fyrirfram).
Auglýsíngar 8 aura línan; mikili af-
slátttur ef oft cr auglýst. Uppsögn
skrifleg fyrir 1. Október.
III. ár. 5
BRJEp
til Þorsteins Erlingssonar
frá Jóni Jónssyni i Múla.
—o—
(Niðurl.)
í>að er eins og flestir, sem mikið
fjalla um stjórnarskrármálið, sjeu
svo óstiltir á geðinu, að jeg býst
jafnvel við, að þú sjert nú orðinn
fokreiður við mig; en þið ritstjór-
arnir hafið altaf »vígi örugt«, er
þið þurfið að bera vopn á móti
öðrum; og eigi cr það huglausra
rnanna að gánga undir vopn þín,
er þú ber þau fram úr Bjarka-
skjóli. — En þó ætla jeg að gefa
þjer enn meira höggfæri á mjer,
en þegar er orðið. Jeg ætla að
sína þjer vopn mín og verjur; er
það þó eigi hættulaust, því vera
má að þú sjert svo fjölkunnugur,
að þú kunnir eggjar að deyfa.
Jeg ætla sem sje að senda þjer í
þessu brjefl ágrip af mínum eigin
hugleiðíngum um stjórnarskrármál-
ið. — Uggir mig að þjer getist
eigi að skoðunum mínum; en til
dyranna er hreinlegast að koma
eins og maður er klæddur.
Valtysstefnan, með sjerstaka'ráð-
gjafann í ríkisráðinu, geingur að
sumu leyti í þveröfuga átt, eins
og margsinnis hefur sagt verið og
synt fram á. Innlenda stjórnin
þ. e. framkvæmdarvaldið verður
minna en nú er. Ráðgjifinn verð-
ur leingstum að sitja i Kaupmanna-
höfn, heimili sínu. jþótt hann sitji
í Reykjavík tveggja mánaða tíma
annaðhvert ár, má hver sem vill
gera sjer glæsivonir um það, að
hann geti til leingdar haldið nauð-
synlegum kunnugleik á því, sem
mest er um vcrt að góður stjórn-
andi þekki; en það er ekki ein-
óngis athafnir og skyldurækni
lunna opinberu starfsmanna þjóð-
fjela„sins, ega opinberar fram-
kvæmdir til eflíngar aimannaheiU>
eða efnahagur og meðferð fjár-
muna og stofnana þjóðarinnar, og
er þó þekkíng á öllu þessu afar_
nauðsynleg. En það cr einkum
þekkíng á hugsunarháttum fólksins,
á hfskjórum þess og kröfum og á
1 m'^““'yt>þrounarhreyfíngum með-
al þjóðarinnar __ þ„, , t
• rvi betur sem
™ S,J°rn t'Wr þctta alt, [,ví
fxrar, cr hrta „m aS m
skyldum sinnar köllunar, 0g j e g
BJARKI
Seyðisfirði, Laugardaginn 5. Febrúar
treysti miklu betur til þess þeim
manni, sem á hjer heima, andar
að sjer íslensku lofti, og verður
daglega fyrir áhrifum þjóðarand-
ans, eins og hann kemur fram á
ýmsan hátt, heldur en manni, sem
er búsettur í öðru landi, hversu
góður Íslendíngur sem hann er.
Fyrsta greinin í minni trúar-
játníng er heimastjórn.
En svo segið þið: Heimastjórn
fáum við fyrst og best með því
að láta sjerstaka ráðgjafann útvega
okkur hana. En hvernig á hann
að fara að þvi? — Er það ekki
danska stjórnin, þessi afturhalds-
stjórn, sem ræður fyrst og fremst,
hverjum manni ráðgjafastarfinn er
falinn? Segir það sig ekki sjálft,
að hún skipar þann einn mann
til þess, sem er henni hugþekkur
og fylgir hennar stefnu •—- ekki
okkar? En henni getur mistekist
valið, og hún getur óvörum lent á
manni, sem okkur er hollur, eða
við getum með áhrifum alþíngis
snúið ráðgjafanum á okkar mál,
munt þú segja. En mun þá ekki
stj órnin losa sig við þann ráð-
gjafa? -— Jú, henni verður varla
skotaskuld úr því. — Þú segir í
50. bi. að við getum feingið ráð-
gjafann nauðugann til að fylla
okkar flokk. Mjerjjþætti vænt um
að fá að heyra, á hvern hátt það
yrði. — Jeg býst við að þú treyst-
ir á ábyrgðina, sem Valtýsstefnan
lofar okkur. — En jeg fæ ekki
betur sjeð, en að sú ábyrgð sje
ckki annað en hljómandi málmur
og hvellandi bjalla undir því stjórn-
ar fyrirkomulagi, sem ykkar stefna
miðar til, og ekki einu sínni lík-
legt að »eventuel< mál gegn ráð-
gjafanum verði dæmd af pól-
itískum dómstóli. Nei, ráð-
gjafinn ykkar verður í raun og
veru valdlaus; ríkisráðið ræður í
reyndinni öllu, og hann vcrður
líka í reyndinni ábyrgðarlaus, á
sama hátt og landshöfðínginn er
nú. — Seta hans á þíngi verður
ckki þarfari fyrir löggjafarstarfið
cn seta landshöfðíngjans þar cr nú,
°g öll aðalbreytíngin verður sú, að
það af framkvæmdarvaldinu, scm
nú er hjer heima í höndunV lands-
höfðíngja, flytur sig búferlum til
Danmcrkur. Ráðgjafinn dregur í
sínar hendur scm mest af stjórn-
arathöfninni; hann vcrður væntan- >
lega likur öðrum mönnum í því,
að þykja valdið allgott; og það
að útkljá ýms framkvæmdarmál,
verður hið eina v e r u 1 e g a vald,
sem hann hefur.
Danska stjórnin, sem skipar ráð-
gjafann, hefur að öllu ráð hans í
hendi sjer, og á ofurhægt með að
neyða hann til að segja af sjer,
eða koma honum af sjer á annan
hátt, ef hann reynist henni, hús-
bónda sínum, eklci þekkur. — En
alþíngi Íslendínga getur ekkert að-
gert, hversu sem hann reynist oss,
nema ef hann brýtur stjórnar-
skrána. — Viljið þið nú ekki sýna
þá einurð að setja inn i frum-
varpið ykkar, ef það á að rísa
upp aftur, ótvírætt ákvæði um það,
að ráðgjafinn verði að fara frá, ef
hann hefur meiri hluta alþíngis á
móti sjer?
Svona kemur mjer þetta fyrir
sjónir, og mjer er það sorgleg
ráðgáta, hvað því veldur, að þú,
og margir aðrir mætir menn, strit-
ast af alefli við að vefa úr snjall-
yrðum ykkar og ritfimni híalín í
brækur, til að hylja blygðun þessa
óburðar. Og svo — auk þess að
hamast að þeim þíngmönnum, sem
m'jti ykkur standa — sendið þið
t 'minn, ýmist blíðan eða hótandi,
til þjóðarinnar, að þessu eigi hún
ekki og megi hún ekki hafna.
Veistu ekki, hefurðu ekki tckið
eftir því, að í gegnum allan þann
sundrúngarinnar úlfaþyt, sem æ
ofan í æ kveður og suðar á yfir-
borði þjóðlífs vors, heyrist undir-
tónn, þjettur og þrotlaus, eins og
niður fjarlægra vatna, og innilegur
eins og hjartaslag, er þú leggur
eyrað við : H e i m a s t j ó r n,
heimastjórn, heimastjórn.
Þetta e r hjartaslag þjóðarinnar.
Ef það hættir, þá deyr hún.
Iíin cndurskoðaða stjórnarskrá,
sem vanalcga er kend við Bcnedikt
Sveinsson, og mun honum til heið-
urs verða æ því meir sem leingur
líður, tryggir okkur fullkomna
heimastjórn, og hún tryggir okkur
líka löggjafarvaldið, leysir okkur til
fuls undan yfirráðum og afskiftum
ríkisráðsins. Hún felur því í sjer
alt það fylsta, sem við híngað til
hö>fum kunnað að fara fram á. —
Margt og mikið hcfur verið út á
hana sett, einkum á síðustu árum;
1898.
en jeg hef alt til þessarar stundar
ekkcrt það hcyrt að henni fundið,
er mikils sje um vert, nema aðeins
eitt, og snertir það ekki efni henn-
ar; skal jeg bráðum sk/ra frá hvað
það er. — Flestir hafa fundið það
að henni, að stjórnin yrði marg-
brotin og dýr: En hvernig hugsa
inenn sjer heimastjórn, sem ekki
sje nokkuð margbrotin og nokkuð
dýr ? Og eru kröfur vorar oss
svo lítið áhugamál, að vjer teljum
það skifta máli í nokkru verulegu,
hvort stjórnin verður einum tíu þús.
krónum dýrari eða ódýrari ? -—1
Nei, vjer verðum að gánga að því
með opnum augum, að stjórn vor
hlýtur ávalt að verða dýr, í sam-
anburði við fólksfjölda vorn og
efnahag. Það verður ávalt og
alstaðar tiltölulega dýrara að stjórna
fáum en mörgum, og þótt alt sje
smátt hjá oss, þurfum við að hafa
margbreytta hæfileika og krafta í
stjórn vorri. — Vjer verðum t. d.
að sjálfsögðu að kosta fleiri en
einn ráðgjafa; stjórnarstörfin eru í
eðli sínu svo margbreytt, að við
getum ekki búist við að fá hjá
einum manni sameinaða hæfileika
til að gegna þeim öllum. Það
þarf ekki nema að minna á bún-
að, samgaungur, verslun, kenslu-
mál o. s. frv. Já, stjórnin hlýtur
að verða nokkuð dýr; en hver er
sá, er ( raun og veru sjái eftir fje
til þess að kosta innlenda stjórn ? —
Jeg vona einginn, sem um það
hugsar alvarlega; enda ber þess
að gæta, að sú andhælisstjórn, er
vjer nú höfum, kostar líka mjög
mikið. —
Aðeins eitt af þvi', sem fundið
hefur verið að hinni endurskoðuðu
stjórnarskrá, er í mínum augum jit-
hugavert, eins og jeg sagði áðan,
en það er sú mótbára, að hún
verði aldrei staðfest, að við get-
um aldrei feingið þá stjórnarbót,
cr hún áskilur okkur, hún gángi
svo lángt í því, að losa oss und-
an yfirráðum og áhrifum Dana, að
þeir fallist aldrei á það. Danir
telji sig og sje taldir að vera
verndarmenn vorir og ábyrgðar-
menn, gagnvart öðrum þjóðum, og
verði því þá eigi neitað, að það
sje sanngjarnt að þeir hafi eftirlit
með lagasctníng vorri, til að firra
sig þeirri hættu, er þeim kynni að
stafa af því, ef vjer færum gálaus-