Bjarki - 27.04.1899, Síða 1

Eitt blað á víku minst. Árg. 3 kr.
borgist fyrir 1. Júlí, (erlendis 4 kr.
borgist fyrirfram).
Auglýsíngar 8 aura línan; 'mikill af-
sláttur .et oft er augiýst. Uppsi'gn
skrifleg fyrir 1. Október.
IV. ár. 16
Seyðisfirði, Fímtudaginn 27. April
1899
Póstar.
---* :«--
27: — Víkingur frá Sauðárkrók og
Eyafirði, suður urn firði og
utan.
29. .— Norðanpóstur leggur af stað.
4. Maí. Hólar, frá Eyafirði suður um
til Rvíkur.
L “ Vopnafjnrðarpóstur leggur af
stað.
8. -- Egil, frá útl. um suður-firði
norður um hafnir til Eya-
fjarðar.
s- d. Aðalpóstar koma að sunr.an
■ og norðan.
s- d. Aukapóstar leggja af stað
ti! Mjóafj., Loðmfj. og Borg-
arfjarðar. ’ •
Víkíngur ókominn frá útk
: Maður horfðu þjer nær —
%gur 1 götunni steinnF
Eftir
GuSmund Hanncsscn (Fih.)
''yggíngarfræði og bygg-
íngarfáfræði.
í’að er eigi fátt af framförúm
hcimsins, sem fer fyrir ofan garð
og neðan hjá alþýðunni í hverju
landi sem er. Auðmenn og bet-
ur mentaðir menn hafa öldum sam-
an hagnýtt sjer margskonar þekkfng,
sem allur þorri alþýðunnar hefur
gjörsamlega farið á mis við. Þetta
hefur mjög viljað við brenna hvað
húsagcrð snertir.
Alt frá elstu tíjnum hcfur húsa-
gjörðarlist verið stunduð sem sjer-
stek, víðtæk og vandasöm fræði-
grcin. í’úsund ára gamlar rústir
hofa og halla . eru talandi vottur
um það, hve Iángt mcnn voru á
íeið komnir í þeirn grcin þégár (
fornöld, að minsta kosti hvað
fegurð snertir og margvíslegan hag-
leik í húsagjörð. Fegurra en meist-
arar þeirra tfrra bygðu byggir
einginn nú.
A vorum tímum hefur þekkíng
manna farið stórlega fram í öllu
því er að heilbrigði lýtur, en þetta
atriði hefur aftur hina mestu þýð-
íngu í allri gerð íbúðarhúsa. í
góðum og ve! gerðum húsum lifa
mcnn lcingur og sýkjast síður en í
Ijelegum og það svo stóru nemur.
Aður kunnu menn að byggja fögur
hús og skrautlcg, nú kunna menn
að byggja fógur hús og hcilnæm;
cn þctta síðara atriði er litlu vanda-
minna cn hið fyrra. Fegurðarregl-
urnar lærðust mcnnu.n við bygg-
íngu hofa og helgidóma, hcilbrigs-
isreglur hafa vísindi. nútímans kent
og' byggíngar ótal vandaðra sjúkra-
húsa.
Cnnur franför hcfur og orðið á
voium dögum. Fyr vóru það til-
tölulega fá efni, er menn kunnu að
hagnýta sjer til byggínga. Ymsar
grjóttegundir er fundust í jörðunni,
handbærar viðartegundir og moldin
vóru hið helsta. l’ó eitt stórvægi-
legt byggingarefni lærðist mönnum
fljótt að búa til: múrsteina. ' Litlu
öðru var til að tjalda.
A vorum diigum er um ótal
flcira að vclja. Efnafræðin hcfur
kent mönnum að' búa til fjö'idann
allan af góðum byggíngarcfnum sem
eigi þektust fyr eða þekkíngu skorti
til að hagnýta sjcr. Stcypur hafa
verið “gerðar úr 'yrrtsúm cfnum,
snmar sterkar scm stál, aðrar
Ijettár og aúðveídár ýiðfángs. Gler
og járn cru nú mjög notuð til
húsagjörðar, jafnvel' almenna mold
og móhcllu kunna menn nú að
hagnýta sjer til þess að byg'gja úr
skrautleg hús og endíngargóð.
íJað er, sátt að segja, furðu fátt,
sem byggíngarfróður maður nú á
dögum getur eigi bygt úr, ef á
þarf að halda. Almennur mór
Iicfur þannig verið talvert notaður
og getur verið ágætt - byggíngar-
efni.
Húsagjörðarfræðíngur, sem vcl
er að sjcr í sinni list, stendur óiíkt
að vígi eða fáfróður almúgi og
handverksmenn. Hann.getur sagt
úr hverju 'bygsja skuli, en það
gcta vcrið þau efni, sem síst skyldi
ætla hæf til byggínga. Hann veit
hvcr. gcrð veggja ,er hentugust
cftir kríngumstæðum, hvé trausta
undirstööu þarf, hve þykka veggi
þarf til þcss að fulsterkir sjcu cn
þó svo sparsamlegir sem rná; hver
gerð á þakinu sje hentust. Hann
veit hversu verjast má raka, trjá-
svepp, múrátufúa og öðrum ófagn-
aði, sem hinum fáfróðari verða
endalaust að fótakefli. Til hans
er ráðin að sækja hvcrsu hita
skuli húsin, hversu skifta um loftið
og halda þvi' hreinu, og hversu skuli
halda húsunum við, cn hann veit
líka hver efniviður er bestur, hvar
hann er að fá og hvað hann kost-
ar, svo og annað er hafa þsrf,
hvc leingi húsið endist og hve dýrt
er að byggja það. Alt þctta veit
hann mcð furðanlegri nákvæmni.
Margt er það enn ótalið sem
húsagjörðarfræðíngurinn hefur num-
ið, en einu atriði má þó eigi gleyma.
Hann hefur lært bá list að gera
húsin smekldeg, fögur og þægileg.
Þó þetta hossi eigi hátt í budd-
unni þá er það þó mikilsvcrt atriði
öllum, sem eigi vilja vera ósiðaðir
skrælíngjar.
Öll þcssi margbrcytta vísinda-
lega þckkíng hefur alt til þessa
lítt kornið alþýðu manna að_ not-
um. f?ó mikil! sje áð visu mun-
urinn á húsakynnum erlcndra þjóða
og vorum, þá hefur alþýðan alt til
þessa bygt mestmegnis eftir cigin
höfði' tilsagnarlaust. Margra alda
reynsla .hefur kcnt mönnum að
komast nokkuð áfeiðis en gamall
vani hefur lika haldið þjett í taum-
ana og dýrt hafa allar þjóðir keyft
þcssa rcynslu sína. Þjóðirnar í heild
sinni hafa lítt kunnað að hagnýta
sjer þekkíngu byggíngarfræðíng-
anna, það hata einmitt ríkari menn-
irnir og mentaðri flokkurinn gcrt.
Nú er þetta að breytast, Stjórn-
ir landanna hafa víða látið til sín
taka um þctta mál og feingið sjer-
stökum reyndum fræðimönnum þann
starfa að leiðbeina alþýðu í húsa-
gerð. Löndin hafa verið rannsök-
uð í byggíngarfræðis augnamiði,
bækur vcrið ritaðar og uppdrættir
gerðir til leiðbeiníngar alþýðu, auk
þess sem fróð:r mcnn ferðast með-
al heanar til þess að gcta eftir
öllu litið.
Allar nágrannaþjóðir vorar hafa
g.ert þetta, eftir því scra mjer er
frekast kunnugt, og alþýða þarheL
ur ágætar bækur sjer til leiðbein-
íngar í þessum efnunt. Vjer Is-
lendíngar erum cftirbátar þeirra í
þessu sem öðru.
Vjcr böfum hátt á annað hundr-
að presta til þess að sjá um sálu-
hjálp landsmanna, sem flestállir
vinna baki brotnu alla æfi heiðvirt
og afbrotalítið, fjölda lögfræðínga
til áð stjórr.a þessunt 70,000 hræð-
um, sem varla þora að sjá skorið
í fíngur, marga lækna, sem ekki
geta að hálfu gagni komið fyrir
erviðan hdg þjóðarinnar, cn á
þcssu byggíngarfrcka kalda landi'
er éklíi cinn maður, sem k u n n i
að byggja hús.
E k k i e i n n c i n a s t i. Ekki
cinu sinni í höfuðstaðnum !
Pólitiskir bæklingar.
Þess var getið í síðasta blaði f
sambandi við Eimreiðina, að Bencd.
Sveinsson hefði skrifað bæklíng, sem
svar móti grein dr. Valtýs f Eim-
reiðinni. Bækl. er að mestu um
gildi stöðulaganna og stjórnarskrár
Dana hjer á laudi, en snertir mínna
stjórnarskrármálið eins og það
stendur nú.
Tilboði stjórnarinnar, eða mót-
töku þess af vorri hendi, kemur
það ekki yitund við, hvcrt *álit
Bened. Sveinsson, dr. Valtýr cða
við hinir höfum á gildi stöðúlag-
anna eða stjprnarskrár Dana. Það
þýðii: ekkert að reyna að telja
mönnurn trú um, að kostir c<’a
gallar Valtýskunnar haggist rm
hænufct við það, þó Valtýr hafi j<á
skoðun að stöðulögin hafi brcytt
rjottarstöðu vorri gagpvart Dönum.
Hjer ríður alt á því, l.vcrn íiagnað
stjórnartilboðið vcitir oss f ókom-
inni Daráttu vorri fyrir sjálfstjórn
og landshag.
Um það kom nýr bæklíngur að
sunnan nú með Hólum, sem heitir:
Ráögjafinn á Þingi.
Það er stuttort kver og prýðisvel
skrifað. Þar er öllurn spurníngum,
sem fram hafa .verið. bornar í mál-
inu, svarað stutt ,og röksamlega en
þó hógværlega óg svo Ijóst að
hvert barn skilur. Þar cr berlega
sýnt að við gctum haft töluverðan
hagnað á því að ýmsu leiti, að taka
tilboði stjórnarinnar, eti óbugsandi
að við gctum mist nokkuð við það.
Þar eru aungar æsíngar notaðar
til að villa sjónar á málinu sjálfu,
heldur beinlínis sntnð sjer a'ð dóm-
greind manna og rjettsýni. Höf-
undnrinn cða höfundarnir hafa ckki
einu sinni skrifað nöfn sín undir
kverið. Þeir hafa álitið að meira
skifti málcfnið cn nöfnin, og vc.rð-
ur ekki varlegar farið í það.
Kveríð er sent út ókeypis og ættu
allir að vcra sjcr úti um það, sjer-
staklega þeir sem hafa ekki Eim-
reiðina en best að le*sa hvorttveggja.
Það er ljett stýlað. og skcmtilcgt
að lesa.
1 niðurlagi kvcrsins er skýrt
tekið fram að höfundurinn eða höf-
undarnir sje á öðru máli en dr.
Valtýr um stöðulögin og stjórnár-
skrá Dana. Sama áiit kemur fram
í vc! skrifaðri grcin aðsendri f